پایان نامه

غزلـّیات ِ مولوی
 وباز زائی فرهنگ ایران
جـان ِ جـان = بهمن= برهمن
بهمن،جان ناپیدا،درهمه جانهای پیدا
چگونه سرودِعشق،« گیتی» میشود

درفرهنگ ایران
« بُن کل هستی» ، تبدیل به « بینش » میشود
و این« بُن ُِکل هستی»، درهربینشی،« هست »
وسپس،« بینش»، تبدیل به « زندگی» میشود
واین بُن کل هستی، درجان هرانسانی، هست

گیتی ، از« بـُـنی نـاپـیـدا »، « پیدا» میشود
وآن« بُن »، خودش را درگیتی میگسترد
به این روند پیدایش، گفته میشد که :
«  بـُن ، سـایـه میـشـود »

« بُن آفریننده کیهان »
«بُن همیشه حاضرو مقیم وذاتی»
دردرون هرانسانی هست
فلسفه Immanence یا ِزهِشی ( انبثاقی) ایران
برضد فلسفه  Transcendence درادیان نوری است
 
درفرهنگ اصیل ِ ایران ،
تصویر« هبوط آدم ازبهشت» نیست
تصویر« هبوط آدم » در تورات وانجیل وقرآن،
در مکاتب فلسفی باختر ،
« فلسفی ساخته شد »
وبنیاد تفکر فلسفی، غرب گردید
وآن را از بُن ، تباه ساخت
 
به « فرّ سـایـه ات »   ، چون  « آفـتابـیـم »
همائی تو ، همائی تو ، همائی

« گیتی که مجموعه همه جانهاست » ، سایه هماست . ولی سایه انداختن هما ، هبوط گیتی ازهما و هبوط انسان، ازهما نیست ، بلکه سایه هما ، درفرو افتادن به زمین ، تبدیل به آفتاب وسرچشمه روشنی میشود ! این سخن که به نظرما، غیرمنطقی است ، چه معنائی داشته است ؟ ودرست این، تفاوت کلی فرهنگ ایران ، از فلسفه غربست ، که بجای « اندیشه هبوط » ، « اندیشه تعالی » می نشیند . این سراندیشه فوق العاده مهم را باید بررسی کرد.
« بـهـمـن » ، درفرهنگ اصیل ایران ، تخم درون هرجانی وهرانسانی است.  به عبارتی دیگر، بهمن ، « گنج نهفته » یا « کنزمخفی» یا « جان درمیان جان » درهرانسانی است . در هرجانی در گیتی ، « گنج نهفته» هست .  درشاهنامه این سراندیشه ، به شکل « دژبهمن که درش ناپیداست ، و با هیچ زوروقهروقدرتی ، نمیتوان « دراین دژ» را یافت و آنرا گشود و آن دژرا تسخیرکرد » و به  شکل ِ« پیدایش جهان به صورت ِ بند یا طلسم » عبارت بندی شده است . فردوسی ، پس ازگفتار اندرآفرینش عالم » و بیان پیدایش  آسمان و کوه و آب ورستنیها و پویندگان واینکه همه، « دربندند»، میگوید که : انسان درپایان ، پیداشد، تا باخردش ، این طلسم ها و بندهارابگشاید :
چو زین بگذری ، مردم آمد پدید
شد « این بند ها » را سراسر کلید
خرد انسانی با « کلید مهر»، این طلسم و بندها را میگشاید . ویژگی بنیادی خرد انسان درفرهنگ ایران ، « پیوند مهری خرد با طبیعت و گیتی » است .خرد ، درفرهنگ ایران ، نمیاندیشد که چگونه میتواند طبیعت را با مکرو قهر و زور، مغلوب خود سازد، بلکه میاندیشد که چگونه با مهر، میتواند « درهای بسته به طبیعت هرپدیده ای را بگشاید » . در هر چیزی وهر جانی درگیتی ، گنجی نهفته است که باید آنهاراجست وبدون قهرو زور و غلبه ، آنهارا گشود .
همچنین این سراندیشه درگرشاسپ نامه توسی ، به شکل « دخمه سیامک » عبارت بندی میشود . گرشاسپ که همان « سام » باشد از ملاح میپرسد که « این حصن که دژ باشد، درنهفتش ، چه دارد ؟ ودراین دژ، چیست که هرچه درش را میجویند، در ِورود به آن را نمی یابند » ؟ درست این دژی که درش ناپیداست ، و « دخمه سیامک » میباشد ، همان « گنج مخفی » یا « بهمن » است و سیامک درشاهنامه ، وجودی جز« سیمرغ یا هما » نیست که نخستین پیدایش بهمن است (این مطلب درپایان این کتاب، بطورگسترده بررسی میشود ) . بهمن ، بُن ِ همه جانهاست ، و مجموعه همه بُن ها درگیتی است .  بهمن ، گنج مخفیست ، که در پیدایشش ( در سایه افکندنش= پیدایش جفت وسه تا شدن ) ، تبدیل به « گنج نهفته درهرچیزی ودرهرجانی ودرهر انسانی » میگردد . خویشکاری خرد انسان، گشودن این طلسمها یا بندها ، با کلید مهرهست ، چون بهمن ، اصل ضد خشم و قهراست، که گنج نهفته درهرچیزیست، و تا کسی به اندیشه حیله ورزی و غلبه جوئی و پرخاشگریست ، « درب ِخود » را به او نشان نمیدهد . طلسم یا « دژ بهمن » را ، با زور وقهر وقدرت ، نمیتوان شکست ، و با کاربرد حیله و مکرو خدعه، نمیتوان گشود. فرهنگ ایران با این سر اندیشه ، نشان میداد که گوهر سراسر هستی ، برضد قهر و مکرو زور و پرخاشگریست . پایان همه غلبه جوئیها و قدرتخواهیها ، شکست است ، چون گوهر جهان ، راه را به شناخت خود، به چنین گونه غلبه جویان و قدرتخواهان می بندد . اینجاست که باید ازخود پرسید که: آیا با همه راهها وشیوه هائی که برای غلبه برطبیعت وانسان یافته شده است ، گوهر جهان و انسان ، تصرف و شناخته شده است ؟ آیا این « گوهر آزادی درانسان » نیست که همیشه غلبه ناکردنی و تصرف ناپذیر باقی میماند ؟ حقیقت چیزها و انسانها و جانها را با زوروقهرو غلبه جوئی ، نمیتوان شناخت وبدان بینش یافت .  این ژرفای انسان هست که فقط عشق آنرا میگشادید . ا این « بینش حقیقی» است که « دین » خوانده میشود . « دین » ، گنج نهفته در هرانسانی بود ، که نه میشد بدان شهادت داد و اعتراف کرد ، و نه میشد بدان ایمان آورد ، و نه میشد آنرا ازکسی آموخت ، و نه با تقلید میشد دیندارشد . ایمان و تقلید ، گواه بر « بیدینی = یا بی حقیقتی »  بود .
با این تصویر، این سراندیشه که گوهر همه چیزها و انسانها و جانها ،« سرچشمه غنا » است ، بنیاد فرهنگ ایران شد ، که سپس درمکاتب فلسفی نوین ، همین اندیشه ، کشف گردید . از این سراندشه است که سکولاریته و « اصل بنیادی حقوق بشر» ، مستقیما بدون هیچ پیچیدگی و موازماست کشی و « کاربرد فن و فوت تاءویل » ، آشکارا ازآن میزهد و میتراود.
حقوق بشر، براین اصل قرار دارد که « انسان ، خودش ، میزان ومعیارارزشها و قانونها و نظام وحکومت و اقصاد و .. » هست. ودرست این اندیشه که جان میان انسان، کلید گشاینده همه قفلها و درمانگر همه دردهاست ، اندیشه  ایست که ازاین بهمن ، به مولوی به ارث رسیده است .
تو هرچه هستس می باش و، یک سخن بشنو
اگرچه میوه حکمت بسی بچیدستی
حدیث « جـان تـو » اینست و ، گفت من، چو صداست
اگر تو شیخ شیوخی ، و گر مریدستی
تو خویش درد گمان برده ای و ، درمانی
تو خویش ، قفل گمان برده ای ، کلید ستی
اگر زوصف تو دزدم ، تو « شحنه عقلی »
واژه « شحنه»، معرب همان« شئنا= سئنا» یا سین وسیمرغ است.
وگر تمام بگویم ،  ابا یزیدستی
دریغ ازتو که در آرزوی  غیری تو
« جمال خویش ندیدی »  که « بی ندیدستی »
درست همین « جان »، که مولوی دراین شعر ازآن سخن میگوید ، همان « جان ِ جان » است که بهمن یا « گنج مخفی» میباشد.
« گنج » چیزیست که درآنجا که هست ، نمیگنجد . ویژگی « گنج » ، ناگنجائی همیشگیش هست . آنچه در جای خودش نمیگنجد ، و کشش بسوی رویش وگسترش و افزایش ازآنجا دارد ، گنج است . واژه «گنج » که معربش« کنز» است ، درآرامی « گین+ زا  gin+zaa » هست . که به معنای « زهدان، یا اصل زاینده » است . « گنج عروس » که دراصل، به « خمسه مسترقه یا اندرگاه » گفته میشده است ، و همان « پنج روز پایان سال»است که شمرده نمیشده است ، « تخمیست که سراسر گیتی، هرسال ازنو ، ازآن میروید »، ونام دیگر این خمسه مسترقه ، « پیتک » است ، که درکردی « پیته ک » به معنای « جهازعروس » است.
و « اصل آفریننده عروس ، که زهدانش باشد » ، « گنج» شمرده میشده است . و« زهدان » ، درهمان آغازفرهنگ ایران، تبدیل به تصویری انتزاعی برای « اصل آفرینندگی» شده است ، که « درخود ، تخمی دارد که روینده و افزاینده ست، که درزهدان، نا گنجاست » . بهمن ، درست « دوگیان = دوجانه » یا « اصل آبستنی » بود . هرانسانی ، گنج مخفی ، یا « اصل آبستنی » است . مولوی ، این سراندیشه را که « بُنمایه فرهنگ ایران » است ، در مفهوم « جـان ِ جـان » نگاهداشت . بهمن ، مینوی درون مینو ، « تخم بازآفرین ، درون تخم » ، « من ِ من » ، « اصل جان ، درون جان» یا « جان ِ جان » است . 
اصطلاح ِ « جان جان » درغزلیات ِ مولوی ، همان « بهمن یا اندیمان یا هخامن » فرهنگ سیمرغی ، یا « گنج مخفی » است . « تخم » ، بیانگر« اصل » است ، نه « شخص ». ولی تخم درفرهنگ ایران ،اینهمانی با شخص» هم داده شد. و این ، اینهمانی« اصل با شخص » است که نشان میدهد درواقع بیشتر، درخدا ، یک اصل دیده میشود تا شخص. درهرحال، مفهوم خدا درفرهنگ ایران ، میان « شخص» و « اصل » نوسان میکند . به « بهمن» نیز ، شکل « شخص » ، یا شکل « خدا » داده میشود . ولی درفرهنگ ایران ، خود واژه « خدا = خوا دای » ، به معنای « آن وجودیست که خودش ، خودش را میزاید ، خودش ، ازخودش ، پدیدارمیشود » . به عبارت دیگر، « خدا ، اصل آبستنی است ». بهمن ، تخم درون تخم ، یا « اصل جان ، درون هرجانی » است. جان انسان، آبستن به جان خدا ، یا آبستن به « بُن همه جانها» است .
گفت که جان جان ، منم ، دیدن جان ، طمع مکن (مفهوم غیب )
ای بنموده روی تو ، صورت جان چرا چرا

جان من ، جان تو ، جانت ، جان من
هیچ دیدستی دو جان دریک بدن
بدادم به تو دل ، مرا توبه از دل
سپارم به تو جان ، که جان را تو جانی
ازاین جان ظاهر، به جان آمدم من
کزاین جان ظاهر، شود جان ، نهانی
ای تو درجان ، چو جان ما ، درتن
سخت پنهان ، ولیک پنهان نیست
دست بر هرکجا نهی ، جانست
دست برجان نهادن ، آسان نیست
جان که صافی شدست در قالب
جز که آئینه دار جانان نیست
جمع شد « آفتاب ومه » این د م
وقت افسانه پریشان نیست
« آفتاب وماه » ، درفرهنگ ایران ، یکی از« جفت » های مشهورهستند . خدا، ماهیست که هرروز ازنو ، خودش را که آفتابست میزاید . ماه ، به خورشید آبستن است و درخورشید ، فرشگرد یا رستاخیزمی یابد . اندیشه نوزائی ، برپایه « اندیشه جفت بودن »  بنا شده است . همچنین « اندیشه برابری درفرهنگ ایران» پیآیند ِ مفهوم خدااست . خدا که آفریننده است ، خود را میآفریند . پس ، آفریننده ، برابر با آفریده است . آنچه را خدا میآفریند ، برابر با خود اوست . وازاینهم فراترمیرود . خدا در آفریده اش ، اعتلاء می یابد . آفریده ، زیباترو بزرگترو نیکتر از آفریننده است . چنانچه خورشید که آفریده ماهست ، زیباترو بزرگترو نیک تر ازماهست . ولی همین خورشید است که ازسر، برابر با ماه میگردد .  ماه وخورشید ، دوچهره سیمرغند. اینست که « جفت ماه و خورشید » دراین شعر، بیان « جفت بودن جان خدا و جان انسان » درهمان شکل « مادر وفرزند » هست . ولی این سخن را مولوی میترسد آشکارا بگوید
مستی افزون شدست و میترسم
کاین سخن را ، مجال جولان نیست
دست نه بردهان من ، تامن
آن نگویم ، چه گفت را ، آن نیست
این مفهوم « جان جان » در غزلی دیگر، شفافیت بیشتر می یابد
خلقان ، بنهاده چشم درجان
جان ، چشم به خویش (= جان جان ) در نهاده
خود را هم خویش ، سجده کرده
بی ساجد و مسجد و سجاده
هم برلب خویش ، بوسه داده
کای شادی جان و ، « جـان ِ شـاده »
شاده ، نام سیمرغ در بلخ ، زادگاه مولوی بوده است ، و نیایشگاه شاد و نوشاد دربلخ ، نیایشگاه سیمرغ ( جان = گیان = آشیانه سیمرغ ) بوده است ، ونیایشگاه شاد ونوشاد ، هیچ ربطی به بودائیان ندارد وفقط برای تحریف نظر ، این شایعات ساخته شده است . « بهمن » ، که اصل آبستنی یا « دوگیان = دوجان » است و« جان آفریینده » را دردرون « جان ظاهر» دارد ،  «  گنج پنهانی » یا « کنزمخفی » در هرانسانی است .
این اندیشه سپس دریک حدیث ، شکل اسلامی پیدا کرد، که  الله میگوید که « من ، کنز مخفی بودم و دلم میخواست که شناخته شوم . ازاین رو مخلوقات را خلق کردم تا مرا بشناسند » .  البته ، برغم آنکه این حدیث ،  رونوشت برداری  ازاندیشه اصیل بهمن است ، ولی محتوای اصلی درآن ، بکلی حذف ساخته شده است . نخست اینکه الله فقط ، گنج مخفی میماند ، و تبدیل به « گنج مخفی » درهرجانی و هرانسانی » نمیگردد ، و آفریدگانش ، برابر با او نیستند ، بلکه فقط باید اورا بشناسند، و به او تعظیم کنند ، ولی هرگزخود او، وهمگوهراو نشوند .« شناختن » چیزی، « همگوهرشدن با آن چیز» نیست . محتوای اصلی  تصویر بهمن ،« اصل آبستنی » است که روشنی و بینش ، زایش ازتاریکیست . این سراندیشه « زهشی یا انبثاقی بودن هرجانی و هرانسانی و هرچیزی » است که بکلی برضد ادیان نوری است. محتوای اصلی اینست که « اصل آبستنی» یا « گنج پنهانی » ، درسراسر ِ هستی ، پراکنده و پخش میشود( بـغ که خدا باشد = همان پخش شدن است ) ، و سراسر جهان ، همسرشت و همگوهر بُن ( خدا ) هست . این اندیشه که خدا یا اصل ، « جان هرجانی وطبعا هرانسانی » است ، « هسته اصلی عرفان  » نیز باقی میماند . « جان جان بودن » ، یا « دوجانه بودن هرجانی و هرانسانی » ، یا « انسان ، به کرداراصل آبستنی » ، رستاخیز فرهنگ سیمرغی ایران در عرفان است . « جانی که میان هرجانی » هست ، بهمنست ، و چون بهمن ، بُن کیهان و زمان وخرد و عشق هست ، درهیچ جانی ، نمیگنجد » .
تو کئی دراین ضمیرم ، که « فزونتر از جهانی »
تو که « نکته جهانی » ، زچه نکته ، می جهانی ؟ ( می زهی )
این « در پوست خود ، نگنجیدن » ، هم یک اصل کلی درگیتی است ، وهم یک اصل خصوصی درانسان هست . جان هرانسانی ، پوست و زهدان این « نکته فزونتر ازجهان و زمان و مکان » است .  این اصلست که آشکارا میگوید  که هرعقیده و دین و مسلک و فلسفه ای که در آگاهبود انسان جا دارد ، فقط پوسته و نقش و صورت و جامه انسان هست ، ولی انسان، ازهمه آنها « فراترمیروید » و این پوستها را مانند « مار» ازخود میاندازد . پوست اندازی ، ویژه جان انسانست . این پوست اندازی ، همان « رستاخیز و قیامت و فرشگرد » است ، و نیاز به آن نیست که انسان هزاره ها درانتظار آمدن آن روز بنشیند .
تو آن ماهی که در گردون نگنجی
تو آن آبی که درجیحون  نگنجی
تو آن درّی  که از دریا فزونی
تو آن کوهی که درهامون نگنجی
چه خوانم من فسون « ای شاه پریان »
شاه پریان ، سیمرغست که همان تخمیست که درون انسان نمیگنجد و این شاه پریان را ، محمد « ابلیس » میخواند
که تو درشیشه و افسون  نگنجی
تو لیلیی و لیک از رشک مولی
به کنج خاطز مجنون  نگنجی
توخورشیدی ، قبایت نور سینه است
تو اندر اصلس و اکسون نگنجی
تو ئی شاگرد جان افزا طبیبی ( سیمرغ )
دراستدلال افلاطون نگنجی
تو معجونی که نبود در ذخیره
ذخیره چیست ؟  در قانون ( کتاب ابن سینا ) نگنجی
بگوید خصم :  « تا خود، چون بود این ؟  »
تو از « بیچونی » و ، در « چون »  نگنجی
چنین بودی دراشکمگاه دنیا
بگنجیدی ، ..... ولی  اکنون  نگنجی
انسان ، هنگامی به خود حقیقی اش میآید ، که درک این حالت ناگنجیدنی بودن در « خودِ اجتماعی وخودِ دینی و خودِعقیدتی وخود فلسفی وخود حزبی و خود طبقاتی و خود ملی و خود جنسی .. » را بکند ، و این حالت ، همان حالتیست که « مستی » نامیده میشود . این روند « ازخود خشکیده و سفت شده در آگاهبود اجتماعی و دینی و ملی و طبقاتی و... » بیرون آمدنست ، که بیان « جستجوی خود ِ حقیقی » است ،  و درعرفان ، « بیخودی » نامیده میشود .
گفتم که : مارا  هنگامه بنما     گفت : اینک اما تودرجوالی
بدران جوال و سر را برون کن  تا خود  ببینی ، کاندر وصالی
اندر ره جان ، پارا مرنجان     زیرا همائی ،  با پرّ و بالی
نیاز برنجانیدن پا و گشتن گرد دنیا نیست، چون این هما درجان خودت آشیانه دارد . انسان ، هنگامی انسان میشود که، جان درون جان او، جوانه بزند، و پوست این خود ِ ظاهری را بترکاند، و « احساس ناگنجیدنی بودن درآگاهبود خود » کند .  چنین احساس ناگنجیدنی بودن درخود ، گوهر « خندیدن » است . هنگامی ، این جان درون جان ، که گنج مخفی ، که بهمن میباشد ، صدف آگاهبود را درهم میشکند ، انسان ، از بُن وجودش میخنددد . ازاین رو است که نام دیگر بهمن ، « بزمونه » است، که به معنای « اصل بزم و اصل زائیدن » است . بهمن درهرانسانی با اندیشه اش میامیزد ، و سراسر وجود انسان ، تبدیل یه یک « لبخند » میشود .
همچو گل ، ناف تو برخنده بریدست خدا
لیک امروز مها ، نوع  دگر میخندی
باغ با جمله درختان زخزان ، خشک شدند
زچه باغی تو ؟   که همچون گل تر میخندی
تو چو ماهی و عدو سوی تو گر تیر کشد
چو مه ازچرخ ، برآن تیر و سپر میخندی
تو یقینی و عیان ، ... بر ظن و تقلید  بخند
نظری جمله و بر « نقل و خبر »  میخندی
انسان ، خودش با روشنی زاده ازگوهر خودش، می بیند ، و طبعا برهرچه « نقل و خبر » است ، میخندد
درحضور ابدی ، شاهد و مشهود ، تو ئی
بر ره و رهرو و برکوچ و سفر  میخندی
این « خندیدن » که یکی از برترین « شیوه های گسستن از همه منقولات و اخبار، ازهمه سنـّت ها و پیشینه ها ، ازهمه آموخته ها » است ، بنیاد فرهنگ ایرانست . این خندیدن از ته دل ، هنگامیست که انسان ، به بُن بهمنی ، به جان جانش میرسد ، و بار همه سنت ها و پیشینه ها و آموخته ها و منقولات و اخباررا با یک تکان ، از دوش خود، فرومیاندازد ، چون ازآنها ، بی نیازمیشود .
آنگاهست که انسان ، خودش ، میزان خودش میشود . بینش بهمنی ، بینش خندان است. بینشی است که گوهرش ، سرود است . این گوهر موسیقائی بهمن است که « ماده و هیولای ساختارگیتی » میشود ، سایه میشود ، سه تای یکتا میشود ، عشق میشود . برای شناخت گنج نهفته در درون هرانسانی ، باید آواز و آهنگ و بانگ اورا شنید . این موسیقی و طنین و « تن تن تن یا ریتم و کوبه  گوهراوست » که بیش ازهمه گفته هایش ، حال دل او را آشکارمیسازد . دربُن وجود انسان ، موسیقی است، و در آغاز، موسیقی وعشق ، باهم یک جفت هستند . اندیشه ای که با این موسیقی گوهری پیدایش نیافته است ، و انسان را به رقص نمیآورد ، اندیشه افسرده و خشکی است .
درد  دل را اگر نمی بینی     بشنو از « چنگ»  ناله و زاری
ناله نای و چنگ، حال دلست     حال دل را توبین، که دلداری
دست بر « حرف بیدلی» چه نهی ؟
« حرف » را درمیان چه  میآری ؟
« گفته » را ، دانه های دام  مساز
که ز « گفت » است این گرفتاری
گه کلید است « گفت » و گه ، قفلست
گاه ازو روشنیم ، گه ، تاری
گفت ، باد ، است ، اگر دراو بوئیست
هدیه تو بود که گل داری
« گفت » ، جامست ، اگر برو ، نوریست
از رخ تو بود که انواری
این « موسیقی شاد و خندان ورقصان که روح گفتار» است، و همآغوش « عشق و زیبائی » است ، گوهر « سرود خسروانی » است که همان « غزل » باشد . ایرانیان ، غزلهای حافظ و مولوی وعراقی و عطار را ، از« معانی جعلی » که ازهمه سو، به آنها به زور میچسبانند ، درنمی یابند ، بلکه از« تموج آهنگ عشق و شادی و رقص و زیبائی که گفته ها و حرفها را میشکافند، ودرگفته ها و حرفهای آنها نمی گنجند » ، درمی یابند . این « اولویت یابی  موسیقی و عشق و رقص و زیبائی و زندگی دراین غزلهاست  که « بُن ِ بهمنی » خودرا یکراست وبیواسطه مفسران ، درجان ِایرانی میجوید . این عشق و زیبائی و موسیقی است که زندگی را دوباره « گرم » میکند ، و حرکت مکانیکی را تبدیل به « رقص زندگی شاد »  میکند .
هرکه  بفسرد ، برو ، سخت نماید حرکت
اندکی گرم شو و جنبش را ، آسان بین
خشک کردی تو ، دماغ از طلب بحث و دلیل
بفشان خویش زفکرو ،  لمع  برهان بین
هست « میزان ُمعینت »  و بدان می سنجی
هله میزان بگذارو  ، زر بی میزان بین
خشک شدن و افسرده شدن ، دراثر آنست که « تفکر همیشه با یک میزان معین که از آموخته ها و اخبارو دیگران ، گیرآورده ، همه چیزها را می سنجد » . چنین عقلی ، عقالیست که بر میخ طویله شریعت و « یک مکتب فلسفی یا علمی» ، بسته شده است . این « عقل عقالی » ، عقلیست که زندگی را میخشکاند و رقص شاد وآزاد  را در زندگی ازبین میبرد.

پیدایش غزل درایران
و بازگشتِ بُن فرهنگی ایران، ازتبعید
غزل = سرودِ خسروی
خسرو = هو+سرو= نای به = سیمرغ
« غزل ، پیشآهنگ تفکرآزاد فلسفی »

گنج نهفته درانسان ( بهمن = جان جان ) درخود، نمیگنجد . انسان ، همیشه به جانی آبستن است ، که در راه زاده شدن است .  این گنج نهفته است که اگر، راهِ خود افشانی و خود زائی و خود روئیش باز نباشد ، زندانی است . همانچه روزی ، زهدان بود ، ناگهان تبدیل به « زندان» میشود . هربینشی و آموزه ای و عقیده ای ، روزی زهدان « جنین بینش حقیقی » است ، وسپس ، با گذر زمان ، « زندان همان کودک بینش » میشود . بهمن ، جنبشی است از میان ِ فرد انسان ، به میان انسانها ( تشکیل دهنده اجتماع ) ، به میان چیزها ، به میان خود و انسانها ، به میان خود و چیزها ، برای آنکه ، خود را به چیزها وبه انسانها به پیوندد . با انسانها و طبیعت ، یوغ بشود . اینست که بهمن ، که اصل میان است ، با پیدایش ازمیان خود ، به میان خود و چیزی، به میان خود و اجتماع ، به میان خود و جانوران ، به میان خود و طبیعت ، پیوند را واقعیت میبخشد. او همیشه درهرچیزی ، در هرانسانی ، درسراسر طبیعت ، درجستجوی جفت خود است .
این فوران بهمن ازاندرونی ترین بخش جان هرانسانی ( اندیمان ) ، چه ویژگیهائی دارد ؟ بهمن، در همان اندرون جان ، نخستین پیدایش خود را می یابد . او تبدیل به بهرام و سیمرغ ( ارتا فرورد ) ، یا مهرگیاه ، یا « بَـرَم = برهما » ، ... میشود ، و خود یوغی درمیان آن دو میشود، تا در « دوتا شدن »، بازآن دو « یکی بشوند » . بهمن ، درکثرت یابی و تعدد یابی ، در گوناگون شدن ، در رنگارنگ شدن ، درمختلف شدن ، نمیگذارد ، که کثرت و تعدد و گوناگونی و رنگارنگی ، ازهم پاره بشوند ، بلکه باید درعین گوناگونی ، باهم پیوسته باشند . این اندیشه ، درشیوه « بینش بهمنی ، بینش ِخردِ ایرانی » ، باز تابیده میشود . نماد بهمن ، تـارک سـر است( موی گزیمه = ویزارد وَرس ) . برای آنکه درشانه کردن ، موی سر را دوبخش میکنند ، و لی برای این کار، سر وکله را ازمیان ، نمیشکنند، وکله وسیما را دوشقه نمیکنند .  اینست که درشیوه تفکر سیمرغی ، مفاهیم « روشنی، بریده از تاریکی » ، یا« موءمن ِبریده از کافر» و بطورکلی ، « اضداد  ازهم گسسته »، یا بسخنی دیگر « سپنتامینو ، که ازانگره مینو بکلی جداساخته باشد » نیست. چنین گونه بینشی که ازهم می برّد ، با تصویر زرتشت از« ییما = همزاد= جفت » درسرودهایش ، بوجود میآید ، ولی درفرهنگ سیمرغی ، نبوده است  . در فرهنگ سیمرغی ، یا فرهنگ اصیل ایران ،همه گوناگونیها و رنگارنگیها ، برغم تمایز ازهمدیگر ، باهم آمیخته اند . اینست که دراین فرهنگ ، مدارائی و گشادگی و بازبودن اندیشه در برابر عقاید و ادیان و مسالک و مکاتب ، اوج تعالی ِ خود را می یابد . اندیشه « وحدت همه عقاید و ادیان برغم تفاوت و اختلاف » درعرفان ، چیزی جزبازتاب این اندیشه نیست .
به همین علت بود که به « رنگین کمان » ، « کمان بهمن » میگفتند ، چون رنگهای گوناگون، باهم آمیخته اند ، وباهم ، یک کمان را ساخته اند . همچنین « پر و دم طاوس »، نماد همین اندیشه مدارائی یا « یگانگی همه رنگارنگیها » بود . اندیشه های انسانها متفاوتند، ولی ، رنگهای یک رنگین کمانند. همه برگهای درخت سیمرغ و همه میوه های درخت سیمرغ ،باهم متفاوت اند ، با آنکه همه ، ازیک درخت روئیده اندو درهمه یک شیرابه ، روانست . معرفت و اندیشه ، درتمایز و تشخیص و داوری عقاید و ادیان ، نباید آنهارا ازهم پاره کند . اندیشه ای که درمنشور کوروش بازتابیده شده ، ازهمین شیوه « بینش بهمنی » میآید ، و این تصویر « بهمن »، با تصویر « بهمن » درالهیات زرتشتی ، بسیار فرق دارد .
« بهمن » را هخامنشی ها « هخامن » مینامیدند ، چون خودرا « بهمنی = هخامنی » میدانستند . این جفت شوی و یوغ شوی، برغم گوناگون شوی ، گوهربهمن است، که دربهرام و سیمرغ ، « دو=2» را تبدیل به« یک=1» میکند ، و ازاین رو، اصل « سه تای یکتائی، که اصل عشق باشد » پدید میآید . 
این پیدایش بهمن، دردو اصل بنیادی ، در هرشب، در« میان شب» روی میدهد . درواقع درمیان هرشبی ، بُن آفرینندگی ازنو ، در دو اصل بهرام و ارتا فرورد، پیدایش می یابد، که باهم جفت و یوغ میشوند . این عشق ورزی دو اصل ، یا « یوغ شدن » را « ایویaiwi + سروتsruth + ریمrima  » مینامند ، که به معنای « سرود نای ماه » است . دراصل ، به « نوای نای » ، « سرود» گفته میشد، چون به نواختن نی،« نی سرائی » میگفته اند ( ماک کینزی) . عشق و سرود، باهم جفتند . عشق و جشن، باهم جفت هستند ، چون خودِ واژه جشن ( یز+ نا )، به معنای « نواختن نی» است . « ریم » ، دراصل به معنای نای بوده است ، چنانچه به کرگدن ،  ریما میگویند .کرگدن ، به علت داشتن شاخ روی بینی ، بدین نام ، خوانده میشود . ازاینگذشته نام روز نخست هرماه ، نزد اهل فارس ، خرّم ژدا بود و نزد خوارزمیها ، ریم ژدا و نزد زرتشتیها، اهورامزدا بود .  ریم ژدا ، نام خدا و به معنای « شیرابه و مان ِ و اشه نای » است . زشت سازی واژه ِ« ریم و ریمن » به معنای چرک ، زشت سازی موبدان زرتشتی است . ارتا فرورد ، که « نای به » باشد ، با نواختن نی ، با « نی سرائی» ، جهان را میآفرید . پس « سرود عشق » ، اصلی بود که جهان جان ازآن پیدایش می یافت . به این « سرود عشق » که بُن پیدایش جهان جان بود ، « خسروانی سرود، یا سرود خسروی » هم میگفتند . ترجمه « خسرو » به « مشهور و معروف ، و امثال آن » بکلی غلط است ...

فهرست مطالب

فصل اول    5

مقدمه و معرفی    5

1ـ1 مقدمه    6

2ـ1 بیان مسأله    8

3ـ1 ضرورت و اهمیت تحقیق    10

4ـ1 اهداف تحقیق    13

5ـ1 پیش‌فرضهای آزمون    14

6ـ1 فرضیه‌های تحقیق    15

7ـ1 محدودیت‌های تحقیق    15

8ـ1 متغیرهای تحقیق    16

9ـ1 تعریف عملیاتی واژه‌ها و اصطلاحات    16

فصل دوم    19

ادبیات و پیشنه تحقیق    19

1ـ2 مقدمه    20

2ـ2 انعطاف‌پذیری    20

3ـ2 انواع انعطاف‌پذیری    20

3ـ2 عوامل محدودکننده انعطاف‌پذیری    23

5ـ2 فواید برنامه تمرینی کششی    26

6ـ2 کشش عضلانی و پیشگیری از آسیب    28

7ـ2 رخدادهای هنگام کشش عضلانی    30

8ـ2 چه موقع کشش را انجام دهیم؟    33

9ـ2 مبانی نروفیزیولوژیک کشش    36

1ـ9ـ2 دوکهای عضلانی    36

2ـ9ـ2 اندام وتری گلژی    38

3ـ9ـ2 بازتاب کششی    39

4ـ9ـ2 مهار خودبخودی (بازتاب کششی معکوس)    40

5-9-2بازداری دوسویه    41

10-2- انواع تکنیکهای کششی    42

1-10-2-کشش بالستیک(پویا)    43

2-10-2-شش ایستا    44

3-10-2- کشش تسهیل عصبی – عضلانی گیرنده‌های عمقی(PNF)    45

11-2- کشش به روش SRHR    51

12-2- نکات مهم هنگام استفاده از روش PNF    53

13-2-رابطه مدت انقباض ایستا در PNF و افزایش دامنه حرکتی    54

فصل سوم    60

روش شناسی تحقیق    60

1-3 جامعه آماری    61

2-3 نمونه و روش نمونه‌گیری    61

نوع تحقیق    62

3-4 طرح تحقیق    63

3-5 مراحل اجرای تحقیق    64

فصل چهارم    71

تجزیه و تحلیل آماری    71

مقدمه    72

توصیف آماری داده‌ها    72

جدول (1-4) شاخصهای آماری سن آزمودنی‌ها در گروههای تجربی 1،2 و 3    73

نمودار (1-4). توزیع میانگینهای سن آزمودنی‌ها در گروههای تجربی 1،2 و 3    73

جدول (2-4) شاخصهای آماری قد آزمودنی ها در گروههای تجربی 1،2و3    74

نمودار (2-4) توزیع میانگین قد آزمودنی‌ها در گروههای تجربی 1،2و3    74

جدول (3-4). شاخصهای آماری وزن آزمودنی‌ها در گروههای تجربی 1،2 و 3    75

نمودار (3-4). توزیع میانگین وزن آزمودنی‌ها در گروههای تجربی 1،2و3    75

جدول (4-4). شاخصهای آماری دامنه کشش عضلات همسترینگ (آزمون SLR) در پیش‌آزمون و پس‌آزمون گروه تجربی 1    76

آزمون فرضیه‌های تحقیق    79

آزمون فرضیه دوم    80

آزمون فرضیه سوم    81

آزمون فرضیه چهارم    84

فصل پنجم    86

بحث و نتیجه‌گیری    86

مقدمه    87

خلاصه تحقیق    87

یافته‌های تحقیق    88

بحث و نتیجه‌گیری    89

پیشنهاد برخاسته از تحقیق    94

پیشنهادات برای تحقیقات بعدی    95

منابع:    97

منابع لاتین    100

فصل اول

مقدمه و معرفی

مقدمه

انعطاف‌پذیری یکی از اجزاء آمادگی جسمانی و یک بخش کلیدی در پیشگیری از آسیب و بهبود اجرای ورزشی می‌باشد ( ). در افراد غیرفعالی که عادت به زندگی کم تحرک دارند، عضلات و تاندون‌هایشان کوتاه و فاقد قابلیت کشش می‌شوند. به عبارت دیگر دستگاه عضلانی در نتیجه بی‌تحرکی، به تدریج قابلیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهند و در نهایت دچار کاهش قابلیت کشش می‌شود(  ). برای توسعه سریع انعطاف‌پذیری، تمرینات مربوط به گرم کردن اجرا می‌گردد که در نتیجه اجرای یکسری حرکات کششی تا میزان محدودی می‌توان برانعطاف‌پذیری افزود، لیکن این نوع تمرینات به تنهایی نمی‌تواند سبب بهبود انعطاف‌پذیری در درازمدت شود( ). امروزه تمرینات کششی به منظور توسعه انعطاف‌پذیری، بخش مهمی از هر نوع فعالیت جسمانی به شمار می‌رود ( ).

چندین شیوه کششی شامل ایستا ، پویا  و تسهیل عصبی ـ عضلانی گیرنده‌های عمقی  (PNF) افزایش در انعطاف‌پذیری را نشان داده‌اند(  ). برخی از مطالعات پیشین نشان داده‌اند که روش کششی PNF افزایش بیشتری را در دامنه حرکتی نسبت به سایر روشها ایجاد می‌کنند ( ). اگرچه برخی از مزایای استفاده از روشهای کششی PNF مشخص شده است اما کارایی بیشتر این روشها در تحقیقات هنوز مورد سؤال است (  ).

چندین نوع روش کششی PNF وجود دارد که عبارتند از: CR ، HR ، CRCA  و SRHR  و ACR  ( ).

شماری از مطالعات شیوه SRHR را در تحقیقات خود به کار برده‌اند و هرکدام زمانهای متفاوتی را برای نگهداری انقضاض ایستا (MVIC)  ذکر کرده‌اند ( ). در نتیجه تعیین مؤثرترین زمان نگهداری انقباض ایستا در این شیوه باید بررسی شود. در صورتیکه زمان کوتاهتر MVIC، افزایش یکسانی ا در دامنه حرکتی (ROM)  در مقایسه با یک زمان طولانی‌تر ایجاد کند، مربیان و ورزشکاران ممکن است شیوه‌ای که زمان کمتری را صرف کند، ترجیح دهند.

2ـ1 بیان مسأله

تمرینات انعطاف‌پذیری به طور کلی به عنوان یک بعد مهم در اجراهای ورزشی پذیرفته شده است و بطور وسیعی بعنوان یک شیوه مؤثر در درمان و پیشگیری از آسیبها مورد استفاده قرار گرفته است. تمرینات کششی برای افزایش قابلیت کشسانی بافت،  و بدین طریق افزایش دامنه حرکت مفاصل ویژه طراحی شده‌اند. اعتقاد بر این است که افزایش دامنه حرکت عملکردهای ورزشی را بهبود و شدت و تعداد آسیبها را کاهش می‌دهد ( ). با وجود اینکه عوامل ارثی نقشی تعیین کننده در انعطاف‌پذیری ایفاء می‌کنند، حرکت‌پذیری  مفصل می‌تواند از طریق یک برنامه منظم حرکات توسعه دهنده انعطاف‌پذیری حفظ و یا توسعه داده شود.( )

اجزاء مقاوم غیرفعال  و انقباضی فعال  در برابر کشش عضله مقاومت ایجاد می‌کنند و روشهای ویژه‌ای برای کاهش مقدار چنین محدودکننده‌هایی پیشنهاد شده‌اند( ).

به منظور توسعه انعطاف‌پذیری، روشهای کششی مختلفی ارائه شده‌اند که محققین بطور کلی آنها را به سه دسته ایستا، پویا PNF تقسیم نموده‌اند ( ). روش کششی ایستا عبارت است از کشیدن عضله تا نقطه احساس مقاومت و حفظ این وضعیت به مدت 6 تا 60 ثانیه ( ) شیوه کششی پویا، متضمن حرکات تابی یا فعال می‌باشد. در این نوع کشش، گروه عضلات در حالت کشیدگی نگه داشته نمی‌شوند، بلکه از حرکات پویای مکرر در یک زمان کوتاه استفاده می‌شود ( ). به عقیده کنت و وس، PNF عبارت است از تسریع یا توسعه مکانیسم  عصبی، عضلانی از طریق تحریک گیرنده‌های عمقی ( ).

از رایج‌ترین روشهای PNF که ورزشکاران در تمرینات خود مورد استفاده قرار می‌دهند، روش SRHR است که به عقیده برخی محققین انعطاف‌پذیری را بیش از سایر روشهای کششی معمول PNF افزایش می‌دهد ( ). روش SRHR شامل انقباض ایستای عضلات مخالف ، پس از انقباض عضلات موافق است ( ) و از آنجاییکه هر دو گروه عضلانی موافق و مخالف در این روش منقبض می‌شوند، با تحریک گیرنده‌های عمقی درون عضلانی از طریق بازداری اتوژنیک  و بازداری دوسویه  موجب انبساط (راحتی)  در عضله تحت کشش می‌شود.

متون متعددی که از روش SRHR استفاده کرده‌اند، هر کدام زمانهای متفاوتی را برای نگهداری MVIC توصیه نموده‌اند( ). در حالیکه برخی از متون زمان مشخصی را برای MVIC ذکر نکرده‌اند( )، برخی از محققین 3 ثانیه MVIC را در روشهای مختلف PNF مورد حمایت قرار داده‌اند( ). در مطالعات دیگر 5 ثانیه ( ) و 6 ثانیه MVIC ( ) نیز مورد استفاده قرار گرفته است. بعلاوه، ابهام وقتی بیشتر می‌شود که محققان 7 ثانیه ( )، 7 تا 8 ثانیه ( )، 10 ثانیه ( )، 15 ثانیه ( ) و حتی تا بیش از 20 ثانیه MVIC ( ) را نیز بکار برده‌اند.

مطالعه حاضر تأثیر 5، 10 و 15 ثانیه MVIC در کشش PNF به روش SRHR را بر توسعه دامنه حرکتی مفصل ران مورد بررسی قرار می‌دهد. در واقع محقق در جستجوی پاسخ به این سؤال است که آیا بین زمانهای 5، 10 و 15 ثانیه MVIC در روش SRHR تفاوتی وجود دارد یا خیر؟

3ـ1 ضرورت و اهمیت تحقیق

انعطاف‌پذیری در آمادگی جسمانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و اهمیت آن در همه فعالیتهای ورزشی، حرکت درمانی و توانبخشی  امروز، مورد قبول همه پژوهشگران و دست‌اندرکاران قرار گرفته است. انعطاف‌پذیری از طریق تمرینات روشهای مختلف کششی قابل توسعه می‌باشد. هدف کلی این تمرینات دوباره بدست آوردن یا ایجاد کردن فعالیت بافتهایی است که مفاصل را احاطه کرده‌اند ( ). از آنجائیکه آسیب می‌تواند ناشی از کشش سریع عضلانی باشد که بخوبی آسوده نشده‌اند، طرفداران تمرینات کششی عضلانی اغلب بر روی میزان آسودگی عضلات در خلال استفاده از روشهای کششی تأکید دارند( ). یکی از موثرترین روشهای کششی که باعث آسودگی عضلات تحت کشش می‌شود، روش کششی PNF است. از سوی دیگر، قابلیت کشش عضلات همسترینگ در پیشگیری از آسیب، حفظ تعادل عضلانی و وضعیت بدنی،  حفظ کامل دامنه حرکتی مفاصل، عملکرد مطلوب عضلانی ـ اسکلتی و بهبود اجرا در ورزش با اهمیت است( ). بعلاوه. کاهش قابلیت کشش عضلات همسترینگ با درد کمر، انحرافات وضعیت بدن، محدودیت در راه رفتن و خطر زمین خوردن در ارتباط است( ). همچنین بدلیل اهمیت قابلیت کشش عضلات همسترینگ است که اندازه‌گیری آن در بیشتر برنامه‌های آزمون آمادگی جسمانی گنجانده شده است( ). لذا، آگاهی از نحوه اجرای مؤثرترین روش کششی به منظور افزایش دامنه کشش ضرورت پیدا می‌کند. در خصوص روش PNF، اگرچه فواید استفاده از آن در کشش مورد قبول واقع شده، لیکن در مورد برخی خصوصیات از جمله زمان نگهداری MVIC، تحقیقات بعمل آمده در خارج از کشور محدود و در داخل کشور تنها می‌توان به یک تحقیق صورت گرفته اشاره کرد. بیشتر تحقیقات که در این زمینه صورت گرفته، اثرات کوتاه مدت روشهای کششی PNF بر دامنه حرکتی بررسی شده است (ornelius 1987, schmitt 1999, Nelson 1991, Bonnar, 2004) تنها در دو تحقیق اثرات بلندمدت روشهای کششی PNF بر توسعه دامنه حرکتی بررسی شده است. (فهیمی 79، Rouland 2003) که از طرفی تحقیقات مذکور بر روی زنان صورت گرفته و از سوی دیگر نتایج آنها متناقض است، لذا در مورد اثرات زمانهای مختلف MVIC بر توسعه دامنه حرکتی توافق نظر وجود ندارد. نتایج این تحقیق نشان خواهد داد که مطلوب‌ترین زمان نگهداری انقباض ایستا در این روش کدام است. برای استفاده در اختیار ورزشکاران، مربیان، فیزیوتراپیها و متخصصان تربیت بدنی و علوم ورزشی قرار گیرد تا در تمرینات آماده‌سازی ورزشکاران و قهرمانان در دوره گرم کردن و نیز بازتوانی و توانبخشی استفاده نمایند. از سوی دیگر ضمن مشخص نمودن دستورالعمل صحیح برای استفاده از این روش کششی، زمینه‌ای برای انجام تحقیق توسط دیگران فراهم گردد...
منابع:
1-    کلخوران، ج. (1373) مقایسه دو روش کششی ایستا و انقباض استراحت در عضلات همسترینگ ،‌پایان نامه کارشناسی ارشد،‌دانشگاه تهران.
2-    قاسمی، س.ع. (1380) بررسی تمرینات کششی ایستا وPNF بر دامنه حرکتی مفصل زانو در ورزشکاران آمپوته از ناحیه زیر زانو، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه گیلان.
3-    رضا قلی زاده، م. (1380) ،‌مقایسه تاثیر دو روش تمرین کششی ایستا و PNF (شیوه C-R) روی دامنه کششی و قدرت عضله همسترینگ مردان غیرورزشکار ،‌پایان نامه کارشناسی ارشد،‌دانشگاه شهید بهشتی.
4-    صداقتی، س. (1376)، مقایسه اثر دو روش تمرینات کششی استاتیک و تسهیل عصبی – عضلانی گیرنده های عمقی (PNF) بر دامنه حرکتی و قدرتهای استاتیک و دینامیک مفصل ران دانش‌آموزان پسر 14 ساله منطقه 7 تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
5-    درز ابی، ت. (1376) ،‌بررسی و مقایسه تاثیر زمانهای 15 ، 30 و 60 ثانیه کششی ایستای عضلات همسترینگ بر روی افزایش دامنه حرکتی زائد، پایان نامه کارشناسی ارشد،‌دانشگاه تهران.
6-    عتی زاده حصار،‌ن. (1381)، بررسی ماندگاری انعطاف پذیری عضلات پشت رانی اندام غالب و غیرغالب بعد از یک دوره تمرین کششی (متوالی – متناوب) ، پژوهش درعلوم ورزشی؛ شماره 3، ص 81-65.
7-    راغی، ز. (1381)، تأثیر دو شیوه کششی ایستا و PNF ب میزان انعطاف پذیری عضلات همسترینگ پای غیر غالب دانش‌آموزان دختر،‌پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت معلم.
8-    فهیمی، ف. (1379)، بررسی و مقایسه تأثیر زمانهای 5،10 و 15 ثانیه کششی PNF به روش نگهداشتن – استراحت بر توسعه دامنه حرکتی مفصل ران دانشجویان دختر رشته تربیت بدنی دانشگاه تهران،‌پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
9-    علیجانی، ع. (1381)، فیزیولوژی انسانی، ویژه رشته تریت بدنی وعلوم ورزشی، علم و ورزش.
10- ذوالاکتاف ،‌و. اکابری، ش. (1383)، فیزیولوژی انسانی، ویژه رشته تربیت بدنی و علوم ورزشی . علم و ورزش.
11-عسگری، خانقاه، م. (1379)،‌کشش و  انعطاف پذیری ،‌نشریه طب ورزشی ، ش 19.
12-ویلمور،‌جک اچ. کاستیل، دیوید ال. (1384)، فیزیولوژی ورزش و فعالیت بدنی. ترجمه ضیاء معینی، فرهاد رحمانی نیا،‌حمید رجبی،‌حمید آقا علی نژاد، فاطمه سلامی، مبتکران.
13- گائینی، ع. رجبی، ح. (1382). آمادگی جسمانی، سمت.
14- دلاور ع. (1374). روش تحقیق در علوم رفتاری . رشد.
 
منابع لاتین
1-    Sullican Mk, Dejulia jj, worrell TW. 1992. Effect of peivic position and stretching method on hamstring muscle flexibity . Med sci sports exerc; 24:1383-9.
2-    Schmitt GD, pelham TW, Holt LE. 1999. A comparison of selected during proptive neuromuscular facilitation stretching.clin kinesiol; 53:16-21.
3-    Nelson KC, cornelius WL. (1991). The relationship between isometric contraction duration and improvement in shoulder joint range of motion . j sports Med phys Fithess; 31:385-8.
4-    Spernoga after a one-time, modified hold-relax stretching protocol 5 Athl train 36:44-8.
5-    Etnyer BR, lee Ej (1987) comments on proprioceptive neuromuscalar facilitation techniques; Res Q; 58:184-8.
6-    Cornelius WL, Rauschubler MR. (1987). The relationship between isometric ontraction durations and improument in acuta hip joint Hexibility’s Appl sport sci Res’ 1:39-41.
7-    Blahnik j. (2004). Full-body Flexibility for optimal mobility and streng the human kintics.
8-    Bonnar BP, Deivert RG, Gould TE. (2004) . The relationship between isometric contraction durations during hold-relax stretching and improvement of hamstring flexibility.j sports Med phys fitness; 44:258-61.
9-    Kisner C, colby LA. (1996) . Therapeutic exercise foundations and techniques. 3rt ed. Philadelphia, PA: F.A. Davis company.
10-    Hardy L. (1985) . improving active range of hip flexion.Res Quart exer sport; 56(2): 111-4.
11-    Holt LE, Travis TM, okita T.(1970) comparative study of three stretching techniques . preceptual and motor skills: 31:611-6.
12-    Girouard ck, Hurley BF. (1995). Does strehgth training inhabit gains in range of motion from flexibility training in older adults? Med sci sports exerc; 27(10): 1444-90.
13-    Burke DG, Holtt LE, Rasmussen R, Mackinnont NC, vossen JF, pelhamt TN. (2001). Effects of Hot or cold water immersion and Modified proprioceptive Neuromuscu lar facilitation Flexibility exercise on hamstring length . j Athl train ; 36:16-19.
14-    Bandy WD, Irion JM, Briggler M. (1997). The effect of time and frequency of static stretching on flexibility of the hamstring muscles. Phys ther’ 77: 1090-6.
15-    Schuback B, Hooper j,salisbury L. (2004). A comparioson of a self-stretch incorporating proprioceptive neuromuscular facilitation components and a therapist-appleid PNF technique on hamstring flexibility.j phisiotherapy; 90-151-7.
16-    Zakas A,vergou A, Grammaticopoulou MG, zakas N, sentelidis T, vamvakoudis s (2003). The effect of sretching during warming-up on the flexibility of junior handball players. J sports Med phys fitness; 43:145-9.
17-    Feland JB, Myrer JW, Merrill RM. (2001) . Acute change in hamstring flexibiliry: PNF versus static in senior orthlets. Phy ther sport; 2:186-193.
18-    Rowlands AV, Marginson VF, Lee J. (2003). Choonic Flexibility Gains: effect stretching techniques , Res Qua exe sport; 74:47-51.
19-    Feland JB, Marin HN (2004). Effect of submaximal contraction intensity in contract-relax propioceptive neuromuscular facilifation strectching. Br j sprots Med; 38: e18
20-    Ostering LR, Robertson RN, Troxel RK, Hansen P. (1990) . Differential responses to proprioceptive neuromuscular facilitation (PNF) stretch techniques . Med sci sports exerc; 22:106-111.
21-    Tanigawa MC, (1972) comparison of the hold-relax procedure and passive mobilization on increaing muscle length. Phys Ther; 52: 725-735.
22-    Marek SM, cramer JT, Fincher Al, Massey LL, Dangelmaier SM, Purkayastha S, Fitz KA, culbertson JY, (2005). Acute effects of static power output. J Athl train; 40:94-103.
23-    Burke DG, culligan cj, Holt LE. (2000) . The theoretical basia of propioceptive neuromuscular facilifation . j strength cond Res; 14: 496-500.
24-    Carmine C. (2002) , PNF stretching. Am filness; 20:37-40.
25-    Harting DE, Henderson JM. (1999), increasing hamstring flexibility decreases lower extremity overuse injuries in Militay Basic trainees , Am j sports Med; 27: 173-6.
26-    Felard JB, Myrer JW, schulthies SS, Fellingham GW, Measom GW. (2001), the effect of duration of stretching of the hamstring muscle Group for increasing range of motion in people aged 65 years or older, phys Ther; 81:1100-17.
27-    Mayerson NH, Milano RA. (1984), Goniometric measurement reliability in physical medicine . Arch phys Med Rehabil; 65:92-4.
28-    Mirek E, chwala w, longawa k, Rudzinska M, adamkiewicz P, Szezudlik  A. (2003), proprioceptive neuromuscular  facilitation method of therapeutic rehabilitation in the treatment of patients with parkinson disease neurol neurochir pol; 37(5): 89-102.
29-    Cornelius WL, jensen RL, odell ME. (1995) effects of PNF stretching phases on acute arterial blood pressure . can j Appl physiol; 20:222-9.
30-    Kofotolis N, vrobas Is, vamvvakoudis E, papanikolaou A, Mandroukas K. (2005) proprioceptive neuromuscular facilitation training indueed alterations in muscle fiber type and cross sectional area. Br j sports Med’ 39: ell.
31-    Witrroaw E, Mahieu N, Danneels L, Mc Nair p.(2004). Strerching and inhury  prevention: An obscure relationship . sports Med ; 34: 443-9.
32-    Alter Mj. (1998). Sport strerch . human kinetics: 4-6.
33-    Taylor DC, Dalton jD, seaber Av, Garrett WE. (1990) viscoelastic properties of muscle tendon units: the biomechanical effects of strerching . Am j sports Med; 18: 300-9.
34-    Safran MR, Seaber Av, Garrettjr WE. (1989). Warm up and muscular inhury prevention: an update. Sports Med ; 8:239-49.
35-    Hawkins D, Bey M (1997) Muscle and tendon force-length properties and their interactions in vivco . j Biomech; 30:63-70.
36-    Kubo K, kanehisa H, kawakani Y, et al. (1993). Influence of static stretching on viscoelastic properties of human terdon structures in vivo . j Appl physiol; 90:511-90.
37-    Behm DG, Button DC, But jc. (2001). Factors affecting force loss with prolonged stretching can j Appl physiol; 26: 261-272.
38-    Cramer jT, Housh Tj, johnson Go, Miller JM, coburn jw, Beck TW. (2004) Acute effects of static stretching on peak torque in woman.j strength cond Res’ 18: 236-41.
39-    Cramer jT, Housh Tj, weir jp, johnson Go, Cobum jw, Beck TW- (in press). The acute effects of static stretching on peak torque, mean power output, elect romyography, and mechanomyography. Eur j Appl physiol.
40-    Fawles JR, sale DG, Mac Dougall, JD (2000) Reduced strength after passive stretch of the human plantaflexors. J Apll physiol; 89: 1179-1188.
41-    Nelson AG, Guillory IK, cornwell A, kokkonen j. (2001). Inhibition of maximal voluntary isokinetic torque production following stretching is vilocity-specific j strength cond res; 15:241-6.
42-    Powers SK, Howley ET. (2001), exercise physiology: theory and application to fitness and performance; Art peroformance; Art ed. McGraw –Hill Higher education.
43-    MC Atee RE. (1993), Facilitated stretching made easy cham paign: human kinetics.
44-    Shrier I, Gossal k. (2000), Myths and Truths of strarching Individualized recommendation for healthy muscle. Phys sportsmed; 28(8):
45-    Funk DC, swank Am, Mikla BM, et al. (2003), impact of prior exercise on hamstring flexibility: a comparison of proprioceptive neuromuscular facihitation and static stretching . j. strength con Res; 17:489-92.
46-    Prentice WE. (1983), A comparison of static stretching and PNF stretching for improving hip joint flexibility j A thl train; 18:56-9.
47-    Hardy L, jones D. (1986), Dynamic flexibility and proprioceptive neuromuscular facilitation. Res Q exerc sports’ 57(2):150-3.
48-    Cornelius wl, Hinson MM, (1980), The relationship between isometric contraction of hip extensors and subsequent flexibility in males . j sports Med phys fitness’ 20:75-80.
49-    Wallin D, Ekblom B, Grahn R et al. (1985). Improvement of muscle flexibility accomparion between two techniques . Am j sports Med; 13:263-8.
50-    Norris CM. (1994) Flexibility: principlies and pracice. London: A and C Black ltd.
51-    Medeoros JM, smidt GL, Burmeister LF et al. (1977), the influence of isomeric exercise and passive stretch on hip joint motion . phys Ther; 57: 518-22.
52-    Ferber R, ostering LR, Gravelle DC. (2002), effect of PNF stretch techniques on knee flexor muslce EMG activity in older adults. J Eloctromyo kinsiol; 12(5) : 391-7.
53-    Burke DG, Gulligan Cj, HoH LE. (2000), The teoretical basis of propioceptive neuromuscular facilitation. J strength con Res…’ 14:496-500.