مقاله فضای شهری و تعابیر مرتبط در pdf

 

برای دریافت پروژه اینجا کلیک کنید

  مقاله فضای شهری و تعابیر مرتبط در pdf دارای 50 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله فضای شهری و تعابیر مرتبط در pdf   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

 

بخشی از فهرست مطالب پروژه مقاله فضای شهری و تعابیر مرتبط در pdf

مقدمه  
فضای شهری و تعابیر مرتبط  
بین النهرین:  
ساختار کلی :  
سبک پارسی:  
ساختار کلی:  
منطقه ی مذهبی_ حکومتی:  
بین النهرین:  
سبک پارسی:  
مسکن:  
بین النهرین:  
فضا:  
بین النهرین:  
سبک پارسی:  
مصر:  
یونان  
سبک پارسی _ هلنی  
ساختار کلی شهر :  
یونان :  
عناصر مذهبی  
یونان :  
پارسی – هلنی :  
مناطق مسکونی :  
یونان :  
فضا  
یونان :  
روم  
سبک پارتی  
ساختار کلی:  
رم:  
سبک پارتی :  
عناصر مذهبی :  
روم :  
پارتی :  
مسکن:  
روم:  
فضای شهری  
روم :  
قرون وسطی  
سبک خراسانی  
ساختار کلی شهر  
قرون وسطی ( شهر کلیسا )  
سبک خراسان ( شهرقدرت و شهر بازار ) :  
عناصر مذهبی و حکومتی:  
سبک خراسانی :  
مناطق مسکونی :  
قرون وسطی  
سبک خراسانی :  
فضا  
قرون وسطی :  
گوتیک  
سبک رازی  
گوتیک :  
سبک رازی :  
ساختار کلی : ( شهر دیوان )  
عنصر مذهبی و حکومتی :  
مناطق مسکونی :  
فضا :  
رنسانس  
سبک آذری  
ساختار کلی شهر  
رنسانس  
سبک آذری  
عناصر مذهبی  
رنسانس  
سبک آذری  
مسکن:  
رنسانس  
سبک آذری  
فضا  
رنسانس  
سبک آذری  
باروک:  
رنسانس و باروک  
سبک اصفهان  
ساختار کلی شهر :  
سبک اصفهان  
عناصر مذهبی و حکومتی :  
مناطق مسکونی :  
فضا :  
انقلاب صنعتی  
سبک تهران  
صنعتی :  
ساختار کلی  
سبک تهران  
عنصر مذهبی:  
منازل مسکونی  
صنعتی  
فضا  
منابع و ماخذ:  

بخشی از منابع و مراجع پروژه مقاله فضای شهری و تعابیر مرتبط در pdf

کریر،راب(1383).«فضای شهری»،ترجمه خسرو هاشمی نژاد،نشر خاک،چاپ اول
مشهدیزاده دهاقانی،ناصر(1383).«تحلیلی از ویژگی های برنامه ریزی شهری در ایران»دانشگاه علم وصنعت ،چاپ پنجم
وایت هاوس ،روس(1369).«نخستین شهر»،مهدی سحابی،نشر فضا،چاپ اول
خیرآبادی،مسعود(1376).«شهرهای ایران»،حسین حاتمی نژاد و عزت الله مافی،نشر نیکا،مشهد ،چاپ اول
سلطان زاده،حسین(1372).«فضاهای ورودی در معماری سنتی ایران»،شهرداری تهران،تهران،چاپ اول
سلطان زاده،حسین(1374).«نائین شهر هزاره های تاریخی»، دفتر پژوهش های فرهنگی،چاپ اول
موریس،جیمز(1384).«تاریخ شکل شهر تا انقلاب صنعتی»،راضیه رضازاده،دانشگاه علم و صنعت،چاپ سوم
حبیبی،سید محسن(1384).«از شار تا شهر »، دانشگاه تهران،چاپ ششم
گیدیئن،زیگفرید(1365).«فضا زمان و معماری»،انتشارات علمی و فرهنگی،چاپ سوم
توسلی،محمود(1381).«ساخت شهر و معماری در اقلیم گرم و خشک»،انتشارات پیام،چاپ اول
مجلات هنر و مردم شماره های 152 و

مقدمه

فضای شهری و تعابیر مرتبط

مطرح کردن و پرداخت به این بحث از آن جهت اهمیت دارد که کمترین حاصل آن می‌تواند به عنوان عامل تفاهم متقابل عمل کند که با ارجاع مطالعه به مباحث ذیربط در این جا فقط به برخی نکات مرتبط با فضا، فضای شهری، طراحی شهری و معماری اشاره می‌شود. باید توجه کرد که واژه یا مفهوم فضا به عنوان تعبیری که در شهرسازی و معماری مورد استفاده قرار می‌گیرد، تعبیری متأخر است و متعادل که در زبان فارسی و نزد حکمای ایرانی واژه‌ی مکان بوده است (مراجعه کنید به نقی‌زاده و امین‌زاده، 1383 و سجادی،

به همین ترتیب می‌توان برای سایر تعابیر مرتبط با شهر مثل فضای شهری، شهر، شهروند، مسکن و زندگی شهری نیز صبغه و معنایی ایرانی معرفی کرد. (نقی‌زاده، 1381، الف)

ممکن است اطلاق فضا به آن دسته از مکان‌هایی در شهر که ارزش فضایی گذشته‌ی خویش را به  کلی از دست داده باشند نفی شود. (توسلی و بنیادی، 1371، ص 41) و در واقع فضا به مکان‌ها و محدوده‌هایی از شهر اطلاق می‌شود که واجد ارزش باشند. در این صورت اولا مکان‌های فراوانی (به خصوص در شهرهای جدید) فاقد شرایط لازم برای فضا نامیده شدن هستند، و ثانیا بحث تعریف ارزش‌ها موضوعی است که باید به آن پرداخته شود. به این ترتیب شاید بهتر باشد که [با اندکی تسامح] فضا مفهومی خنثی تلقی شود که ارزش‌های ادراکی و فرهنگی و معنوی و هویتی آن، مقام و منزلتش را به عنوان صفت وی (مطلوبیت، معنویت، انسانی بودن، هویت داشتن، کیفی بودن و امثالهم) تعیین کند. (رک نقی‌زاده و امین‌زاده، 1383)

بین النهرین

ساختار کلی

شهر در هر دو تمدن بین النهرین و حکومت های ماد و هخامنش به  دو بخش اصلی تقسیم می شود که هر یک جزئیاتی متفاوت از دیدگاه توده و فضا و عملکرد و هویت دارند

شهر محل اسکان و فعالیت سایر اقشار جامعه است. توده و فضا در آن به سبکی طراحی نشده واندام وار نظم یافته اند. شکلی مشابه  شبکه ای شطرنجی اما ارگانیک با تأکید بر توده . توده و فضا در شهر بین النهرین فقط در تمنوس هویت دارند در سایر نقاط شهر فقط توده به مفهوم منطقه مسکونی با هویت است. و فضا به عنوان مکانی برا ی اجتماع و فعالیت های جمعی و مبادلات اجتماعی وجود ندارد. به طوری که فضاها فقط به معابر خلاصه می شوند و به گفته ی وایت هاوس در کتاب نخستین شهر ممکن است در داخل بافت و باروی شهر فضاهای باز باشد و در آن جا چشممان به چهار پایان در حال چرا بیفتد

توده در شهر سومری طبقات دارد . حتی از نظر ارتفاع نیز مقر پادشاه در محلی مرتفع قرار دارد. از ساختمان های مرکز شهر خیابان هایی به سمت دروازه بوده که  خانه بزرگان در حاشیه آن قرار دارد که می تواند این گونه باشد که منزل بزرگان به فضایی منتهی می شده که دسترسی به کاخ را داشته اما پشت آن در فضایی متراکم بسته و خفه با کوچه هایی کم عرض و کثیف منزل افراد عادی است

سبک پارسی

ساختار کلی

محدوده ی مشابه تمنوس در حکومت های ماد و هخامنش محدوده ای محصور بوده که در ارتفاع قرار دارد دارای ساختاری کاملا منظم بوده که به صورت توده ای می نماید که فضاها از دل  آن بیرون کشیده شده اند مانند ساختمان پادشاهی تمنوس فضای ارگ به اندرونی( توده) و بیرونی( فضا) تقسیم می شده است. جایگذاری عناصر داخل اندرونی کاملا حساب شده بوده و هر یک با دیواری از بخش مشابه جدا می شده و فضایی میان آن ها نبوده است. وسط فضای باز دژ حکومتی آتش می افروختند که محافظ پادشاه و حکومت باشد. ساختمتن و نظام کالبدی در این دو بخش با یکدیگر متفاوت است گویی مکان و عملکرد بخش حکومتی _ مذهبی ماد ها و هخامنشیان بر گرفته از بین النهرین است اما در طراحی آن شهرسازی حساب شده لحاظ شده که شکل آن در حکومت ها ی ماد وهخامنش به یک محدوده که کاملا توده است و در میان آن می توان با طزاحی از پیش طراحی شده فضاهای محصور در دل توده را دید، مبدل ساخته. ولی در بین النهرین به محیطی که فضا بر توده غالب بوه و توده ها به شکل لکه هایی تقریبا بدون ارتباط منطقی با یکدیگر قرار داده شده اند و فقط این محدوده را ازسایر محدوده ی شهر متمایز می کند تبدیل شده است

شار میانی:  محل سکونت خانواده ی پادشاه و نزدیکان فرماندهان است که همانند دژ حکومتی طراحی شده است اما فقط شطرنجی بوده و نظم آن طراحی شده و فضای بازی برایش در نظر گرفته نشده و معابر تنها فضاهای باز شار میانی شهر پارسی اند. عامل ارتباط دهنده ی شار بیرونی با دژ حکومتی است به عنوان مثال ساختمان E در پاسارگاد با ارتفاع 20 متر از سطح زمین توانسته رابطه ی منطقی و صحیحی از نظر حجم شناسی و تناسبات مربوط بدان فراهم آورد

شار بیرونی: این منطقه همانند منطقه ی خارج از تمنوس است و مخصوص اقشار دیگر و پایین دست جامعه و بدون هیچ نظمی ساخته شده که همانند بین النهرین فقط در آن توده تعریف می شود و فضای شهری با هدف مورد نظر در تعریفش در آن مشاهده نمی شود

منطقه ی مذهبی_ حکومتی

بین النهرین

این منطقه در تمدن بین النهرین به صورت فضایی محصور بوده که تنها فضای باز شهری را شامل می شده که در اثر رشد طبیعی و طرحی نسبتا نامنظم بر اساس شبکه ی شطرنجی انتظام یافته است. ساختمان های منفرد این مجموعه دارای طرحی مربع شکل بوده اند. که به غیر از زیگورات به شکل  حیاط مرکزی بوده و فضایی را در درون  خود داشته اند این بخش تنهاه مخصوص کاهنین واعضای خانواده ی سلطنتی است در حالی که زیگورات به عنوان بخش مذهبی شهر تنها توده است.  شکل شهر ارگانیک است و به گفته ی وایت هاوس در کتاب نخستین شهر ممکن است در داخل باروی شهر فضاهای بازی باشد و در آن ها چشممان به چهارپایان در حال چرا بیفتد

عنصر مذهبی این دوره زیگورات می باشد که دارای معماری جرمی است و فقط توده است. زیگورات پلکان هایی از آسمان یا کوه هایی ساختگی است که نوک قلل رفیع آن جایگاه خدایان می باشد.و محل برگزاری مراسم مذهبی است. شناخته شده ترین نقطه ی شهر است وهویت دهنده ی آن این عنصر از ارتفاعی که در آن قرار داشته از تمام شهر قابل رویت است. و در کنار قصر پادشاهی به عنوان عناصر هویت بخش شهر بین النهرین توده است و نقش پر رنگ توده را می نمایاند

سبک پارسی

معبد هم مثل زیگورات در مرکز منطقه ی حکومتی و در نزدیکی حصار می باشد. به شک برج مکعبی بوده است که با پلکانی به تنها اتاق آن می رفتند و در آن جا نیز آتش مقدس نگهداری می شود. این فضایی که به صورت اتاقی در دل این توده است. پس از صعود از این توده  به آن می رسیم و در اوج است. می توانیم به این مسئله اذعان داشته باشد که خلوت و فضای باز خصوصی و با عملکرد مذهبی برای ایرانیان معنای متفاوتی از تمدن بین النهرین دارد چرا که اوج در زیگورات بر فراز توده ی آن است و فضایی محصور یا با عملکرد خاص برایش تعریف نمی شود

مرکز اقتدار شهر بین النهرین توده ی زیگوراتش است اما مرکز اقتدار  در شهر پارسی دژ حکوتی است که تنها برای مشروعیت بخشیدن یا محافظت از پادشاهی معبد را در دلش داشته است. زیگورات در زمینی بزرگ ولی بدون عنصر محدود کننده و تعریف کننده به عنوان فضای شهری با هویت مذهبی قرار داشته که مراسم مذهبی در آن اجرا می شده است

مسکن

بین النهرین

مسکن با تراکم بالا ، با ابعاد گوناگون ، دارای حیاط مرکزی ، نقشه ی طبقات مسکونی تابع امکانات موجود فضایی و ابزار موجود صاحب ملک تغییر می یافته ولی نقشه ی کلی دارد. چسبیده به یک حیاط مرکزی که درون انبوه توده ، فضا مانند حفره ای که از دل توده های متراکم خانه های مسکونی به صورت حیاط خالی می شده باشد وجود دارد. و از درون شهر قابل رویت نیست در شهر هر چه می بینی خانه است و توده و خیابان که کثیف و باریک اند . که این نوع خانه ها به نیاز محرمیت پاسخ می گویند

در محله ی مرکزی شهر ساختمان عمده ی همگانی یعنی مجموعه ی پرستشگاه قرار دارند که بناهایی عظیم اند و دیوارهایی عملا و به گونه ای نمادین از بقیه جدا می کند. این مسئله نشان دهنده ی این امر است که سومری ها فضای شهری را در توده می جسته اند و محل اجتماعشان توده ای بوده که تاکید فراوان بر جداسازی آن از سایرین داشته و از حل شدن آن در بافت جلوگیری می کرده اند

سبک پارسی

منازل مسکونی به صورت جدا از هم هستند. از آن جا که جامعه ی شار بیرونی در تقابل با روستا نبوده و آن را در حل کرده است. یک ساکن شار بیرونی همزمان با زندگی شهری در مزرعه خود که کنار منزلش بوده یا منزلش در آن قرار داشته کشاورزی می کرده است. حیاط مرکزی هستند اما از جزئیات بیشتر تخصیص توده و فضا در آن ها اطلاعی در دست نیست

فضا

بین النهرین

همان طور که ذکر شد تمنوس بیشترین  فضای باز شهری را تشکیل می دهد. در داخل تمنوس نیز فضای بازی با عملکرد مذهبی در اطراف زیگورات وجود دارد. البته نه آن فضایی که با حریم تعریف شده و هویت مشخص ساختار شهر را رقم زند. در همین منطقه از شهر فضاهایی به صورت حیاط مرکزی درون ساختمان های اداری و حکومتی تمنوس موجود بوده که فقط در مقابل توده است ،فضای شهری نیست

در دل شهر فضا ، فضای خیابان و معابر طراحی نشده است که از دل انبوه توده بیرون کشیده شده .در این میان تنها تفکر موجود حفظ محرمیت برای توده بوده است که موجب ساخت فضاهای باریک معابر شده

علاوه بر این یک فضای کوچک خرید و فروش هم در شهر بین النهرین به چشم می خورد که تنها برای خرید و رفع احتیاجات زندگی بوده است ونه آن چه به عنوان  فضای باز شهری ، طراحی شده وهویت بخش بدان اطلاق گردد . فضا تنها عنصری در مقابل توده است. فضا فقط مسیر عبوری از دل توده هاست برای دسترسی و رسیدن به توده های دیگر.فضای شهری به هیچ رو در تفکرات مردم بین النهرین جایگاهی ندارد

سبک پارسی

در دژ حکومتی فضا تنها فضایی است  که محل آداب و رسوم مذهبی و دینی بوده و در اطراف کاخ شاهی وجود داشته است. همچنین گفته شده است که قربانگاه هایی در فضای باز دور از معبد – که فاقد هر گونه تجملات و تزئینات بوده اند- دیده شده است

در شار میانی فضا را کوچه هایی ارگانیک با عرض های مختلف و فضایی در فاصله ی اندکی از دروازه ی شاهی تشکیل می دهد

 در تمامی این موارد فضا به عنوان عنصری در مقابل توده قرار گرفته که در ساختار شهر دیده می شود ولی هنوز فضای شهری( میدان) رنگی نگرفته که شهر بدان ببالد و افتخار کند و موجودیت خویش را از طریق آن ثابت کند

شار بیرونی فضا را بیش از توده در دل خود جای داده است.این فضا تنها، فضا یی است باقی مانده در لا به لای توده . این فضا به دلیل عدم تقابل شهر و روستا با کاربری باغ شناسایی شده است. فضایی که تولید در آن صورت می گیرد و مردم در آن به کشاورزی می پردازند.پس فضای شهری مورد نظر نیست

در حکومت ماد نیز در میان حصارهایی پی در پی دژ حکومتی فضایی خالی تعبیه شده به منظور پناه دادن حیوانات و مردم در هنگام هجوم دشمنان

مصر

شهر در این تمدن مفهوم کالبدی_ هویتی مشخصی ندارد. شهر مصری چون در مدت طولانی مورد اسکان نبوده است، توده و فضای آن با هدف سریع ساخته شدن شکل می گرفتند. لذا توده یا فضا_ به غیر از مقبره ی فرعون_ ، یارای هویت دهی به شهر چنان چه در دوره های دیگر شاهدیم نداشته اند

توده تنها شامل آرامگاه فراعنه و مسکن کارگران می باشد

توده به عنوان ساختمان های مسکونی به علت عدم وجود حصار در شهر فضایی کافی جهت توسعه داشته است. به دلیل کم بودن سابقه ی زندگی در این گونه شهرها و همچنین برای تسریع در امور ساخت و ساز توده ها با تراکم کم ساخته می شدند و بافتی با ساختار شطرنجی مانند را تشکیل می دادند

مقابر فراعنه تنها توده ای است که در این تمدن هویت دارد و همچنان پایدار نماد تمدن مصر را می سازد. به دلیل این که این مقابر در محدوده ای معین و به دور از منطقه ی مسکونی قرار داشته اند، هویتی به چارچوب شطرنجی شهر نمی بخشیدند. معماری آن ها جرمی است که در اواخر تنها یک فضا یا اتاق کوچک در درون هرم برای دفن فرعون و خانواده اش تعبیه می شده که مفهومش با آن چه در معابد پارسی وجود داشته بسیار متفاوت است

تنها فضای باز شهر، معابری است که در اثر ساخت شطرنجی توده ها پدید آمده اند. فضایی که هر چند در کل شبکه ی شهر فرم شطرنجی یافته ولی فارق از طراحی آگاهانه است. می توان گفت فضایی باقی مانده در اثر ساخت سریع توده ها و فقط در مقابل توده است. این فضا تنها نقش تأمین دسترسی را دارد

در این دوره فضای شهر ی با تعریف موجودش به عنوان فضایی برای  گرد هم آیی و تبادلات اجتماعی فرهنگی مردم وجود ندارد. شاید بتوان گفت تنها در اطراف مقابر فراعنه زمینی _ که به آن لفظ فضا را داده ایم_ جهت برگزاری مراسم مذهبی مفهومی یافته است

آن چه در این دوره اهمیت داشته فقط توده ی مقبره ی فرعون بوده است ، نه توده ی مسکونی ، نه فضای معابر، نه فضای شهری. تلاش مردم این عصر در جهت برپایی توده هرم های معروف بوده است

به طور کلی می توان گفت شهرسازی مصر با توجه به این که با سبک پارسی هم دوره است، تأثیری از یکدیگر نگرفته اند

در حالی که در ایران شهر پارسی در حال گذار از شهر ابتدایی به شهر مقتدر و طراحی شده ی پارسارگاد است شهر نماهای مصری همچنان با اسکان های موقت ویران می شدند

ساختار کلی شهر

یونان

سیمای هر شهر تجلی واقعی شیوه زندگی و بینش ساکنان آن است این را پروفسور آنتونی کرایز در کتاب شهرسازی یونان می نویسد

شکل گیری توده و فضا در یونان ناشی از تفکر و استراتژی دموکرات مابانه آنان است . ساخت و بافت شطرنجی یونان باعث ایجاد محیطی با تقسیم منظم و حساب شده توده و فضا است که نظم و زیبایی خاصی را تداعی می کند . شیوه شهرسازی یونانیان علیرغم شبکه شطرنجی آن که نشان از مساوات دارد متفاوت است دراین شهرها لکه گذاری بر اساس فضاهاست هرچه باقی می ماند منزل مسکونی می شده و توده . یعنی فضایی داشته اند کاربری تخصیص می داده اند و سپس توده می گذارده اند . فضا هویت شهرهای یونانی است چرا که تفکر یونانیان محصوریت در فضا را بر نمی تابد . متضاد با آنچه در ایران داریم و زندگی اجتماعی را فقط در فضایی باز و بیرون خانه تعریف می کند . توده در تمدن یونان ساختمان مجلس را شامل می شود که آن هم پس از پیشرفت فن ساختمان سازی و آکروپلیس و بناهای مسکونی و تعدادی سالن سرپوشیده را شامل می شود که این سالن ها هم با ن تعریف فضای شهری سازگارند فقط سرپوشیده اند و توده محسوب می شوند

پارسی _ هلنی

این شهر در تقابل دو مفهوم شهر دولت و شهر قدرت قرار دارد . شهرهایی که در این دوره فقط توسعه یاغتند از طرفی تحت تاثیر ایدئولوژی دولت مدار شهرهای یونانی با تقسیم کار مواجه می شدند از طرفی با سازمان درهم آمیخته ی شهری روستایی اجدادشان . در این میان شار بیرونی به عنوان شهر به معنای محل سکونت افراد به ترکیبی از این دو بدل گشت .به گونه ای که مزارع داخل بافت مسکونی تحت تفکر یونانیان به توده ها و معابر نظم یافته در یک شبکه شرنجی تبدیل شد . شار بیرونی که در دوره پارسی در بردارنده مفاهم روستایی بود به مفاهیم شهری نزدیک ساخت روحیه ی دموکراتیک سردمداران شهر پارسی – هلنی سبب ایجاد مفهوم میدان و فضای شهری در میان بافت مسکونی گشت با این حا ل به علت کوتاهی دوره حکومت سلوکیان تغییرات موجود نهادینه نگردید

عناصر مذهبی

یونان

آکروپلیس به عنوان جز جدایی ناپذیر شهری یونان سایتی است ترکیبی از توده و فضا که معابد در محوطه  یا فضای آن بدودن نظام ساختارمندی قرار دارند و همگی بر روی تپه مرتفع شهر هستند و عملکرد توده و فضا به طور هماهنگ مذهبی است . در برخی مواقع این معابد در آگوراها قرار دارند

پارسی – هلنی

یونان با تفکراتش نتوانست بر شکل معابد در ایران تاثیر گذارد . تنها ورود تعداد خدایان یونان بود که کمی افکار ایران پارسی – هلنی را تحت الشعاع قرار داد . معبد ایران پارسی – هلنی همچنان در دژ حکومتی و در اطراف کاخ پادشاهی قرار دارد و مشخصاتش مشابه مناطق پارسی در سبک پارسی است

مناطق مسکونی

 

برای دریافت پروژه اینجا کلیک کنید

کلمات کلیدی :

مقاله شهر ارومیه در pdf

 

برای دریافت پروژه اینجا کلیک کنید

  مقاله شهر ارومیه در pdf دارای 24 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله شهر ارومیه در pdf   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

 

بخشی از فهرست مطالب پروژه مقاله شهر ارومیه در pdf

مقدمه  
اهداف تحقیق :  
روش تحقیق :  
تاریخچه شهر ارومیه  
نام ارومیه  
جایگاه  
آداب و رسوم مردم  
سوغات ارومیه  
غذاهای سنتی ارومیه  
جشن ها و اعیاد و مراسم عروسی و عزاداری  
نتیجه گیری  
منابع  

بخشی از منابع و مراجع پروژه مقاله شهر ارومیه در pdf

زبان اوروم سایت کوره سوننی فرهنگ جغرافیایی شهرستانهای کشور، شهرستان ارومیه، انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران 1379 ص
وارش کاویانپور، احمد، «تاریخ ارومیه»، ‌
کاویانپور، احمد، «تاریخ ارومیه»، ‌
انزلی، حسن، ارومیه در گذر زمان
کاویانپور، احمد، «تاریخ ارومیه»، صص 189–
همان

جعفریان، رسول، میرزا عبدالحسین خان افشار ارومی و سفرنامه مکه معظمه (1299 – 1300ق) در: کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ادیان.[1]

اهداف تحقیق

1شناخت تاریخچه شهر ارومیه

2 آشنایی با موقعیت جغرافیایی شهر ارومیه

3 شناخت جاذبه های تاریخی

4شناخت عوامل توسعه در شهر ارومیه

5آشنایی با آداب و رسوم

6 سوغات ، جشنها ،اعیاد

روش تحقیق

شناخت کامل نسبت به شهر ارومیه
پرس و جو از خود مردم
استفاده از کتابهای جغرافیایی استانی
استفاده از روزنامه های استانی
اینترنت

تاریخچه شهر ارومیه

پارسیان در مهاجرت خود از ایران‌ویج نخست در غرب و جنوب دریاچه ارومیه ساکن شدند ولی پس از آن به مهاجرت خود ادامه دادند و تا سرزمین پارس (استان فارس) پیش رفتند.[4]

جلگه ارومیه در دوران باستان در قلمرو مادها، آشوریان، و دیگر اقوام نیز قرار داشته‌است

شاه عباس بزرگ پس از بیرون راندن عثمانی‌ها از خاک ایران در صدد برآمد طوایفی را برای مرزداری قدرتمند در بخش غربی کشور مستقر سازد. شاه عباس برای این منظور ایل افشار ساکن ابیورد خراسان و دیگر نقاط را در نظر گرفت.[5] او کلبعلی سلطان ایمانلوی افشار را احضار نموده به لقب خانی و ریاست کل ایل افشار منصوب نمود. سپس دستور داد که ایل افشار که شمار زیادی داشتند و در ولایات عراق، فارس، کرمان و خراسان سکنی داشتند، با تمام امکانات خود حرکت کرده در جلگه ارومیه ساکن شوند.[6][7]

در این جابجایی هشت هزار خانوار از شش ایل بزرگ این طایفه در جلگه ارومیه استقرار یافتند و حکومت این ناحیه در اختیار کلب علی خان قرار گرفت.[8] متن فرمان شاه عباس یکم خطاب به کلب‌علی خان که سبب این جابجایی ایلی شد در دست است.[9]

همین پیشینه سبب شد تا شماری از سران این طایفه به‌ویژه پس از تأسیس ارتش جدید در ایران، در مناصب فرماندهی حضور داشته باشند.[10]

ارومیه مرکز استان آذربایجان غربی و هم‌چنین مرکز شهرستان ارومیه است. در دوره رضاشاه پهلوی نام رضائیه بر آن گذاشتند که تا پایان حکومت پهلوی به این نام خوانده می‌شد. پس از انقلاب اسلامی ایران دوباره به نام پیشین، یعنی ارومیه تغییر نام داد. این شهر طبق سرشماری سال 1385 با 577307 نفر جمعیت، دهمین شهر پرجمعیت ایران محسوب می گردد

شهر ارومیه، امروزه دارای فرودگاه فعال بین المللی است

نام ارومیه

ارومیه در ترکی به صورت اورمو، اورومیه و اورمیه تلفظ می شود. کلمه اوروم نیز اکنون به صورت پیشوند بعضی کلمات و یا به صورت جداگانه کاربرد دارد. این کلمه در اسم شهر مشهور ترکهای چین به نام اورومچو و یا اورومچی به کار رفته است و همچنین نام طایفه ای از ترکهای مسیحی مذهب است که در کشور اکراین زندگی می کنند.[1] برخی این کلمه را از مصدر “اؤرمک” یا “هؤرمک” به معنای ساختن و چیدن می دانند. در کردی اسامی از قبیل اورامی و اورامانات در استان کردستان و کرمانشاه و کردستان عراق برای نام‌گذاری مناطقی که طوایف اورام در آن‌ها سکنی داشته‌اند به کار رفته است. در این میان با آمدن حکومت پهلوی و سلطنت رضاخان این محل به رضائیه تغییر نام داده و بعد از انقلاب اسلامی دوباره به نام ارومیه برگشته است. هم‌چنین طبق گفته آشوریان واژه ارومیه از ترکیب دو واژه اور + میه که “اور” در این‌جا به معنی شهر و “میه” در زبان آشوری به معنی آب آورده شده است. یکی از روایات دیگر نام ارومیه را از واژه “رومیه” به معنی روم کوچک می دانند که به دلیل نیامدن حرف “ر” در اول کلمات ترکی به صورت ارومیه تلفظ شده است. (مانند روس که اوروس تلفظ می شود

جایگاه

ارومیه در جلگه گسترده و سرسبزی به درازای 70 کیلومتر و به پهنای 30 کیلومتر واقع شده که اطراف آن تا کیلومترها پوشیده از باغات انگور و سیب و کشتزار است. دریاچه ارومیه در شرق و دریاچه مارمیشو در غرب این شهر قرار دارد. این شهر به علت آب و هوای معتدل و داشتن مناظر زیبا، یکی از شهرهای گردشگری ایران محسوب می‌شود. جمعیت این شهر 577307 نفر می‌باشد و نیز جمعیت شهر در سال 2005 میلادی، 787254 نفر پیش‌بینی شده‌است[2]. بلندی ارومیه از سطح دریا 1332 متر است

آداب و رسوم مردم

اکثر ساکنان شهر ارومیه و استان آذربایجان غربی را ترک‌های آذربایجانی و کردها تشکیل می‌دهند. ولی آشوریها و ارمنی ها نیز در این شهر حضوری دیرینه داشته اند. در زمان رضاشاه پهلوی، نام این استان را آذربایجان غربی گذاشتند.اکثر ترکهای ارومیه شیعه مذهب می باشند ولی تعداد زیادی ترکهای سنی حنفی و شافعی مذهب نیز در داخل شهر و در بیش از 25 روستا از جمله، بالو، قولنجی، کهریز، گل‌تپه، گجین و ولنده زندگی می کنند. در ارومیه تعدادی ترکهای اهل حق نیز زندگی می کنند. [2] مذهب کردهای ساکن ارومیه سنی می‌باشد[3]

جاذبه های تاریخی و آثار باستانی

نام جاذبه : قلعه اسماعیل آقا (اسماعیل آقا قلعه سی)

موقعیت : بخش نازلو چای بالاتر از دانشگاه سراسری (بالاتر از کارخانه ماسه)

نام جاذبه : قلعه بردوک                              

موقعیت : جاده سرو 6 کیلومتری غرب روستای بردوک

نام جاذبه :بخشی قلعه                               

موقعیت : بخش نازلو اطراف روستای صفرقلی‌خان کندی

سوغات ارومیه

 

برای دریافت پروژه اینجا کلیک کنید

کلمات کلیدی :

پایان نامه قنات در pdf

 

برای دریافت پروژه اینجا کلیک کنید

  پایان نامه قنات در pdf دارای 136 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد پایان نامه قنات در pdf   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

 

بخشی از فهرست مطالب پروژه پایان نامه قنات در pdf

مقدمه قنات  
تعریف قنات  
اسامی معادل قنات  
شمای قنات  
توزیع جغرافیایی قنات در جهان  
توزیع جغرافیایی قنات در ایران  
ساختمان های مرتبط با قنات  
بررسی ویژگیهای معماری آب انبار  
پایاب  
آسیاب آبی  
خلاصه وضعیت منابع آب زیرزمینی به تفکیک استان های کشور  
ابزار و وسایل قنات  
چرخ چاه :  
ریسمان طناب  
دلو :  
کلنگ و بیلچه :  
چراغ :  
واژه های مربوط به ساختمان قنات :  
مظهر :   
اهرو مجرا :     
خشکان ـ خشکه کار ـ خشکون :   
ترون ـ تره کار :  
پیشکار :  
میله قنات :  
پشته :   
کوارـ کدوارـ کهریز (کنبارـ کنوار) :  
پوکه :   .  
طوقه چینی :     
کمرگیر :     
مادرچاه :   .  
کف شکنی :     
بغل بر :     
تنوره :  
لای (لایروبی ـ تنقیه) :  
بغل تراشی :  
حریم :  
واژه های مربوط به تقسیم و توزیع مالکیت و آب بری :  
واژه های مربوط به استفاده کنندگان و متولیان و احداث کنندگان قنات :  
اطلاعات‌ قنات‌ و کاربردهای‌ آن‌  
چکیده   
آمار قنات‌های‌ کشور  
بررسی‌ وضع‌ قنات‌ها در سه‌ دهه‌ اخیر  
نقاط‌ قوت‌ و ضعف‌ در مطالعه‌ قنات‌ها  
آلودگی‌ آب‌ قنات‌ها  
تغدیه‌ مصنوعی‌ سیلاب‌  
خــلاصــه‌ کــلام‌  
کاشفان فروتن آب!  
تمیز کاری قنات  
اول و آخرقنات  
عجیب ترین قنات های ایر ان  
مرکز تمدن کاریزی  
قنات مخروطی  
سد زیرزمینی  
طولانی ترین قنات  
قنوات  
بحثی درباره ی قنوات:  
قنات شاهیک:  
•  شگفتیهای قنات شاهیک  
قنات اختراع ایرانیان برای حیات  
قنات ابداع ایرانی ها در کویر  
قنات در افسانه‌های ایرانی
پاراو کوخرد  
پیشینه  
سرچشمه  
رشته دوم قنات  
ترنه  
ترنه، آثار دوره ساسانی در کوخرد  
آب انبار سید اسماعیل  
آب انبار علی آباد  
آب انبار حصار گلی  
قنات ها  
نفوذ ریشه گیاهان در قنات  
علل مؤثر در خشک شدن قنات‌ها و راههای مبارزه با آن  
الف- علل طبیعی  
ب- عوامل انسانی  
مقایسه قنات و چاه  
محاسن و مزایای قنات نسبت به چاه  
تمدن کاریزی  
گسترش جغرافیایی قنات  
مبانی اقتصادی تمدن های مهم همجوار تمدن قناتی  
ویژگی های انسانی تمدن کاریزی  
اثر سیستم تولید مبتنی بر قنات بر نوع مالکیت(خرده مالکی):  
خصوصیات تمدن کاریزی  
تمدن صلح و گفتگو  
منابع

مقدمه قنات

 تازه واردی که قدم به فلات ایران ، به مراکش و یاواحه های صحرا(شمال آفریقا) می گذارد با ردیفی از دهانه ها مواجه می شود که مناطق خشک کوهپایه ها را طی می کنند تا به نقطه ای سبز و خرم که همیشه یک روستا و گاه یک شهر است برسند. اگر کنجکاوی به خرج دهد و به بررسی ادامه دهد درخواهد یافت که این سوراخها ، دهانه چاههایی است که سطح زمین را به دهلیزهای زیرزمینی که آب را به روستا می برد و در سطح زمین جاری می سازد ، متصل می کند

تعریف قنات

 مجموعه ای از چند میله و یک کوره (یا کوره های) زیر زمینی که با شیبی کمتر از شیب سطح زمین، آب موجود در لایه (یا لا یه های) آبدار مناطق مرتفع زمین یا رودخانه ها یا مردابها و برکه ها رابه کمک نیروی ثقل و بدون کاربرد نیروی کشش و هیچ نوع انرژی الکتریکی یا حرارتی با جریان طبیعی جمع آوری میکند و به نقاط پست تر می رساند

اسامی معادل قنات

در ایران و سایر کشورهای جهان برای قنات بیش از 27 اسم وجود دارد یا به عبارت دیگر،برای نامیدن این شیوه آبیاری بیش از 27 اصطلاح به کار برده می شود

این اسامی درجنوب غربی آسیاعبارتنداز
قونات ، کنانت ، کونوت ، کانات ، خنات ، خاد ، کنایت ، قنات ، کارز ، کاه ریز ، کاه رز ، کرز ، کاکوریز ، کهریز و چین آوولز

اسامی معادل قنات در آفریقای شمالی
فوگارا (فقره) ، فقاره ، فگاره ، مایون ، ایفلی ، نگولا ، ختارا ، خوتارا ، رتارا

این اسامی در عربستان عبارتند از
فلج ، افلج ، فلج

شمای قنات

در بعضی از منابع اشکال متنوعی از قنات ترسیم شده است،گرچه نویسندگان این منابع در اصول و در به تصویر کشیدن مکانیسم قنات با هم تؤافق دارند،ولی در نام گذاری و تشریح اجزای آن سلیقه های گوناگونی را عرضه کرده اند.برش طولی یک قنات را در شکل زیر مشاهده می کنیم.این تصویر با استفاده از اشکال منابع فوق الذکر و تلفیق آنها با همدیگر به وجود آمده است

 طبق نظر هانری گوبلو قنات در حدود 800 ق.م در شمال غربی ایران در مرکز ترکیه فعلی توسط معدنچیان برای استخراج آب معادن حفر گردید . این تکنیک کم کم مورد استفاده کشاورزان واقع شد و به سراسر فلات ایران گسترش یافت.در حدود 525 ق.م توسط ایرانیان به عمان و مسقط و شبه جزیره عربستان منتقل شد.حدود 500 ق.م توسط لشکرکشیهای ایرانیان این فن در مصر رواج یافت . با گسترش اسلام ، شمال آفریقا با قنات آشنا شد و قنات یافوگا در حدود 750 میلادی توسط مسلمین در شهر مادرید پایتخت اسپانیا دایر گردید. در سال 1520 اسپانیایی ها حفر قنات را در مکزیک آغاز کردند و از آنجا این تکنیک به لس آنجلس برده شد. در سال 1540 شهر پیکا در شیلی صاحب قنات گردید. گسترش قنات در شرق نیز قدمت طولانی دارد

توزیع جغرافیایی قنات در جهان

محققان و نویسندگان ، وجود قنات را در بیش از 34 کشور جهان تأیید کرده اند و بعضی از آنها درباره تعدادی از قنوات مطالب مشروحی نگاشته اندکه تنها به ذکر اسامی قاره ها و کشورهایی که وجود قنات در آنها گزارش شده است ، اکتفا می شود

قاره آسیا
در کشورهای اردن ، افغانستان ، امارات متحده عربی (شیخ نشین ابوظبی) ، بحرین ، پاکستان ، ترکیه، جمهوری خلق چین (ترکستان شرقی یا شین جیانگ) ، سوریه،ترکستان روسیه ، عراق ، عربستان ، عمان ، فلسطین ، کامبوج ، هندوستان و یمن قنات وجود دارد

قاره آفریقا
در کشورهای الجزایر، تونس ، صحرا ، لیبی ، مراکش و مصر قنات وجود دارد

قاره اروپا
در کشورهای آلمان ، انگلستان ، اسپانیا، ایتالیا، چکسلواکی ، قبرس و فرانسه قنات وجود دارد

قاره آمریکا
در کشورهای پرو ، شیلی و مکزیک قنات وجود دارد

توزیع جغرافیایی قنات در ایران

در تمام استان ها قنات وجود داشته ولی تعداد آنها در مناطق خشک و کویری بیشتر است که معروف ترین آنها عبارتند از

استان خراسان: قنات بیدخت ، قنات صالح آباد ، قنات کیخسرو و قنات سناباد

استان کرمان : قنات حشوئی ، قنات کرمان ، قنات ماهون ، قنات پای کم ، قنات رشیدی ، قنات سبحان آباد ، قنات گردون و قنات جوپار

استان یزد : قنات اشکذر ، قنات مهدی آباد رستاق ، قنات مهدی آباد حومه ، قنات دولت آباد یزد ، قنات جلال آباد ، قنات صدر آباد ، قنات حسن آباد مهریز و قنات یعقوبی

استان آذربایجان شرقی : قنات داغ چشمه، قنات وکیل ، قنات چشمه حمام، قنات حسن آباد ، قنات بره خونی ممقان، قنات کلانتر، قنات چوب سیخ ، قنات چهرم و قنات کربلایی محمد

استان اصفهان : قنات ارونه اردستان ، و قنات دو طبقه مون اردستان

ساختمان های مرتبط با قنات

یکی از راههای استفاده از آب قنات هدایت بخشی از آن به داخل آب انبارها بوده است . احتمالاً آب انبارها از قرن نهم به بعد دریافت شهرها و روستاها گسترش یافته ، آب انبارها با توجه به کاربرد آنها در شهرها و روستاها ، صحراها و مزارع و در میان راهها به اشکال مختلف استقرار یافته اند . آب آب انبارهای میان راهی بیشتر از آب باران تامین می شده است در این حالت بامها و حیاط کاروانسرا طوری ساخته می شدند که با شیبی مناسب آب به آب انبار هدایت شود

بررسی ویژگیهای معماری آب انبار

مردمی ساده گنبدی رفیبع و یادگیری های عمومی عناصری از یک آب انبار هستند که بیننده در نگاه اول مشاهده می کند . آجر و ملات در انواع مختلف آن اصلی ترین مصالح ساخت آب انبار بوده و از سنگ در تعداد معدودی آب انبار استفاده شده است

(آب انبار دامنه تپه چک چک و آب انبار قلعه روشن) بادیگر با هدایت بار مناسب به فضای زیر آن و گرمای هوا باعث خنکی هوای داخل شده آخر از این روش برای خنک کردن آن آب انبار استفاده می شده است با در نظر گرفتن جهت باد بادگیر قسمتهای مختلف آب انبار تعبیر شده که تعداد آنها از یک تا هفت بادگیر در نوسان است

مخزن آب انبار محل انبار کردن آب و اصلی ترین عنصر در شکل گیری آب انبار است . شکل مخزن در آب انبارهای روستائی مدور یا چهارگوش بوده است . تعداد بهترین شکل مخازن آب انبارهای شهری روستایی دایر می باشد حجم حاصل یا استوانه ایست یا مخروط ناقص . ارتفاع مخزن 15-16 متر می رسیده است . دسترسی به آب آب انبار بوسیله پلکان یا بوده است . تعداد پله های یک آب انبار با ارتفاع مخزن تغییر می کرده است

پاشیر محل قرار گرفتن شیر بزرگ برنجی متصل به مخزن است شکل آن به صورت یک نصف هشت گوش یا چهار گوش مربع است . این فضای کوچک دارای سکوهایی برای نشستن در دو طرف پاشیر ، حفره ای بارپوش سنگی یا فنری که برای حرز آبها و انتقال آب به کانالهای زیر زمینی کار برداشته درمواردی هم یک هواکش کوچک در سقف تعبیه شده است

پایاب

 پایاب سازه ای است برای دسترسی آسان انسان به گذرگاه زیر زمینی آب قنات و عبارتست از کوره ای به صورت مورب که از سطح زمین به قنات گشوده شده و با پله هایی به کوره وصل می شود در اردستان بعضی از قناتها در طول مجرای زیر زمینی خود چندین پایاب دارند که تعدادی خانوادگی و تعدادی برای استفاده همگان است .تامین آب آشامیدنی ،‌تجدید وضو ، شستشوی لیاس ، آرام بخشی و تامین آسایش …

ز جنبه های کاربرد پایاب می باشد . محیط پایاب به علت ویژگی ساختمان زیر زمینی و مجاورت با آب کاریز در تمامی فصول سال تقریبا دمای ثابتی حدود 28و29 درجه می باشد . پایاب واژه ای است فارسی و حداقل تاریخی هزار ساله دارد

در مکانهایی که عمق قنات اجازه ظهور آب به سطح زمین را نمی داده مجبور به ساخت پایاب شده اند . باید توجه داشت که پایاب علاوه بر دسترسی به آب قنات محیطی بسیار خشک بوده است . ساختار پایاب افزون بر مشکلات خاص خود همچون حفر سیر پلکان طولانی آن در دل زمین و اتاق و یا فضای خاص آن نیاز به خاکبرداری زیاد بخصوص در فضای یاد شده داشته همچنین مستلزم حفر کانالهای جدید از قنات به پایاب بوده است

پایابها به لحاظ عملکرد خود برای دسترسی به آب قنات معماری پیچیده ای ندارد فضای اصلی پایاب دارای یک اتاق با پلان به شکلهای چهارگوش و هشت گوش ساخته می شده است . در کف پایاب یک حوض است این حوض مدور یا چند وجهی دارای حفره هایی است که آب نهر قنات را از یک طرف به داخل آن می آورد و از طرف دیگر خارج می کند این حوض معمولاً گودتر از سطح کف است در بدنه عمودی پایاب انواع سکوجهت نشستن تعبیه شده است. در پایابهای خانه ها طاقچه هایی جهت قراردادن مواد خوراکی یا اشیاء دیگر در نظر گرفته شده است . همچنین با آویزان کردن زنجیری از سقف بر بالای حوض آب سبدی به آن وصل می شده و موادی چون گوشت را نگهداری می کردند

پوشش پایابها از طاقهای مقاوم است . پایابها یکانهای زیادی دارند معمولاً در میان مسیر پاگردهایی با اتاقکی کوچک برای استراحت در نظر گرفته شده است مسیر پلکان مستقیم و یا L شکل است

آسیاب آبی

آسیاب آبی از دو سنگ مدور بزرگ ،‌چرخ با پره های چوبی ، چاه (تنوره) ، میله چوبی تشکیل شده است ساختمان این نوع آسیاب به صورت زیر زمینی است که در عمق چند متری زمین قرار گرفته است در بالای این آسیاب آب قنات یا چاه جریان دارد آبها از کانال موجود در سطح زمین به چاه سیمانی (تنوره) که چند متر (8-6متر) بالاتر از سطح آسیاب قراردارد می ریزد هنگامی که تنوره تقریباً پر از آب شد از حفره ای در قسمت تحتانی آن آب با فشار بر روی پره های چرخ چوبی می ریزد واین چرخ به واسطه نیروی آب به حرکت در می آید . از چرخش چرخ ، سنگ فوقانی آسیاب شروع به حرکت نموده و گندم بوسیله حرکت میله چوبی متصل به سنگ بالایی از مجرای کنار میله به سوراخی که در وسط سنگ رویی تعبیه شده است می ریزد . با حرکت سنگ بالایی و ثابت بودن سنگ ریزین گندم به صورت آرد تبدیل می شود این نوع آرد مرغوبتر از آرد تولید شده از آسیابهای امروزیست

 

برای دریافت پروژه اینجا کلیک کنید

کلمات کلیدی :

مقاله قنات در pdf

 

برای دریافت پروژه اینجا کلیک کنید

  مقاله قنات در pdf دارای 58 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله قنات در pdf   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

 

بخشی از فهرست مطالب پروژه مقاله قنات در pdf

مقدمه  
تعریف قنات  
تاریخچه  
قنات در گستره تاریخ  
تعریفی فنی از واژه ی قنات  
چند نمونه از قناتهای ایران  
ساختمان های مرتبط با قنات  
پایاب  
قنات یا قنوات  
مشخصات قنات  
آغاز قنات  
حفر قنات  
طول و عمق قنات  
ویژگیهای قنات  
معایب قنات  
طرز حفر قنات به این ترتیب است:  
قنات در افسانه‌های ایرانی  
قنات در امپراطوری هخامنشی  
الف) مزایای استحصال آب از طریق قنوات  
از مزایای عمده قنوات به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:  
ب) ضرورت‌ها و مستندات قانونی حفظ و احیاء قنوات کشور  
ج) طرح احیاء و مرمت قنوات کشور  
د) ضرورت توجیه طرح احیاء و مرمت قنات‌های کشور  
هـ) اهداف طرح  
”طرح ملی ساماندهی قنوات کشور“ شامل مراحل ذیل است:  
قنات از نظر فنی  
تقسیم بندی قنات  
1- انواع قنات از جهت نحوه بهره برداری  
2 :انواع قنات  از جهت مالکیت  
واژه شناسی قنات  
اسامی معادل قنات  
این اسامی درجنوب غربی آسیا عبارتند از:  
اسامی معادل قنات در آفریقای شمالی:  
ابزار و وسایل جهت حفر قنات  
چرخ چاه  
طناب، ریسمان  
دلو  
کلنگ و بیلچه  
چراغ  
قنات و صنعت گردشگری  
شمای قنات  
کاربردهای گوناگون قنات و کاریز در ایران و جهان  
منابع:  

بخشی از منابع و مراجع پروژه مقاله قنات در pdf

1 وبسایت کاریز

2 مرکز بینالمللی قنات و سازههای تاریخی آب

3 مجموعه مقالات اولین همایش بین المللی قنات. یزد

4 روزنامه همشهری-اردیبهشت ماه

مقدمه

تازه واردی کهج قدم به فلات ایران ، به مراکش و یاواحه های صحرا(شمال آفریقا) می گذارد با ردیفی از دهانه ها مواجه می شود که مناطق خشک کوهپایه ها را طی می کنند تا به نقطه ای سبز و خرم که همیشه یک روستا و گاه یک شهر است برسند. اگر کنجکاوی به خرج دهد و به بررسی ادامه دهد درخواهد یافت که این سوراخها ، دهانه چاههایی است که سطح زمین را به دهلیزهای زیرزمینی که آب را به روستا می برد و در سطح زمین جاری می سازد ، متصل می کند

تعریف قنات

مجموعه ای از چند میله و یک کوره (یا کوره های) زیر زمینی که با شیبی کمتر از شیب سطح زمین، آب موجود در لایه (یا لا یه های) آبدار مناطق مرتفع زمین یا رودخانه ها یا مردابها و برکه ها رابه کمک نیروی ثقل و بدون کاربرد نیروی کشش و هیچ نوع انرژی الکتریکی یا حرارتی با جریان طبیعی جمع آوری میکند و به نقاط پست تر می رساند.به عبارت دیگر ،قنات را می توان نوعی زهکش زیر زمینی دانست که آب جمع آوری شده توسط این زهکش به سطح زمین آورده می شود و به مصرف آبیاری یا شرب می رسد.چاههای نیمه عمیق با کوره های شعاعی (کوره های شعاعی در چاهای نیمه عمیق معادل دستکها در قنوات است)،حالت خاصی از یک قنات بدون خشکه کار است،زیرا موتور پمپ کار خشکه کار را انجام می دهد

تاریخچه

طبق نظر هانری گوبلو قنات در حدود 800 ق.م در شمال غربی ایران در مرکز ترکیه فعلی توسط معدنچیان برای استخراج آب معادن حفر گردید . این تکنیک کم کم مورد استفاده کشاورزان واقع شد و به سراسر فلات ایران گسترش یافت.در حدود 525 ق.م توسط ایرانیان به عمان و مسقط و شبه جزیره عربستان منتقل شد.حدود 500 ق.م توسط لشکرکشیهای ایرانیان این فن در مصر رواج یافت . با گسترش اسلام ، شمال آفریقا با قنات آشنا شد و قنات یافوگا در حدود 750 میلادی توسط مسلمین در شهر مادرید پایتخت اسپانیا دایر گردید. در سال 1520 اسپانیاییها حفر قنات را در مکزیک آغاز کردند و از آنجا این تکنیک به لس آنجلس برده شد. در سال 1540 شهر پیکا در شیلی صاحب قنات گردید. گسترش قنات در شرق نیز قدمت طولانی دارد

در بعضی از منابع اشکال متنوعی از قنات ترسیم شده است،گرچه نویسندگان این منابع در اصول و در به تصویر کشیدن مکانیسم قنات با هم توافق دارند،ولی در نام گذاری و تشریح اجزای آن سلیقه های گوناگونی را عرضه کرده اند.برش طولی یک قنات را در شکل زیر مشاهده می کنیم.این تصویر با استفاده از اشکال منابع فوق الذکر و تلفیق آنها با همدیگر به وجود آمده است

قنات در گستره تاریخ

پژوهشگران بهاتفاق معتقدند که بهرهبرداری از قنات ابتدا در ایران صورت گرفته و در دورهی هخامنشی توسط ایرانیان به عمان، یمن و شاخ آفریقا نیز راه یافت سپس مسلمانان آن را به اسپانیا بردند. مهمترین و قدیمیترین کاریزها در ایران، افغانستان و تاجیکستان وجود دارد. در حال حاضر در 34 کشور جهان قنات وجود دارد ولی چهلهزار قنات فعال موجود در ایران چند برابر بیشتر از مجموع قناتها در سایر کشورهای جهان است. مهمترین قناتهای ایران در استانهای کویری خراسان، یزد، کرمان، مرکزی و فارس وجود دارد

قنات یا کاریز یکی از شگفتانگیزترین کارهای دستهجمعی تاریخ بشری است که برای رفع یکی از نیازهای مهم و حیاتی جوامع انسانی، یعنی آبرسانی به مناطق کم آب و تأمین آب شرب انسان، حیوان و زراعت و با کار گروهی و مدیریت و برنامهریزی به وجود آمده است. این پدیدهی شگفتانگیز آبرسانی از دیرباز و از عصر آهن بهعنوان یکی از منابع تأمین آب شرب و کشاورزی در مناطقی که با خطرات خشکسالی در فلات ایران روبهرو بودهاند، نقش کلیدی و مؤثری در نظام اقتصادی و حیات اجتماعی کشور داشته و موجب شکوفایی اقتصاد کشاورزی و ایجاد کار و فعالیتهای متعدد شهری و روستایی و باعث آرامش مردم بوده است. به گواه تاریخ، و کشفیات باستانشناسی این فنآوری مهم از ابتکارات ویژهی ایرانیان بوده و به تدریج، به سایر مناطق جهان، از جمله منطقهی اروپای غربی، شمال آفریقا، چین و حتی به بخشهایی از آمریکای جنوبی چون شیلی راه یافته است

تاریخ قنات در ایران بهطور مشخص، به دورهی ایران باستان و ماقبل کتابت و به عصر آهن بر میگردد. تمدن پنجهزار سالهی شهر سوخته و تمدن هکمتانه و وجود قنات در این شهر دلیل روشنی بر ساخت قنات در دورهی ماقبل هخامنشی است. یکی از قدیمیترین اسناد مکتوب شناخته شده که در آن به قنات اشاره شده، شرح هشتمین نبرد سارگون دوم، (پادشاه آشور است که در سده هشتم قبل از میلاد میزیسته) علیه امپراطوری اوراتور در سال 714 قبل از میلاد مسیح است (محقق فرانسوی گوبلو به کمک یک لوح بزرگ مسی که با خط میخی و به زبان آکادی نوشته شده، از آن مطلع شده است. این لوح، اکنون در موزهی لوور پاریس موجود میباشد). سارگون از کوههای زاگرس میگذرد و به ناحیهای واقع در اطراف شهر اوهلو (مرند کنونی) در حدود 60 کیلومتری شمال غرب تبریز در شمال دریاچهی ارومیه میرسد. او متوجه میشود که در این ناحیه رود وجود ندارد. معهذا ناحیهای است که با آبیاری سبز و خرم شده، اما او از این امر تعجب نمیکند برای این که او در دشتهایی فرمانروایی کرده که چنین تکنیکها یا سیستمهایی از حداقل دو هزار سال پیش در آنها معمول بوده است اما آنچه که او را شگفتزده میکند، بیاطلاعی از منشاء این آبها بوده است. به طور قطع، سارگون موفق شد که قنات را ببیند. اما این قناتها را چه کسانی ساختهاند؟ و چه کسی این تکنیک را به منطقه آورده است؟

به استناد کتیبهی سارگون، اورسای اول پادشاه همعصر او بوده که اولین قنات را احداث کرده است. بنابراین فرمانروای آشور، رواج این تکنیک را که به گفتهی او پدیدهای تازه بوده است، به اهالی اوراتور نسبت میدهد. از طرف دیگر در ناحیهی دریاچه وان (که در آن زمان جزء خاک ایران بوده) ناظری در آغاز قرن هشتم قبل از میلاد، به وجود 21 رشته قنات اشاره کرده است. در کتابی تحت عنوان «ارمنستان در گذشته و حال» نوشتهی لهمان ـ مورخ 1925، آمده است که ابداع قنات به اوراتورها تعلق دارد و میدانیم که اهالی اوراتور، اعقاب بلافصل ارمنیها هستند

برابر مطالب اوستایی و مطابق شاهنامهی فردوسی هوشنگ مخترع قنات بوده است و جم یا جمشید مخترع لباس، تبر، شمشیر، بیل و ادوات کشاورزی است میدانیم که شاهان پیشدادی بر اساس داستانهای شفاهی تا دورهی زرتشت ادامه داشتند واین روایت ها تا زمان فردوسی در میان مردم نیز نقل میشدند این داستانهای شفاهی ریشهی هفت تا ده هزار ساله دارند

اشغال فلات ایران از سوی مادها و پارسها با ایجاد شهرهای بزرگ و باشکوه همراه است مانند شهرهای اکباتان (همدان) و پاسارگاد پایتخت قدیمی امپراطور ماد که از سوی کوروش دوم بنیان گذاشته شد. همچنین تختجمشید که داریوش اول آن را در نزدیکی پاسارگاد به وجود آورد و به صورت پایتخت هخامنشیان درآمد. شهر راگس یا راجس (ری) در چند کیلومتری شهر ری کنونی یکی از پرجمعیتترین شهرها بود. تمامی این شهرها با استفاده از سیستم قنات توانستد آب خود را تامین کنند و به حیات خود ادامه دهند زیرا در آن زمان رودها و یا چشمههایی بیش از امروز وجود نداشته است. اما به هر حال قدیمیترین قنات ثبتشده در تاریخ به سههزار سال پیش (30 قرن قبل)، برمیگردد که در آذربایجان و ارمنستان حفر گردیده است. در پی آن، در دورهی داریوش کبیر (486-521 ق. م) که اوج شکوفایی و اقدامات آبیاری و حفر کاریز در سرتاسر فلات ایران به شمار میرود. قناتهای متعددی در قلمرو فلات ایران و در عمان و مصر حفر شده است. بر اساس کاوشهای باستانشناسی این باور وجود دارد که کاریزهای ایجاد شده در نواحی جنوبی خلیجفارس، خراسان، یزد و کرمان در دورهی هخامنشیان ساخته شده و قنوات قدیمی قم و بسیاری دیگر از مناطق ایران در عصر ساسانیان و قنوات تهران در دورهی صفویه و قاجاریه حفر شده است

از مطالعهی کتب قدیم و آثار باستانی ایران پیمیبریم که کندن کاریز و تعمیر آن و آبیاری و زراعت کاری مقدس محسوب میشده است. در وندیداد که زرتشتیان آن را کتاب الهی میدانند و بعضی نیز آن را دایرهالمعارف فرهنگ باستان محسوب میکنند چنین جملاتی وجود دارد

سوگند یاد میکنم به جاری کردن آب خنک در خاک خشک (کاریز) و عمارت راه و سوگند یاد میکنم به زراعت و کاشتن درخت میوه

آقای گوبلو، دانشمند فرانسوی که حدود بیست سال در ایران اقامت داشته و در زمینهی آب در ایران کار کرده است، این سیستم باستانی دستیابی به آب زیرزمینی را قابل مطالعه مییابد و بر این اساس وقتی به وطن خود (فرانسه) برمیگردد موضوع دکترای خود را قنات انتخاب میکند و با سفرهای متعدد به مناطق مختلف جهان و با استفاده از 534 منبع علمی، تحقیقی، کتاب یا تز دکترای خود را تحت عنوان «قنات فنی برای دستیابی به آب در ایران» مینویسد او در این نوشتهی خود ثابت میکند که قنات اختراع ایرانیان است و دهها قرن هم قدمت دارد در حالی که چینیها فن قنات را تازه چند قرن پس از ایرانیان آموختهاند، گوبلو در کتاب خود که در سال 1979 انتشار یافته مینویسد

همه چیز دال بر آن است که نخستین قناتها در محدودهی فرهنگی ایران ظاهر شدهاند و انگیزهی اصلی از حفر قنات، باور و فرهنگ یکجانشینی و توسعهی کشاورزی و آبادی بوده است به طوری که این صنعت در میان ترکهای شرقی و اعراب که فرهنگ کوچنشینی داشتهاند رونق نیافته است

گوبلو دهها صفحه از کتاب خود را به بررسی صادر شدن فن قنات از ایران به دیگر کشورهای شرق و غرب و غیره اختصاص داده است اما برای جلوگیری از طولانیشدن مقاله فقط به ذکر نکات زیر که در واقع نتیجهگیری کوچکی از نوشتههای مهم این دانشمند فرانسوی است اکتفا میشود: این دانشمند در نتیجهی سالها تحقیق و نیز سفر به کشورهای مختلف و همچنین استفاده از صدها منبع، معتقد است که خاستگاه اصلی قنات ناحیهی آذربایجان غربی ایران و ارمنستان فعلی در منطقهی معادن سرب این نواحی میباشد و این فن دستیابی به آب زیرزمینی، در محیط فرهنگی ایران در اوائل هزارهی اول قبل از میلاد مسیح، اختراح شد و سپس به سرعت در دیگر نقاط کشور و در خارج از آن رواج یافت این فن دستیابی به آب زیرزمینی در سالهای 800 قبل از میلاد به وسیلهی کشاورزان در داخل فلات ایران رواج پیدا کرد و از آنجا به سایر نقاط جهان گسترش یافت. به عنوان مثال حدود 500 سال قبل از میلاد مسیح ایرانیان، آموزش فن حفر قنات را به مصر و حدود 750 میلادی مسلمانان بنیامیه این فن را از آنجا به اسپانیا منتقل کردند و سپس از آنجا به مراکش منتقل شد و حدود سال 1520 میلادی به آمریکا به ویژه منطقهی لسآنجلس فعلی، انتقال یافت (به موجب بررسیها، آب لسآنجلس آمریکا ابتدا به وسیلهی قنات تأمین میشده است) و در سال 1540 میلادی به ناحیهی پیکارد شیلی منتقل شده است. بررسیهای گوبلو ثابت میکند که سیستم قنات تازه در سال 1780 یعنی در حدود 225 سال قبل به چین شرقی (ناحیه تورفان) رسیده است

تعریفی فنی از واژه ی قنات

مجموعهای از چند میله و یک کوره (یا کورههای) زیرزمینی که با شیبی کمتر از شیب سطح زمین، آب موجود در لایه (یا لایههای) آبدار مناطق مرتفع زمین یا رودخانهها یا مردابها و برکهها را به کمک نیروی ثقل و بدون کاربرد نیروی کشش و هیچ نوع انرژی الکتریکی یا حرارتی با جریان طبیعی جمعآوری میکند و به نقاط پست تر میرساند. به عبارت دیگر، قنات را میتوان نوعی زهکش زیرزمینی دانست که آب جمعآوریشده توسط این زهکش به سطح زمین آورده میشود و به مصرف آبیاری یا شرب میرسد

چند نمونه از قناتهای ایران

در حال حاضر عمیقترین قنات ایران، قنات قصبهی گناباد است با حدود 340 متر عمق مادر چاه آن، و طولانیترین قنات در منطقهی یزد قرار دارد با طول 100 کیلومتر. قنات قصبهی گناباد پیشینهی تاریخی 2500 ساله دارد و بیش از دو هزار هکتار از اراضی کشاورزان این شهرستان را به صورت سنتی آبیاری میکند. در قنات قصبه با 33133مترطول، 340 مترعمق و 470 حلقه چاه که در دوران هخامنشیان و یا قبل از آن حفر شده است با یک محاسبهی سرانگشتی میتوان گفت 56 هزار تن خاک و سنگ برای حفر مادر چاه و چاههای عمودی اتصالی و کانال افقی سراسری توسط کارگران و مقنیان جابهجا شده است و جابهجایی این حجم خاک بدون تردید کمتر از عظمت اهرام مصر نیست. قنات قصبه به عنوان عمیقترین قنات دنیا، میراث فرهنگی و تمدنی عظیمی است و بدون شک یکی از عجایب تمدن بشری به شمار میرود. قنات قصبه از نظر طولی (60 کیلومتر) دومین قنات ایران بعد از قنات زارچ یزد محسوب میشود و پرآب ترین قنات منطقهی کویری است

پرآبترین قنات ایران، قنات اکبرآباد فسا است و قدیمیترین قنات ایران، قنات ابراهیمآباد اراک میباشد و عجیبترین قنات ایران، قنات دوطبقهی مون اردستان است که حدود 800 سال پیش احداث شده است. این قنات چاههای مشترک ولی مادر چاهها و مظهر متفاوت دارد. قناتهای تهران و ری که دشت ورامین را آبیاری میکردند تا 30 سال قبل جزء پرآبترین قناتهای دنیا بودند ولی در 20 سال گذشته به دلیل تخریب مادر چاهها و عدم لایروبی از رونق افتادهاند. تاریخ حفر این قناتها به دورهی صفوی و قاجاریه برمیگردد. در تهران حدود 300 قنات وجود دارد که بعضی از آنها یکدیگر را به صورت ضربدری قطع میکنند قناتهای تهران در منطقهی محمود آباد به دلیل خاکبرداریهای زیاد کورهپزخانهها و به دلیل عمق کم، به صورت روباز مسیر خود را تا ورامین ادامه میدهند. یکی دیگر از قناتهای جالب و قدیمی ایران قنات کیش میباشد که در سال 1371 کشف شد. قنات دو هزار ساله کیش با شهر زیرزمینی ساخته شده در آن از مکانهای دیدنی کیش است. در مسیر این قنات، چاههایی به چشم میخورد که در گذشته برای لایروبی قنات حفر شده بود. تاکنون 200 حلقه از این چاهها در مسیر قنات شناسایی شده است که فاصلهی هر کدام از یکدیگر به 14 تا 16 متر میرسد. سقف قنات را لایههای مرجانی به ضخامت 2 تا 15 متر و لایههای زیرین قنات را خاک نفوذناپذیر مارنی تشکیل میدهد که این خاصیت باعث شده است تا آب باران پس از نفوذ از لایههای مرجانی در عمق نفوذناپذیر زمین تشکیل سفرههای آب زیرزمینی را بدهد. چهار کیلومتر از مسیر این قنات تاکنون حفاری و لایروبی شده است و هم اکنون در عمق 15 متری این قنات شهری زیرزمینی با کاربری سیاحتی و تجاری در حال ساخت و تکمیل است

در حال حاضر در ایران حدود 40000 قنات به طول 272000 کیلومتر وجود دارد که فقط در استان خراسان 7230 رشته قنات با آبدهی 1850000000 سانتی متر مکعب در ثانیه وجود دارد یعنی 9 برابر ذخیرهی سد کرج و 140 برابر ذخیرهی سد طرق. در تهران، دست کم 300 رشته قنات شناخته شده، خفتهاند که طول بعضی از آنها به 18000 متر میرسد

ساختمان های مرتبط با قنات

 

برای دریافت پروژه اینجا کلیک کنید

کلمات کلیدی :

مقاله قنات میراث فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی در pdf

 

برای دریافت پروژه اینجا کلیک کنید

  مقاله قنات میراث فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی در pdf دارای 38 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله قنات میراث فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی در pdf   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

 

بخشی از فهرست مطالب پروژه مقاله قنات میراث فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی در pdf

هدف  
چکیده  
1-1- مقدمه  
1-2- تاریخچه قنات  
1-3- قنات‌های گناباد  
1-4- قنات قصبه  
1-5- قنات زیبد  
1-6- سازمان قنات  
1-7- بحران آب و مسئله قنات  
1-8- نتیجه‌گیری  
1-9- پیشنهاد  
مراجع  

بخشی از منابع و مراجع پروژه مقاله قنات میراث فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی در pdf

مجموعه مقالات اولین همایش قنات، یزد، 1379
صادق زیبا کلام، ما چگونه ما شدیم، ریشه یابی عللل عقب ماندگی در ایران، انتشارات روزنه، 1376
همشهری مورخ 16/6/80 مورخ 20/2/79 مصاحبه با دکتر کردوانی و مورخ 16/7/80
معجم‌التواریخ و القصص، فارسی، تهران، 1320
نظام‌های آبیاری سنتی در ایران، جواد صفی‌نژاد
ع‌. بهینا، قنات‌ سازی‌ و قنات‌ داری‌
عجم، محمد، نام‌های تاریخی میراث بشریت، سازمان نقشه برداری، 1382
عجم، محمد نفدی بر دو مقاله پرویز و رجاوند،“ نام این دریا“ روزنامه مردم سالاری 9/6/82 شماره 16-476
عجم، محمد، نقش ایرانیان در گسترش اسلام به آفریقا، روزنامه همشهری، 21/3/80
مجموعه عهدنامه‌های تاریخی ایران از عهد هخامنشی تا عهد پهلوی، ع. وحید مازندرانی، 1350 انتشارات وزارتخارجه
دریانوردی ایرانیان جلد اول، اسماعیل رائین، چاپخانه سکه، 1350
دریای خزر یا دریای مازندران، تهران چاپ رنگین، 1326، احمد بریمانی
ایران باستان 550 قبل از میلاد تا 650 بعد از میلاد، جوزف ویسهوفر، ترجمه مرتضی ثاقب‌فر، ققنوس، 1377 و ایران در دوران نخستین پادشاهان هخامنشی، داندامایف.ا.م
طبری، محمد جریر، تاریخ الرسل و الملوک، ترجمه ابوالقاسم پاینده تهران، اساطیر 1350
یاقوت حموی، معجم البلدان
بلاذری: فتوح البلدان، ترجمه آذرتاش آذر نوش تهران، 1344
ابن اثیر: کامل، تاریخ بزرگ اسلام و ایران، ترجمه ابوالقاسم حالت و عباس خلیلی تهران، علمی 1351
مسعودی، ابوالحسن علی ابن حسین : مروج الذهب، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران علمی و فرهنگی، 1365
گیرشمن: ایران از آغاز تا اسلام، ترجمه محمد معین، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1349
مشکور، محمد جواد: تاریخ اورارتور و سنگ‌نبشته‌های اورارتویی در آذربایجان، تهران، 1345
شهرستانی، عبد الکریم: الملل و النحل، ترجمه مصطفی خالقداد هاشمی، به اهتمام محمد رضا جلالی نائینی، تهران، اقبال، 1362
ابن جوزی: المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، حیدر آباد دکن، 1358
ظهیرالدین مرعشی: تاریخ طبرستان و رویان و مازندران، به کوشش محمد تسبیحی، تهران، 1345
گوتشمید آلفردفن: تاریخ ایران و ممالک همجوار آن از زمان اسکندر تا انقراض اشکانیان، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران، علمی، 1345
تاریخ التمدن الاسلامی، جرجی زیدان، قاهره 1935 جلد دوم همچنین مراجعه شود به تاریخ تمدن اسلام نوشته جرجی زیدان، ترجمه علی جواهر کلام، تهران، امیر کبیر، 1356
مقدمه ابن خلدون، ترجمه محمد پروین گنابادی
آثار الباقیه من قرون الخالیه
مسالک و ممالک ابو اسحاق ابراهیم استخری به کوشش ایرج افشار، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1340
صوره الارض ابن حوقل، ترجمه جعفر شعار، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران بی تا
حبیب الله پور عبد الله، تخت جمشید از نگاه دیگران، بنیاد فارس شناسی، شیراز، 1378
اقلیم پارس، آثار تاریخی و اماکن باستانی فارس، انجمن آثار ملی، تألیف سید محمد تقی مصطفوی، چاپ تابان، آذر1343
تقویم البلدان، ابوالفداء( 1273-1331 میلادی) ترجمه عبدالحمید آیتی، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، چاپخانه رز، 1349
الادب الجغرافی عند العرب، ترجمه الدکتور صلاح الدین عثمان هاشم القاهره 1963 فی جزاین
تاریخ التمدن الاسلامی، جرجی زیدان، قاهره 1935 جلد دوم
اعلام الجغرافیین العرب، الدکتر عبدالرحمن حمیده، دارالفکر المعاصر، دمشق، سوریه 1995
قلائد الذهب فی معرفه انساب قبائل العرب، مصطفی حمیدی بن احمد الکردی الدمشقی، من موءلفی قرن عشر ق. تعلیق سلمان الجبوری مکتبه الهلال 2000 دارای 10 نقشه با ذکر نام خلیج فارس است
الاطالس التاریخی للعالم الاسلامی فی العصور الوسطی، دکتر عبد المنعم الماجد، دکتر علی نبا، دار الفکر العربی، 1986
مسالک و ممالک ابو اسحاق ابراهیم استخری به کوشش ایرج افشار، بنگاه ترجمه و نشر کتاب،   1340
صوره الارض ابن حوقل، ترجمه جعفر شعار، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران بی تا
اقلیم پارس، آثار تاریخی و اماکن باستانی فارس، انجمن آثار ملی، تألیف سید محمد تقی مصطفوی، چاپ تابان، آذر1343
تقویم البلدان، ابوالفداء، ترجمه عبدالحمید آیتی، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، ،1349 چاپخانه رز
الادب الجغرافی عند العرب، ترجمه الدکتور صلاح الدین عثمان هاشم القاهره 1963 فی جزاین
روزنامه همشهری شماره 2717 مورخ 18/2/81 روزنامه همشهری شماره 2718 مورخ 19/2/
العرب و الملاحه فی المحیط الهندی، ترجمه الدکتور السید یعقوب بکر، مکتبه الانجلو المصریه القاهره 1958 و کتاب تاریخ البحریه الاسلامیه فی حوض البحر الاحمر، شباب الجامعه اسکندریه، 1993
الصحابی الجلیل، سلمان الفارسی عند العرب و الفرس و الترک، دکتور حسین مجیب المصری، دار الثقافیه للنشر 1995، قاهره

هدف

هدف عمده از تهیه و نگارش این مقاله ارائه خلاصه مطالبی پیرامون میراث ارزشمند قنات و کاریز می‌باشد که در تمامی زمینه‌های فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی تأثیر فراوان گذارده و زمینه‌های رشد و توسعه میهن عزیزمان را در سال‌ها و دوره‌های گوناگون فراهم نموده است. به استناد مدارک به‌دست آمده این میراث از ماقبل تاریخ یار و یاور مردمان ایران باستان و چه بسا مردمان جهان بوده که باعث خودکفایی این مردمان سخت‌کوش و مبتکر گردیده و نیاز اصلی آن‌ها، آب را تأمین نموده است و لازمه‌ی حیات آن‌ها را فراهم نموده است

چکیده

قنات، آیا تا به حال اندیشیده‌اید که تاریخچه‌ی پیدایش قنات به چه دورانی مربوط می‌شود؟ چگونه به طراحی و اجرا گذارده شده است؟ و سؤالاتی از این قبیل. از این رو در این مقاله سعی شده تا با ارائه مطالبی پیرامون این میراث بسیار ارزشمند ایران باستان که زمینه‌های رشد و توسعه کشورمان را فراهم آورده یادی از آن به خاطر آوریم و با تکیه بر نتایج معنوی قنات همچون تلاش، پشتکاری، آینده‌نگری و از همه فراتر امید ما نیز همانند پیشینیان خود با استفاده از امکانات محدود یا وسیع خود در توسعه‌ی میهنمان و ارائه خدماتی نادر به جهان بکوشیم

به کانال زیرزمینی حفر شده جهت تأمین آب شیرین برای مصارف کشاورزی، انسانی و دامی که با انتقال آن به سطح زمین قابل استفاده خواهد بود را در ایران و آسیای مرکزی قنات یا کاریز و در کشورهای عربی فقره گویند. قنات‌ها در گذشته از کاربرد وسیعی برخوردار بوده، اما با گذشت زمان و ایجاد لوله‌کشی‌ها در اکثر مناطق جهان از کاربرد آن‌ها کاسته شده و مردم به استفاده از روش‎های جدید مانند آب لوله‌کشی‌ها گرویده‌اند. با این وجود، می‌توان از قنات‌ها و دیگر آثار در صنعت گردشگری استفاده نمود که درآمد به سزایی برای هر کشوری پیش رو دارد

 

1-1- مقدمه

کانال زیرزمینی حفر شده توسط انسان که جهت جمع‌آوری آب شیرین و انتقال آن به سطح زمین برای مصارف کشاورزی، انسانی و دامی ایجاد شده است را در ایران و آسیای میانه قنات یا کاریز و در کشورهای عربی فقره می‌گویند. کاریز کلمه‌ای پارسی و قنات کلمه پارسی معرب شده است. قنات را در لغت عده‌ای به معنای نیزه و جمع آن، قنوات، قنیات و قنی ترجمه کرده‌اند که بعدها، به معنای کانال و مجرای آن و معادل کاریز به کار رفته است؛ عده‌ای نیز آن را از کلمه پهلوی کانیکه برگرفته از کانال و فعل کن و کندن می‌‌دانند که به زبان عربی رفته و معرب شده است. این کلمه در زبان آکدی و آشوری به شکل قانو، در عبری به صورت قنا و قانو و در لاتین، به صورت کانال دیده می‌شود و در زبان پهلوی نیز به شکل کهس به کار رفته است و معادل فارسی امروزی آن، کلمه کاریز و کهریز است

بسیاری از فلاسفه و جغرافی‌نویسان اروپایی باستان از 2600 سال قبل تاکنون تا مورخین مسلمان و سیاحان یکصد سال اخیر به کاریز و قنات در ایران اشاره کرده‌اند. اسامی برخی از آن‌ها به شرح زیر می‌باشد

تالس ملیتیThales Melitus  (546-640 قبل از میلاد)، آناکسی ماندرAnaximender  (546-640 قبل از میلاد)، فیثاغورس Pythagoras (509-608 قبل از میلاد)، کوسماس ایندیکوپلیوس (500-535 قبل از میلاد)، هکاتوسHecataus  (500 قبل از میلاد)، نیارکوس دریاسالار یونانی ( 242-325 قبل از میلاد) که سواحل مکران و هرمز تا رود فرات را مورد بازدید قرار داده است، هردوتHerodotus  (420-486 قبل از میلاد)،Ptolemy Quintus Claudius معروف به بطلیموس (270-330 قبل از میلاد) ریاضیدان و ستاره‌شناس قرن دوم قبل از میلاد در کتاب جغرافیای جهان که دارای 27 نقشه بوده است، کتزیاس (380-445 قبل از میلاد)، گزنفن (352-430)، ایراتوستین Eratosthenes (187-276 قبل از میلاد)، استرابون پدر جغرافیا (قرن اول میلادی)، گوئینوس کورتوس روفوس Curticus Rufus تاریخ‌نویس رومی قرن اول میلادی در شرح حال زندگی اسکندر، آریانوس Flavius Arrianus تاریخ‌نگار یونانی سده دوم میلادی در کتاب آنابازیس، نویسنده و مورخ رومی پومپونیوس ملا 43 میلادی، دیسئارکوس (285-325 قبل از میلاد)، هیپارکوس جغرافی‌نگار سده دوم قبل از میلاد، آریان (98-171 میلادی)، عیسوب اوسیوس (263-340 میلادی) که به پدر تاریخ عیسوی معروف است، آگاتانژ (330-226) تاریخ‌نگار ارمنی، موسی خورن مورخ سده 5 میلادی در کتاب مارکوارت یا ایرانشهر و کراتس مالوسی دانشمند سده دوم قبل از میلاد، پلیبیوس (جغرافیانویس یونانی قرن دوم قبل از میلاد)، پوزیدوینوس جغرافیانگار سوری (15-135 قبل از میلاد)، واسکودوگاما، مارکوپلو، اچ .بی وگانH.B.Vgan ، سی.ای.بیدولف C.E.Biddulph، پیتر دو لاوابه ایتالیایی، سرتوماس هربرت انگلیس، کارستن نیبور، گامب فر، هئیت اوزلی، سر کربنز، لیو الکساندر، بی.توماسB.Thomas ، فیلبیH.ST.Philby ، آلفونس گابریل در کتاب عبور از صحاری ایران Duerch Persiens Wuesten، ژ.آ.اولیویه، دوپره، کوست و فلاندین همگی در کتب و یادداشت‌های سفر خود به قنات‌های ایران اشاره کرده‌اند

از میان مورخین مسلمان نیز می‌توان به ابن خردادبه خراسانی (211-300 قمری)، ابن فقیه همدانی (279 قمری)، استخری (340 قمری)، مسعودی، ابن مطهر مقدسی (355 قمری)، بیرونی، ابن حوقل (367 قمری)، مقدسی (375 قمری)، ناصر خسرو (وفات 448 قمری)، ابوعبدالله محمود قزوینی (682 قمری)، شرف‌الزمان طاهر مروزی (514 قمری)، شمس‌الدین دمشقی (727 قمری)، مستوفی قزوینی (740 قمری)، قدامه بن جعفر (266 قمری)، ابن یعقوب (232-334 قمری)، ابن فقیه (290 قمری)، ابن رسته (290 قمری)، سهراب سده سوم قمری، شهریار رامهرمزی (342 قمری)، ابن بلخی (500 قمری)، ابن ادریس (548 قمری)، بکران خراسانی، یاقوت حموی (623 قمری)، قزوینی (674 قمری)، ابوالفداء (721 قمری)، النوبری (733 قمری)، عطاملک جوینی در عهد مغولان حاجی خلیفه (چلبی) مورخ ترک (1067 قمری)، محمد ابراهیم کازرونی، رضا قلی خان هدایت، اعتمادالسلطنه، لسان‌الملک و جرجی زیدان همگی در کتب و یادداشت‌های سفر خود به قنات‌های ایران اشاره نموده‌‌اند که نشانگر اهمیت قنات‌ها در تمام ادوار گذشته تمدن بشر می‌باشد

بسیاری از پژوهشگران تاریخ حفر قنات را به دوره هخامنشی نسبت می‌دهند. علت این است که از دوره ماقبل هخامنشی سنگ‌نبشته‌های اندکی باقی مانده و چون سند مکتوب از ماقبل این دوره وجود ندارد این دوره را به غلط دوره ماقبل تاریخ می‌دانند، در حالی که علم باستان‌شناسی، مردم‌شناسی و زبان‌شناسی رازهای نهفته زیادی را از دوران ماقبل تاریخ برای انسان آشکار نموده است

می‌دانیم که تاریخ مدنیت و تاریخ شفاهی در ایران بسیار دیرینه‌تر از دوره هخامنشی است و اصولاً یافته‌های باستان‌شناسی در شرق چین و آسیای مرکزی و شرق ایران ثابت می‌کند که مدنیت در شرق ایران و داستان‌های ایران و توران به دورانی بیشتر از 5 هزار سال قبل مربوط می‌شود. یافته‌های باستان‌شناسی شهر سوخته و جیرفت و آثار به‌دست آمده از تمدن هلیل رود و آثار تمدن شهرنشینی هفت هزار ساله در غرب ایران (مادها) این فرضیه را اثبات می‌کند، در حالی که سنگ‌نبشته‌ها و تاریخ مدون ایران تنها 2500 سال اخیر را آن هم به طور ناقص پوشش می‌دهد

در دهه‌های اخیر بسیاری از فرضیه‌های تاریخی در مورد عمر بشر و مهاجرت اقوام به یمن و پیشرفت علوم دیگر از جمله زیست‌شناسی، باستان‌شناسی و انسان‌شناسی به کلی دگرگون شده است. تا اواسط قرن هفدهم تصور بر آن بود که از عمر کره زمین فقط 6 هزار سال می‌گذرد، حال آن که امروزه مشخص شده است که تنها از عمر انسان امروزی یک میلیون و هشتصد هزار سال می‌گذرد و با کشف ابزارهای سنگی و فلزی جدید محاسبات قبلی در مورد عصر سنگ و آهن نیز هزاران سال به عقب برده شده است. بعلاوه این که در چندین نقطه در خود ایران اسکلت‌هایی پیدا شده است که فرضیه مهاجرت اقوام آریایی به ایران را هزاران سال به عقب‌تر می‌برد و اثبات می‌کند که آریایی‌ها  هزاران سال قبل از فلات ایران به سوی شمال مهاجرت و در حدود 3 تا 4 هزار سال قبل مجدداً به علت سردی و یخبندان طولانی به فلات ایران مهاجرت نموده‌اند. ایران در طول 10000 سال گذشته مهم‌ترین مرکز تبادل و آمیختگی اقوام و فرهنگ‌های متعدد بوده است و علی رغم این که ایران در طول تاریخ با نام‌هایی از قبیل کشور یم، جم، جمشید، بلاد عجم، بلاد کسری، بلاد اکاسره، پارس، پرس، فرس، پرز، اسپارستیس، ایرانا، آریان، آریترا، ملک فریدون، پرسیچ و… نامیده شده و محل سکونت ده‌ها قوم و زبان مختلف است، با این وجود از نظر انسان‌شناسان ایران تنها متشکل از سه نژاد می‌باشد. ابزارهای کشف شده در شرق، غرب و جنوب ایران نمایانگر آن است که در فلات ایران تمدن‌های گم شده متعدد چندین هزار ساله وجود دارد که بخشی از این تمدن در منطقه جنوب خراسان مدفون می‌باشد

1-2- تاریخچه قنات

پژوهشگران به اتفاق معتقدند که بهره‌برداری از قنات ابتدا در ایران صورت گرفته و در دوره هخامنشی توسط ایرانیان به عمان، یمن و آفریقا نیز راه یافت، سپس مسلمانان آن را به اسپانیا بردند. مهم‌ترین و قدیمی‌ترین کاریزها در ایران، افغانستان و تاجیکستان وجود دارد. در حال حاضر در 34 کشور جهان قنات وجود دارد ولی قنات‌های فعال موجود در ایران چند برابر بیشتر از مجموع قنات‌ها در سایر کشورهای جهان است. مهم‌ترین قنات‌های ایران در استان‌های کویری خراسان، یزد، کرمان، مرکزی و فارس وجود دارد

قنات یا کاریز یکی از شگفت‌انگیزترین کارهای دسته‌جمعی تاریخ بشری است که برای رفع یکی از نیازهای مهم و حیاتی جوامع انسانی، یعنی آب‌رسانی به مناطق کم آب و تأمین آب شرب انسان، حیوان و  زراعت و با کار گروهی و مدیریت و برنامه‌ریزی به وجود آمده است. این پدیده شگفت‌انگیز آب‌رسانی از دیرباز و از عصر آهن به عنوان یکی از منابع تأمین آب شرب و کشاورزی در مناطقی که با خطرات خشکسالی در فلات ایران روبرو بوده‌اند، نقش کلیدی و مؤثری در نظام اقتصادی و حیات اجتماعی کشور داشته و موجب شکوفایی اقتصاد کشاورزی و ایجاد کار و فعالیت‌های متعدد شهری و روستایی و باعث آرامش مردم بوده است. به گواه تاریخ و کشفیات باستان‌شناسی این فن‌آوری مهم از ابتکارات ویژه ایرانیان بوده و به تدریج به سایر مناطق جهان از جمله، منطقه غربی، شمال آفریقا، چین و حتی به بخش‌هایی از آمریکای جنوبی چون شیلی راه یافته است

تاریخ قنات در ایران به طور مشخص، به دوره ایران باستان و ماقبل کتابت و به عصر آهن باز می‌گردد. تمدن 5 هزار ساله شهر سوخته و تمدن هکمتانه و وجود قنات در این شهر دلیل روشنی بر ساخت قنات در دوره ماقبل هخامنشی است. یکی از قدیمی‌ترین اسناد مکتوب شناخته شده که در آن به قنات اشاره شده، شرح هشتمین نبرد سارگون دوم (پادشاه آشور است که سال‌های 705 تا 722 قبل از میلاد می‌زیسته است) علیه امپراتوری اوراتور در سال 714 قبل از میلاد مسیح است (محقق فرانسوی گوبلو به کمک یک لوح بزرگ مسی به خط میخی که به زبان آکادی نوشته شده از آن مطلع شده است. این لوح، اکنون در موزه لوور پاریس موجود می‌‌باشد). سارگون از کوه‌های زاگرس می‌گذرد و به ناحیه‌ای واقع در اطراف شهر اوهلو (مرند کنونی) در حدود 60 کیلومتری شمال غرب تبریز در شمال دریاچه ارومیه می‌رسد. او متوجه می‌شود که در این ناحیه رود وجود ندارد. با این وجود ناحیه‌ای است که با آبیاری سبز و خرم شده، اما او از این امر تعجب نمی‌کند برای این که او در دشت‌هایی فرمانروایی کرده که چنین تکنیک‌ها یا سیستم‌هایی از حداقل دو هزار سال پیش در آن‌ها معمول بوده است، اما آن‌چه که او را شگفت‌زده می‌کند، بی‌اطلاعی از منشأ این آب‌ها بوده است. به طور قطع، سارگون موفق شد که قنات را ببیند. اما این قنات‌ها را چه کسانی ساخته‌اند؟ و چه کسی این تکنیک را به منطقه آورده است ؟

به استناد کتیبه سارگون، اورسای اول پادشاه هم عصر او بوده که اولین قنات را احداث کرده است. بنابراین فرمانروای آشو، رواج این تکنیک را که به گفته او پدیده‌ای تازه بوده است، به اهالی اوراتو نسبت می‌دهد. از طرف دیگر در ناحیه دریاچه وان (که در آن زمان جزو خاک ایران بوده) ناظری در آغاز قرن هشتم قبل از میلاد، به وجود 21 رشته قنات اشاره کرده است. در کتابی تحت عنوان «ارمنستان در گذشته و حال» نوشته لهمان مورخ 1925، آمده است که ابداع قنات به اوراتورها تعلق دارد و می‌دانیم که اهالی اوراتور، اعقاب جدا نشدنی ارمنی‌ها هستند

برابر مطالب اوستایی و مطابق شاهنامه فردوسی هوشنگ مخترع قنات بوده است و جم یا جمشید مخترع لباس، تبر، شمشیر، بیل و ادوات کشاورزی است. می‌دانیم داستان‌های شفاهی تا دوره زرتشت و فردوسی در میان مردم رواج داشته است و این داستان‌های شفاهی ریشه 7 تا ده هزار ساله دارد

 

برای دریافت پروژه اینجا کلیک کنید

کلمات کلیدی :
<   <<   71   72   73   74   75   >>   >