مقاله بلایای طبیعی در pdf
نوشته شده به وسیله ی علی در تاریخ 95/2/30:: 3:36 صبح
مقاله بلایای طبیعی در pdf دارای 21 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است
فایل ورد مقاله بلایای طبیعی در pdf کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه و مراکز دولتی می باشد.
این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است
توجه : در صورت مشاهده بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله بلایای طبیعی در pdf ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد
بخشی از متن مقاله بلایای طبیعی در pdf :
بلایای طبیعی
شامل زلزله ، طوفان، سیل و; که ما در زیر به توضیحات آنها می پردازیم :
اغلب سیلها در اثر بارندگی شدید، آب شدن برفها و تکه یخهای بزرگ و یا طغیان رودخانهها جاری میشوند. بعضی از رودخانهها هر ساله به طور منظم طغیان میکنند و از گزارشهای سالهای گذشته میتوان زمان وقوع و ارتفاع بالاآمدن آب را پیشبین یکرد. سیلهای غیرقابل پیشبینی در اثر بارانهای سیلآسای غیرطبیعی روی زمین لخت، خیس و یا یخزده جاری میشوند. بعضی سیلها در اثر امواج کنار دریا جاری میشوند. در یک موج مدی توده عظیمی از آب دریا، که گاه 6 تا 9 متر ارتفاع دارد، ناحیه گستردهای از زمین ساحلی را که ممکن است حد آن به 80 تا 100 کیلومتری کناره دریا
برسد فرا میگیرد. اغلب این امواج مد دریا در اثر زلزلههای زیر دریایی اتفاق میافتند ولی گاهی به دنبال طوفان نیز حادث میشوند.
مناطقی که خاکهای چسبنده و بدون پوش گیاهی دارند برای ایجاد سیل بسیار مستعد هستند دانههای باران بر اثرضربه به خاک باعث به هم فشردگی و چسبندگی لایه سطحرویی خاک شده و از قدرت جذب خاک و نفوذ آب در عمق خاک میکاهد و به همین علت آب بارندگی در خاک نفوذ نکرده و جاری میشود و در همین حال شدت ضربات باران باعث حرکت دانههای خاک شده و این دانهها را همراه خود به حرکت در میآورد و معلق شدن این ذرات خاک باعث زیاد شدن حجم آب جاری شده میگردد.
این آبهای گلآلود حوضههای کوچک، در حوضه خود اگر نیروی کوچکی به شمار آیند با پیوستن به هم و تشکیل حوضههای بزرگ و زیاد شدن حجم جاری قدرت مخربی را به وجود میآورند که در نهایت سبب خسارات مالی و جانی فراوان میگردند بعضی اوقات بعد از یک بارندگی شدید کوتاه مدت، در سطح حوضه آبریز و یا در یک قسمت اعظم از حوضه، باعث بوقوع پیوستن سیل میشود این بارندگیهای دوم همیشه باعث سیلهای وحشتناک و تخریبگی شده است. از بارندگیهایی ک
ه باعث سیل یمشود یکی هم بارندگیهای خارج از فصل میباشد (مانند بارندگیهای تابستانی) در تابستان رودخانهها در حد کامل جای هستند، دیگر این که به علت گرم بودن خاک و اختفای هوای گرم مرطوب در حفرههای خاک، باران شدید تابستانی نمیتواند در روزنههای خاک نفوذ کند و ناچاراً جاری میشود و سیل و طغیان بوجود میآید.
عامل دیگری که در بروز سیل مؤثر میباشد شکسته شدن سدها و آببندها است، که بر اثر سهلانگاری فنی و یا عوارض زمینی چون زلزله بوجود میآید و یا خرابی آب بندهای طبیعی که بر اثر ریزش کوه و بسته شدن گذرگاه آب حوضه آبریز دریاچهای را تشکیل اده و بر اثر فشار زیاد آب سد از هم میپاشد نیز عامل دیگری از عوامل بروز سیل میباشد.
یکی دیگر از عوامل بروز، شکسته شدن سدهای یخی میباشد. مکانیسم عمل بدین صورت است که وقتی رودخانه مقدار زیادی یخ از مناطق کوهستانی را همراه میآورد، پس از کاهش سرعت جریان، یخها به هم پیوسته و اولین شبکه یخی را تشکیل میدهند و با پیوستن دیگر یخها به صورت دیوارهای در شکاف به دام افتاده و سد یخی تشکیل میشود. شکسته شدن این دیوار بر اثر گرما یا فشار باعث سرازیر شدن آب جمع شده میگردد. ذوب سریع برف و یخ نیز عامل مهم دیگی در بروز سیل میباشد. برف معمولاً در کوهها بیشتر بوده و از فصل بهار به تدریج ذوب می
شود، برف به علت نیاز بیشتر به گرما نمیتواند یکباره ذوب شود و برای ذوب هرگرم برف بیش از79 کالری حرارت لازم است. این مقدار کالری بیشتر از گرمای خورشید و یا بادهای گرم مداوم تأمین میشود. گاهی این ذوب به همراه بارندگیهای شدید، طغیان رودخانهها را سبب میگردد. فعالیتهای آتشفشانی نیز باعث ذوب سریع برف کوهها و سیل آتی و پرحجم میشود.
تفاوت سیل با طغیان
سیل حرکت آب به صورتی که هر چه در مسیر خود دارد را به همراه ببرد و طغیان به سکون این آبها و پیوستن آن به آب رودخانهها، دریاچهها و در نتیجه بالاآمدن سطح آبهای
جاری و زیر آب رفتن مناطق مسکونی و کشاورزی گفته میشود. معمولاً طغیان در پی سیل بوده و به همین علت هر دو را به یک معنی به کار میگیرند.
معمولاً سیل در اثر عوامل زیر ایجاد میشود:
1 ریزش سریع نزولات آسمانی و عدم گنجایش محل نزول.
2 عدم نفوذپذیری زمین محل و ذوب سریع برفها.
3 عدم گنجایش و عدم طراحی صحیح مسیر رودخانه و سیلها
4 عدم استفاده از سیل بند و دیوارهای محافظ در مناطق سیلخیز
5 عدم گنجایش صخرهها و جویها جهت عبور آب درمناطق شهری و مسدود شدن رودخانه به علت ریزش کوه
6 عدم لایروبی رودخانه و تجمع رسوبات سنگین و غیرطبیعی پشت سدها.
7 خرابی سیلبندها، سدها و مخازن آب.
سیلابها بر دو گونهاند:
1 سیلابها آرام : که در اثر افزایش حجم ناگهانی آب رودخانهها و دریاچهها در اثر بارندگی در طی روزها و هفتهها ایجاد میشود.
2 سیلابهای ناگهانی : که در اثر افزایش حجم آب رودخانهها و دریاچهها ایجاد شده و با خود مرگ و مصدومیت افراد و تخریب منازل را به همراه دارد. این سیلابها ممکن است بر اثر بارانهای سیلآسا، گردباد تخریب دیوارهای سد و ذوب شدن سریع یخ به وجود آید.
مهمترین خسارات سیل
تخریب پلها، تخریب جادهها، تخریب زمینهای کشاورزی، تخریب چاهها و قناتها و تخریب بندها و سدها، تخریب منازل مسکونی ازدیاد ناقلین (مالاریا)، آلودگی آب، از بین رفتن محصولات و حیوانات اهلی (سوء تغذیه) آسیب به مکانهای بهداشتی و ارتباطی.
زیانهای ناشی از سیل مربوط به پوشیده شدن زمین از آب و نیز فشار خود آب است. سیل ممکن است لولههای آب یا فاضلا را جابهجا کند. در یک مورد، 5 کیلومتر از یک لوله 90 سانتیمتری آب را سیل با خود برده است.
ممکن است تأسیسات تصفیه آب و تلمبه خانهها زیر آب فرو روند و گل و لای داخل تلمبهها، موتورها و سایر تجهیزات شوند که این امر سبب تعمیرات گران و وقتگیری خواهد شد. آسیب ساختمانهای محافظ چاهها و چشمهها ممکن است منجر به آلودگی آب آشامیدنی شود. تأسیسات تصفیه فاضلاب و لولههای خروج فاضلاب بیشتردر معرض صدمات سیل قرار میگیرد. پس زدن آب در لولههای فاضلاب بیشتر در معرض صدمات سیل قرار میگیرند. پس زدن آب در لولههای فاضلاب سبب سرریز شدن آدمروها، مخازن فضولات و چاههای فاضلاب میشود. به علت بالا آمدن سطح آب انواع زباله در نقاط مختلف پخش میشوند که جمعآوری و دفع آنها مشکل مهمی ایجاد میکند. جمع شدن زباه و فضولات سبب افزایش مگس و جوندگان میشود. دفن مردگان و زیر خاک کردن لاشه حیوانات مرده مواقعی مشکل فوری و مهمی را به وجود میآورد.
شگفت این که هنگام وقوع سیل خطر آتشسوزی نیز افزایش مییابد. بالا آمدن سطح آب ممکن است سبب واژگون شدن مخازن نفت یا بنزین شود و یا ورود آب به مخازن برگ مواد سوتی سبب پخش شدن آنها در منطقه وسیعی گردد. اگر جرقهای به این مواد سوختی برسد آتش به سرعت همه جا را فرا میگیرد، زیرا اشغال شناور در سطح آب و سایر اشیاء معمولاً همگی مواد قابل اشتغالاند. گاه اتصال در شبکه برق ساختمانهایی که زیر آب رفتهاند،باعث آتشسوزی و برقگرفتگی میشود. تأسیسات بهسازی مناطق ساحلی ممکن است به هنگام هجوم این امواج ویران شوند و یا در اثر شسته شدن زمین و فرو ریختن آن، در معرض صدمه قرار گیرند.
این حوادث ممکن است موجب مرگ و میر فراوان ولی تعداد محدودتر، مجروح گردند، علل عمده بیماری و مرگها اصولاً در اثر غرق شدن، برقگرفتگی، عفونتهای حاد تنفسی، ح
یوان گزیدگی و زخمها و در بین ضعیفترین افراد جامعه اتفاق میافتد. در طوفانهای استوایی و یورش امواج خروشان، در نوامبر 1977 که تعداد 70000 نفر را در آندارپرادش هند مورد تهاجم قرار داد، حداقل تعداد 10000 نفر کشته و فقط 177 نفر مجروح غالباً دارای شکستگی پا و بازو بر جای گذاشت.
در ایران گرچه در بسیاری از نقاط بارندگی کم است اما در بیشتر مناطق ممکن ا
ست 60 درصد بارندگی سالیانه در یک شبانه روز رخ دهد. همین عامل به همراه شیبهای تند کوهستانی البرز و زاگرس – که شهرهای ما را در دامنه خود جای دادهاند – باعث شده است که بروز سیل یکی از نگرانیهای عده – تقریباً در تمام فصول سال – باشد. سیل در ایران به دلیل ویژگیهای زمینشناسی و تخریبهای زیست محیطی بسیار آلوده بوده و گل و لای زیادی به همراه دارد. به همین دلیل نیز اغلب سیلابها در ایران، خسارات زیادی وارد میکنند. سیل روزانه 200 میلیون تومان زبان به اقتصاد ملی وارد میسازد.
طبق یکی از گزارشهای طرح ملی آمادگی و کنترل سوانح طبیعی کشور ایران در 25 سال گذشته یا 967 سیل روبرو بوده که از این میان 117 سیل بسیار مهم و یا خسارات و تلفات فراوان همراه بوده است. طی این سالها به طور متوسط با 39 سیل در سال، 916 میلیارد و 200 میلیون تومان به کشور خسارت وارد شده است که متوسط خسارت سالانه 36 میلیارد و 600 میلیون تومان بوده است. طی 25 سال گذشته (از 1351 تا 1375) 5/42 میلیون نفر از جمعیت کشور تحت تأثیر سیل بودهاند. طی این مدت دو میلیون و 892 هزار و 400 نفر بیخانمان شده و سالانه به طور متوسط 500 واحد مسکونی ویران و یا آسیب دیه است. در گزارش دیگری از ستاد حوادث غیر مترقبه کشور آمده است که فقط در سال 1370 در کشور 61 سیل و 27 زلزله رخ داده است.
خانهسازی در حریم رودخانهها، آن هم با مصالح نامناسب علت اصلی خسارات سیل در بسیاری از شهرهای کشور بوده است. در شهرهای بسیاری از کشورها که از لحاظ وجود رودخانه شرایط مشابهی با ما دارند، به دلیل پر ارزش بودن زمین و یا به جهت استفاده از زیبایی رودخانه، خانههایی زیادی بر ساحل رودخانهها ساخته میشوند اما تدابیر کارشناسی ظریفی نیز جهت پیشبینی خطرات سیل به کار میرود. اغلب درچنین شهرهایی هیچگاه مجوز زیرزمین به ساخت و سازها تعلق نمیگیرد.
خانهها به گونهای ساخته میشوند که آب بتواند به راحتی از زیربنا عبور نماید. دادن مجوز ساخت زیرزمین در ساختمانهایی که در نزدیکی مسیر و یا سواحل رودخانهها بنا میشوند، توسعه بیرویه شهر که به دلیل تغییر سطح پوشش زمین، قابلیت نفوذپذیری آن را از بین میبرد
، تنگ کردن مجاری و مسیرهای مهم شهرها بتون کردن آنها که شتاب آب را بالا میبرد، پمپاژ کردن آب به ارتفاعات بالا که به رانش زمین حساس هستند و ; از جمله اشتباهات مدیریتی هستند که شهرداریها و مدیران شهری نباید مرتکب آنها شوند.
زیاد به گذشته کاری ندارم اما در همین 10 سال گذشته و بخصوص سالهای اخیر اتفاقاتی نظیر سیل، خشک سالی، زلزله و اخیراً طوفان به سراغ ما آمده اند. راستی چرا
آیا مردم دارند گناه کار می شوند؟ ظلم و فساد زیاد شده و خدا می
خواهد ما را مجازات کند؟
آیا تخریب محیط زیست، آلودگی هوا و گرم شدن زمین باعث به هم خوردن نظم طبیعت شده است؟
تا مدتها هرچه خبر سیل و طوفان و زلزله از اخبار می شنیدیم مال آن طرف دنیا بود اما مدتی است که ما هم بی نصیب نمانده ایم.
به بهانه طوفان « گونو » این مطالب را از سایت دانشگاه آلبانی در نیویورک ترجمه و خلاصه کرده ام. امیدوارم به درک بهتر این پدیده کمک کند.
طوفان چیست ؟
طوفان ها جریان های شدید هوای استوایی هستند که بیشتر در مناطقی مثل جنوب اقیانوس آرام، دریای کارائیب، خلیج مکزیک و شرق اقیانوس اطلس ایجاد می شوند. گرما ، انرژی و قدرت طوفان از تماس با آبهای گرم اقیانوس بدست می آید. هرچه میزان رطوبت موجود در هوا بیشتر باشد به قدرت طوفان اضافه می شود. جهت حرکت بادها در طوفان برخلاف جهت حرکت عقربه های ساعت و به دور نقطه ای تحت عنوان « چشم طوفان » می باشد.
وقتی طوفان ها از روی اقیانوس گذشته و به خشکی ها می رسند باعث ایجاد بارندگی شدید، بادهای مخرب و همچنین موج های عظیم می شوند که می تواند باعث تخریب ساختمان ها شوند.
هنگام بروز یک طوفان به هیچ عنوان نباید روی دریا رفت و حتی از نزدیک سواحل نیز باید فاصله گرفت و به جاهای امن و مرتفع رفت.
تقسیم بندی طوفان ها
یک نوع تقسیم بندی طوفان ها براساس میزان سرعت باد در آنها است که به پنج دسته تقسیم می شوند:
1 نوع اول که سرعت باد 95 – 74 مایل در ساعت است
2 نوع دوم که سرعت باد 110 – 96 مایل در ساعت است
3 نوع سوم که سرعت باد 130 – 111 مایل در ساعت است
4 نوع چهارم که سرعت باد 155 – 131 مایل در ساعت است
5 و نوع پنجم که سرعت باد بیش از 155 مایل در ساعت است.
چرا طوفان ها را نام گذاری می کنند؟
علت نام گذاری طوفان ها صرفاً به منظور تشخیص و بررسی های بعدی است و علت خاصی ندارد. بعبارت دیگر ممکن است در یک زمان و در نقاط مختلف دو یا چند طوفان با هم ایجاد شوند که برای پیگیری هرکدام لازم است نام مشخصی داشته باشند.
نام گذاری بر اساس روز و یا وقایع تاریخی که طوفان در آن زمان رخ داده یکی از روش های نام گذاری بود. اما امروزه استفاده از نام زنان (!) برای این کار بیشتر مرسوم شده است ( مثلاً طوفان کاترینا). روش های مختلف دیگری هم برای نام گذاری طوفان ها در سراسر دنیا استفاده می شود.
چه کسی این نام گذاری ها را انجام می دهد؟ یک سازمان بین المللی به نام « World Meteorological Organization » این کار را انجام می دهد. آنها یک لیست طولانی از اسامی دارند که تا شش سال برای هر طوفانی یک نام جداگانه دارد اما پس از 6 سال دوباره به اول لیست بر می گردند!
اما نکته جالب اینجاست که اگر یک طوفان خسارت زیاد و یا مرگ و میر فراوان ایجاد کند آن نام برای همیشه از لیست حذف شده و نام جدیدی در لیست جایگزین آن می شود. بدین ترتیب آن طوفان معروف در تاریخ ثبت خواهد شد.
1 طوفان Grand Isle که در سال 1909 و در لویزیانا آمریکا باعث مرگ حداقل 350 نفر شد. این طوفان آن زمان 6 میلیون دلار خسارت به بار آورد.
2 طوفان New Orleans که در سال 1915 و باز در لویزیانا آمریکا باعث مرگ 275 نفر شد.
3 طوفان Andrew که در سال 1992 و باز هم در لویزیانا آمریکا باعث مرگ 15 نفر شد اما بیش از 26 بیلیون دلار خسارت به بار آورد!
قسمت های مختلف یک طوفان را بشناسیم.
چشم:
یک منطقه دایره ای شکل در مرکز طوفان که شدت باد در آن چندان زیاد نیست.
دیواره چشم:
یک حلقه ای از ابرها که دور منطقه چشم طوفان تشکیل می شوند. قوی ترین و شدیدترین بادها از اینجا شروع می شوند.
محدوده طوفان:
قسمتی که در محدوده اثر شدت بادهای ایجاد شده توسط طوفان بوده و تقریباً خسارت هایی در آن ایجاد می شود.
محدوده خطر:
مناطق و نواحی که احتمال دارد طوفان در مسیر خود ظرف مدت 24 ساعت به آنجا برسد.
زلزله
زمین لرزه یکی از وحشتناک ترین پدیده های طبیعت محسوب می شود. اغلب زمینی را که روی آن ایستاده ایم، به صورت تخته سنگ های صلب و محکمی تصور می
کنیم که از استحکام زیادی برخوردار است. هنگامی که زمین لرزه ای روی می دهد برای لحظه ای این تصور بر هم می ریزد، اما طی همان لحظه کوتاه خسارت های شدیدی وارد می شود. با توجه به پیشرفت هایی که در حوزه علوم مختلف صورت گرفته است، دانشمندان توانسته اند نیروهایی را که باعث زمین لرزه می شود، شناسایی کنند. علاوه بر آن با استفاده از فناوری های نوین می توان شدت یک زلزله و مکان آن را حدس زد. مهم ترین کار باقی مانده
آن است که راهی برای پیش گویی زمین لرزه بیابیم تا مردم هنگام وقوع آن غافلگیر نشوند.
تکان های زمین:
زمین لرزه در واقع ارتعاشی است که در طول پوسته زمین به حرکت در می آید. اگر یک کامیون بزرگ از نزدیکی منزل شما عبور کند، خیابان را به لرزه می آورد و شما احتمالاً لرزه های خانه را احساس می کنید، در این حالت می توان گفت که زمین لرزه کوچکی رخ داده است، اما کلمه زمین لرزه معمولی به حوادثی اطلاق می شود که در آن منطقه بزرگی همانند یک
شهر تحت تأثیر این لرزش قرار گیرد.
برای وقوع یک زمین لرزه چند دلیل می توان ذکر کرد:
– فوران گدازه های آتشفشانی
– برخورد یک شهاب سنگ
– انفجارهای زیرزمینی (برای مثال یک آزمایش هسته ای زیرزمینی)
– فرو ریختن یک سازه (همانند تخریب یک معدن)
اما اصلی ترین دلیل وقوع زمین لرزه را می توان حرکات صفحه های (Plates) زمین دانست.هر از گاهی در اخبار می شنویم که زمین لرزه ای روی داده است، اما باید دانست که زمین لرزه پدیده ای است که هر روز در کره زمین روی می دهد. براساس تحقیقات جدید هرساله حدود سه میلیون زمین لرزه روی می دهد، یعنی هشت هزار زمین لرزه در روز یا هر 11 ثانیه یک زمین لرزه.
– حرکت صفحه ها در خلاف جهت یکدیگر و دور شدن از هم.
ضمن حرکت در خلاف جهت به همدیگر بمالند.
اگر دو صفحه از یکدیگر دور شوند گدازه هایی که از سنگ های مذاب تشکیل شده اند، از بین صفحه های پوسته زمین خارج می شوند (این عمل اغلب در کف اقیانوس ها روی می دهد) هنگامی که این گدازه ها سرد شوند، سخت شده و به شکل پوسته های جدید در می آیند که فاصله بین دو صفحه را پر می کنند. اگر دو صفحه به سمت یکدیگر به حرکت درآیند، معمولاً یک صفحه به زیر صفحه دیگر می خزد. در بعضی موارد، هنگامی که دو صفحه به یکدیگر فشار می آورند، برای هیچ کدام از صفحه ها امکان ندارد که به زیر صفحه دیگر برود، در این صورت این دو صفحه ضمن فشار آوردن به همدیگر یک رشته کوه را به وجود می آورند. در بعضی مواقع نیز صفحه ها ضمن عبور از کنار یکدیگر به همدیگر فشار وارد می کنند. برای مثال تصور کنید یک صفحه به سمت شمال و دیگری به سمت جنوب حرکت کند. در این صورت این صفح
ه ها از محل تماس به یکدیگر نیرو وارد می سازند.
در جایی که این صفحات به یکدیگر می رسند، گسل تشکیل می شود. در حقیقت گسل ترک هایی در پوسته زمین است که در دو طرف صفحه هایی که در خلاف جهت یکدیگر در حال حرکت هستند، مشاهده می شود. احتمال وقوع زلزله در اطراف خطوط گس
ل بیشتر از هر جای دیگر است. گسل ها انواع مختلفی دارند که براساس موقعیت خط گسل و چگونگی حرکت دو صفحه نسبت به هم تقسیم بندی می شود. در تمام انواع گسل ها، صفحه ها کاملاً به یکدیگر فشار وارد می سازند و در نتیجه هنگام حرکت آنها اصطکاک شدیدی به وجود می آید. اگر نیروی اصطکاک بسیار شدید باشد مانع حرکت آنها می شود در این حالت فشاری که باعث ایجاد گسل می شود افزایش می یابد. اگر میزان این فشار از حد معینی بیشتر شود، بر نیروی اصطکاک غلبه می کند و صخره ها ناگهان می شکنند.به عبارت دیگر، هنگامی که صخره ها به یکدیگر فشار وارد می کنند، انرژی پتانسیل به وجود می آید و هنگامی که صخره ها به حرکت درمی آیند، انرژی پتانسیل به جنبشی تبدیل می شود. اغلب زمین لرزه ها در اطراف مرز صفحه های زمین ساختی روی می دهد زیرا در این منطقه در اثر حرکت صفحه ها منطقه گسل به وجود می آید که دارای گسل های متعدد و به هم پیوسته ای است. در منطقه گسل، آزاد شدن انرژی جنبشی در یک گسل ممکن است باعث افزایش انرژی پتانسیل در گسل کناری شود که این عمل به زمین لرزه دیگری منجر می شود. به همین دلیل است که گاهی در یک منطقه کوچک زلزله های متعددی در فاصله های زمانی کم روی می دهد.البته گاهی اوقات زمین لرزه هایی در وسط این صفحه ها نیز روی می دهد. یکی از شدیدترین زمین لرزه های ثبت شده زمین لرزه ای است که در صفحه قاره ای آمریکای شمالی در سال 1811 و 1812 اتفاق افتاد. دانشمندان در دهه 1970 دریافتند که احتمالاً منشاء این زمین لرزه یک منطقه گسل 600 میلیون ساله است که زیر لایه های متعدد سنگ و صخره مدفون شده بود.
امواج زمین لرزه :
درست مثل هنگامی که درسطح آب اغتشاش روی می دهد، انرژی آن به صورت امواج منتقل می شود، وقتی که شکست یا جابه جایی در پوسته زمین روی می دهد، انرژی آن به صورت امواج زمین لرزه منتقل می شود. در هر زمین لرزه ای چند نوع موج مختلف مشاهده می شود. امواج اصلی از لایه های داخلی زمین عبور می کنند، در حالی که امواج سطحی از سطح می گذرند. اغلب ویرانی های زلزله توسط امواج سطحی – که امواج L هم نامیده می شوند _ به وجود می آید، زیرا این امواج ارتعاشات شدیدی را به وجود می آورند. هنگامی که امواج اصلی به سطح زمین رسیدند، امواج سطحی را به وجود می آورند.امواج اصلی خود به دو گروه مهم تقسیم بندی می شوند:
امواج اولیه که امواج P نیز نامیده می شوند، با سرعت 5/1 تا 8 کیلومتر در ساعت حرکت می کنند. سرعت حرکت این امواج به جنس زمینی که این امواج از آنها عبور می کنند بستگی دارد. سرعت این امواج از موج های دیگر بیشتر است و بنابراین سریع تر به سطح زمین می
رسند. این امواج قابلیت عبور از جامدات، مایعات و گازها را دارند و به همین دلیل به طور کامل از زمین عبور می کنند. وقتی که این امواج از صخره ها عبور می کنند، در مسیر حرکت خود به آنها به سمت جلو و عقب فشار وارد می کنند.
امواج ثانویه امواج S نامیده می شوند و مدت کوتاهی بعد از امواج P می رسند. این امواج هنگام حرکت خود، صخره ها را به سمت بالا فشار می دهند، یعنی ارتعاش صخره ها عمود بر مسیر حرکت این امواج است. امواج S برخلاف امواج P نمی توانند در داخل زمین به خط مستقیم حرکت کنند. این امواج فقط از مواد جامد می گذرند و به همین دلیل هنگامی که در مرکز زمین به مایع برسند، متوقف می شوند.با این همه هر دو نوع موج از سطح زمین می گذرند و بنابراین می توان آنها را در آن سوی نقطه ای که زمین لرزه روی داده است، شناسایی کرد. در هر لحظه تعداد زیادی امواج زلزله ای ضعیف در قسمت های مختلف زمین قابل شناسایی است.
امواج سطحی را می توان تا حدودی به امواج آب تشبیه کرد. چرا که امواج سطحی حین حرکت، سطح زمین را به سمت بالا و پایین می رانند. حرکت این امواج باعث ویرانی های شدیدی می شود، چرا که صخره ها و پی ساختمان ها را به ارتعاش می آورد. امواج L از همه کندتر هستند به همین دلیل شدیدترین لرزش ها در پایان یک زمین لرزه روی می دهد.
شناسایی کانون زلزله :
همان طور که ذکر شد سه نوع مختلف موج زلزله وجود دارد که هر کدام با سرعت مشخصی حرکت می کند. به رغم آنکه سرعت دقیق امواج P و S بسته به جنس و نوع ماده ای که این امواج از آن عبور می کنند، متغیر است، نسبت سرعت حرکت آن دو در تمام زمین لرزه ها تقریباً ثابت باقی می ماند.معمولاًسرعت امواج P،حدود6/1برابرسرعت امواج S است.
دانشمندان می توانند با استفاده از این نسبت، فاصله بین هرنقطه از سطح زمین را با کانون زمین لرزه محاسبه کنند. کانون زلزله مکانی است که امواج زمین لرزه از آنها شروع شده اند. برای تشخیص کانون زلزله از ابزاری استفاده می شود که زلزله نگار نامیده می شود. زلزله نگار دستگاهی است که امواج مختلف را ثبت می کند. برای یافتن فاصله بین زلزله نگار و کانون زلزله، دانستن زمان رسیدن این امواج نیز ضروری است. با در اختیار داشتن این اطلاعات، اختلاف زمانی بین رسیدن این امواج محاسبه شده و سپس نمودار ویژه ای رسم م
ی شود که در آن فاصله ای را که موج می تواند طی مدت اختلاف زمانی محاسبه شده طی کند، به دست می آید.
اگر اطلاعاتی از این دست را از سه یا چند نقطه مختلف به دست آوریم، می توان مکان کانون زلزله را به دست آورد. برای این کار کافی است که کره ای فرضی حول هر یک از زلزله نگار ها رسم کرد که در آن مکان اندازه گیری به عنوان مرکز کره و فاصله محاسبه شده تا کانون زلزله به عنوان شعاع کره در نظر گرفته می شود. پس سطح کره مورد نظر نشان دهنده تمام نقاطی است که از زلزله نگار به اندازه مورد نظر فاصله دارد. بنابراین کانون زلزله مورد نظر باید در جایی در سطح این کره قرار داشته باشد. اگر دو کره را بر اساس اطلاعات به دست آمده از دو زلزله نگار مختلف رسم کنید، از تقاطع دو کره یک دایره به دست می آید. از آنجایی که کانون زلزله باید در سطح هر دو کره قرار گرفته باشد، محیط دایره ای که از تقاطع دو کره به دست می آید، نشان دهنده تمام کانون های ممکن برای زلزله مورد نظر است.
از تقاطع کره سوم با این دایره فقط دو نقطه حاصل می شود که نشان دهنده کانون های محتمل برای زلزله است. از این دو نقطه یکی در سطح زمین قرار دارد و دیگری در هوا، با توجه به آنکه کانون زلزله همیشه در سطح زمین قرار دارد، نقطه موجود در هوا کنار گذاشته شده و نقطه موجود در سطح زمین نشان دهنده مکان واقعی کانون زلزله است.
درجه بندی دامنه و شدت زلزله :
در هنگام وقوع زلزله بارها با کلمه مقیاس ریشتر مواجه می شویم. شاید کلمه مقیاس مرکالی هم به گوشتان رسیده باشد هرچند که کمتر مورد استفاده قرار می گیرد. این دو مقیاس قدرت یک زلزله را از دو جنبه مختلف بیان کنند.
از مقیاس ریشتر برای بیان بزرگی یک زمین لرزه یعنی مقدار انرژی آزاد شده طی یک زمین لرزه استفاده می شود. اطلاعات مورد نیاز برای محاسبه بزرگی زمین لرزه را از لرزه نگار به دست می آورند. مقیاس ریشتر لگاریتمی است یعنی افزایش یک واحد در مقیاس ریشتر نشان دهنده افزایش ده واحدی در دامنه موج است. به عبارت دیگر دامنه موج در زلزله
6 ریشتری ده برابر دامنه موج زلزله 5 ریشتری است و دامنه موج 7 ریشتر 100 برابر زلزله 5 ریشتری است. مقدار انرژی آزاد شده در زلزله 6 ریشتری 7/31 برابر زلزله 5 ریشتری است.
بزرگترین زلزله ثبت شده 5/9 ریشتر شدت داشت، هرچند که مطمئناً زلزله های شدیدتری در تاریخ طولانی زمین روی داده است. عمده زلزله هایی که روی می دهد
کمتر از 3 ریشتر قدرت دارند. زمین لرزه هایی که کمتر از ریشتر شدت داشته باشند، نمی توانند ویرانی های چندانی به بار آورند. زلزله هایی که 7 ریشتر یا بیشتر قدرت داشته باشند، زلزله های شدیدی محسوب می شوند.مقیاس ریشتر فقط یکی از عواملی است که تبعات یک زلزله را بیان می کند. قدرت تخریبی یک زلزله علاوه بر قدرت آن به ساختار زمین در منطقه مورد نظر و طراحی و مکان سازه های ساخت بشر بستگی دارد. میزان ویرانی های به بار آمده را معمولاً با مقیاس مرکالی بیان می کنند.دانشمندان می توانند درجه مقیاس ریشتر را درست پس از زمین لرزه و زمانی که امکان مقایسه اطلاعات از ایستگاه های مختلف زلزله نگاری به وجود آمده، معین کنند. اما درجه مرکالی را نمی توان به این سرعت مشخص کرد و لازم است که محققان زمانی کافی برای بررسی اتفاقاتی که حین زمین لرزه روی داده است، در اختیار داشته باشند. هنگامی که تصور دقیقی از میزان خسارت های وارده به عمل آمد، می توان درجه مرکالی مناسب را تخمین زد.
مقابله با زمین لرزه :
طی پنجاه سال اخیر اطلاعات زیادی در مورد زلزله کسب کرده و فرآیند وقوع آن را بهتر از پیش درک می کنیم، اما هنوز هم برای مقابله با آن کاری نمی توانیم انجام دهیم. زمین لرزه ها توسط فرآیندهای بنیادین و قدرتمند زمین شناختی که خارج از حیطه کنترل ما هستند، به وجود می آیند. این فرآیندها نسبتاً غیر قابل پیش بینی است، بنابراین در حال حاضر این امکان وجود ندارد که به مردم گفت دقیقاً چه وقت زلزله روی می دهد. این امواج زلزله ای ثبت شد
ه، می تواند به ما اطلاع دهد که ارتعاش های بسیار قویتری در راه است، اما این اطلاعات می تواند فقط چند دقیقه پیش از وقوع زلزله به ما اخطار دهد. دانشمندان می توانند برپایه حرکت های صفحه ها در زمین و موقعیت منطقه های گسل، پیش بینی کنند که در کدام مناطق احتمال وقوع زلزله زیاد است. همچنین با تحقیق در تاریخ زمین لرزه های روی داده در منطقه مورد نظر، زمان احتمالی وقوع زلزله را پیش بینی کنند. با این همه این پیش بینی ه
ا معمولاً بسیار ضعیف هستند. اما پیش بینی دانشمندان در مورد پس لرزه ها دقیق تر است. پس لرزه ها، لرزه هایی است که پس از زلزله اولیه روی می دهد. این پیش بینی ها براساس تحقیق های بسیار وسیعی که در مورد الگوهای پس لرزه ها انجام شده است، صورت می گیرد.زلزله شناسان در این مورد که چگونه زمین لرزه هایی که از یک گسل شروع شده اند، می توانند زلزله های دیگری را در گسل های متصل به یکدیگر به وجود آورند، پیش بینی های دقیقی انجام می دهند.
زمینه دیگر تحقیق ارتباط بین بارهای الکتریکی و مغناطیسی در صخره ها و زمین لرزه است. بعضی از دانشمندان بر این عقیده اند که این میدان الکترومغناطیسی پیش از زمین لرزه تغییر می کند. علاوه بر این زلزله شناسان خروج گاز از زمین و تغییر شکل زمین را به عنوان علائم اخطار دهنده زمین لرزه می شناسند. با این همه در بسیاری از موارد نمی توان زمین لرزه را با دقت کافی پیش بینی کرد.
پس برای مقابله با زمین لرزه چه کاری می توان انجام داد؟ عمده پیشرفت هایی که طی 50 سال گذشته حاصل شده است به آمادگی برای زلزله و مخصوصاً حیطه مهندسی عمران مربوط می شود. طی چند دهه اخیر استانداردهایی برای ساخت ساختمان ها در نظر گرفته شده است تا مقاومت آنها در برابر نیروی امواج زمین لرزه افزایش یابد. از استانداردهای جدید می توان به تقویت مصالح اشاره کرد. طراحی بناها به شیوه ای که از انعطاف پذیری لازم برای جذب ارتعاش ها برخوردار باشند بدون آنکه تخریب شوند،یکی دیگر از این روش هاست. طراحی ساختمان ها به شیوه ای که بتوانند این ضربه ها را بگیرند، مخصوصاً در مناطقی که زلزله خیز هستند، از اهمیت بسیاری برخوردار است.یکی دیگر از مولفه های آمادگی، آموزش مردم است. امروزه بسیاری از سامان های دولتی در اغلب کشورها دفترچه های راهنمایی منتشر می کنند که در آن چگونگی وقوع زلزله، راهنمایی هایی در مورد حفاظت خانه در برابر زلزله های احتمالی و فعالیت هایی که در زمان وقوع زلزله باید انجام داد، گردآوری شده است.
کلمات کلیدی :