پایان نامه

 

  مقاله جعل اسکناس در pdf دارای 15 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله جعل اسکناس در pdf   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله جعل اسکناس در pdf ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن مقاله جعل اسکناس در pdf :

جعل اسکناس

برای دانستن زمان اولین جعل اسکناس، شاید احتیاجی به مراجعه به تاریخ نباشد. با قطعیت می‌شود حدس زد کار جاعلان پول از همان موقع چاپ اولین اسکناس‌ها در چین شروع شده.

هر چه به زمان حال نزدیک‌تر بشویم، نقش دانش و فناوری در داستان پلیسی جعل و ضدجعل پررنگ‌تر می‌شود. دولت‌‌ها می‌خواهند اسکناس‌ها را طوری طراحی و چاپ کنند که کپی‌‌برداری غیرقانونی از آنها هر چه سخت‌تر باشد و جاعل‌ها هم همیشه دنبال روش‌هایی برای تقلید از تکنیک‌های جدید هستند.

 

طبیعی است که دلار آمریکا به‌عنوان رایج‌ترین پول دنیا، بیشتر از هر پول دیگری در معرض جعل در سراسر دنیا باشد. به همین دلیل، خزانه‌داری آمریکا هرچند سال یک‌ بار، تغییراتی در اسکناس‌های دلار ایجاد می‌کند. در این شماره، برای آشنایی با آخرین روش‌های جلوگیری از جعل پول، نگاهی داریم به نکات ایمنی به‌کار رفته در طراحی و چاپ 100دلاری‌های جدید- که تا چند ماه آینده وارد معاملات مالی خواهند شد- به‌همراه نقل‌قول‌هایی از ویکتور دنیس؛ یک جاعل حرفه‌ای که یک بار به خاطر جعل 15میلیون دلار به زندان افتاده است.

 

مرکب با رنگ متغیر
رنگ مرکبی که اسکناس‌های 100دلاری فعلی با آن چاپ می‌شوند،‌ بسته به زاویه‌ای که به آن نگاه ‌می‌کنیم، بین سبز تیره تا سیاه تغییر می‌کند. درآوردن این خاصیت برای جاعلان باسابقه، کار سختی نیست؛ کمی glitter (دانه‌های رنگی براق) را در آسیاب برقی خوب آسیاب کنید تا کاملا پودر بشود، بعد آن را با لاک الکل قاتی کنید و روی اسکناس‌تان بپاشید.
به چشم افراد معمولی،‌ تغییر رنگ ایجاد شده‌ به این روش با حالت اصلی فرقی ندارد.

در اسکناس‌های جدید، قرار است برای چاپ تصاویر و نوشته‌ها از مرکب‌های «متامتریک» استفاده بشود. این مرکب‌ها هم تغییر رنگ می‌دهند،‌ منتها در اینجا تغییر رنگ‌ وابسته به طول موج نوری است که به سطح مرکب می‌خورد و دیگر ربطی به زاویه دید ندارد؛ مثلا می‌شود مرکب‌ متامتریکی ساخت که در نور روز نامرئی باشد اما در مقابل نور لامپ‌های معمولی قابل دیدن بشود.
نقش زمینه کاغذ
تهیه کاغذ مناسب برای جعل اسکناس‌، از بخش‌های دشوار کار جاعلان پول است اما در مورد 100دلاری، قضیه کمی فرق می‌کند؛ نقش زمینه کاغذ و نخ اسکناس‌های 5 دلاری و 100دلاری، دقیقا مشابه و در یک جا هستند؛ بنابراین «اگر نوشته‌های روی 5 دلاری را پاک کنید، با کاغذ آن می‌توانید 100دلاری بزنید».

قبل از انتشار گسترده‌100دلاری‌های جدید، قرار است 5 دلاری‌های جدید وارد مبادلات پولی بشوند که نقش زمینه کاغذ آنها هم به‌طور محسوسی بزرگ‌تر است و هم در جای دیگری کار نشده‌. همچنین ممکن است در خمیر کاغذ اسکناس‌های جدید از رشته‌هایی استفاده شود که در زیر نور ماورای‌بنفش براق بشوند.

تصاویر پردردسر
همیشه یکی از دردسرهای اصلی جاعلان اسکناس، بازسازی دقیق عکس‌ها و تصاویری بوده که روی برگه‌های پول چاپ می‌شوند. امروزه بازار پر است از اسکنرهای بسیار دقیق و پرینترهای باکیفیت که با آنها کپی‌ها دقیقا برابر اصل شده‌اند؛ «خرابی‌های تصویر را می‌توانید با فتوشاپ درست کنید. شماره سریال اسکناس‌ها را هم می‌شود عینا کپی کرد و چسباند».

در طراحی اسکناس‌های جدید، تصاویر ویژه‌ای وجود دارد که اسکنرها و نر‌م‌افزارهای گرافیکی به آنها حساس هستند و روی آنها کاری انجام نمی‌دهند. همچنین در این اسکناس‌ها از الگوهای چندلایه و برجسته- مثلا در همان بخشی که منحنی‌های درهم‌رفته صورت بنجامین فرانکلین را می‌سازند- استفاده شده. این الگوها به‌قدری ظریف و دارای جزئیات هستند که کپی کردن آنها با پرینترهای دیجیتال موجود در بازار ممکن نیست.
نوشته‌های بسیار بسیار ریز

استفاده از نوشته‌های بسیار ریز- آن‌قدر ریز که توسط اسکنرها و دستگاه‌های کپی قابل تشخیص و کپی نباشد- از راهکارهای قدیمی برای جلوگیری از جعل است اما جاعلان بااراده، برای این مشکل هم راه‌‌حل‌هایی پیدا کرده‌اند؛ «من با یک قلم راپید می‌توانم خطی نازک‌تر از موی انسان را به‌دقت کپی کنم».

در اسکناس‌های جدید، نوشته‌های ریز را روی بخش‌هایی می‌گذارند که در آنها سایر روش‌های ضدجعل مثل نقش کاغذ و برجستگی هم به‌کار رفته. این مسئله کار را برای جاعلان اساسا مشکل می‌کند. خود آنها هم تایید می‌کنند که تقلید همزمان مخلوط چند روش امنیتی بعضی وقت‌ها غیرممکن می‌شود.
نخ‌های امنیتی
در کاغذهای 100دلاری‌ فعلی که در سال1996 به گردش افتادند، نخی وجود دارد که روی آن «USA 100» حک شده. جاعلان می‌دانند این یکی را هم چطور شبیه‌سازی کنند؛ «حرف‌ها را روی یک کاغذ شفاف به اندازه نخ اسکناس پرینت بگیرید و بعد نخ را بین 2 برگه کاغذ چینی(شفاف) بگذارید».
نخ طراحی‌شده برای اسکناس‌های جدید دارای 650هزار برجستگی ریز شیشه‌ای است که به آنها ریزعدسی می‌گویند. این شیشه‌خرده‌های روی یک نوار چند میلی‌متری روی سطح اسکناس قرار می‌گیرند. وقتی نور به این باند شیشه‌ای می‌تابد، تصویر نوشته‌های ریز روی نخ با گرداندن اسکناس حرکت می‌کند. جعل این توهم تقریبا غیرممکن است.
قواعد جدید مبارزه با جعل
سیر دیجیتالی‌شدن در 20-10 سال اخیر تقریبا بر تمام قسمت‌های زندگی فردی و اجتماعی آدم‌ها تاثیر گذاشته؛ حتی بر حوزه وسیع جرم و جنایت. یکی از خلافکاری‌‌های قدیمی که از موج دیجیتالی‌شدن بیشترین استفاده‌ها را کرده، دایره جعل پول و اسناد بهادار است. امروزه می‌شود انواع و اقسام اسکنرهای دقیق و پرینترهای لیزری را به‌وفور و با قیمت ارزان از هر بازار رایانه‌ای تهیه کرد. رونـد پیشـرفت فناوری دستگاه‌هـای تصویربرداری و بازتولید دیجیتالی، به‌قدری سریع شده که دولت‌ها و دست‌اندرکاران نشر اسکناس متقاعد شده‌اند که باید تحولی اساسی در زمینه روش‌های جلوگیری از جعل به‌وجود آورد.

چند سال پیش در آمریکا به درخواست وزارت خزانه‌داری، کمیته‌ای از دانشمندان برجسته برای بررسی این موضوع تشکیل شد. جالب اینکه این گروه شامل متخصصان رشته‌هایی مانند علم مواد و اپتیک بود چون مسئله اصلی در طراحی پول‌های جدید- برخلاف گذشته- دیگر چاپ و کیفیت آن نیست؛ حالا دیگر مهم، موادی هستند که در ساخت اسکناس به‌کار می‌روند.
کمیته مذکور بعد از تحقیقات مفصل، گزارش کاملی را منتشر کرد که در آن ضمن بررسی وضعیت فعلی کار جاعلان، راهکارهایی برای مبارزه با جعل در آینده پیشنهاد شده بود. از بسیاری از این پیشنهادها در طراحی و چاپ 100دلاری جدید (مطلب اصلی صفحه را ببینید) استفاده شده است. اما شاید مهم‌ترین بخش این گزارش، نه روش‌های عملی پیشنهادی آن بلکه قواعدی است که در طراحی روش‌ها باید آنها را رعایت کرد.

به جز ارزانی و دوام، یکی از قواعد اصلی این است که روش‌های جدید ضدجعل باید به گونه‌ای باشند که تشخیص آن برای هر فردی ممکن باشد یا دقیق‌تر بگوییم، اسکناس باید با کسی که می‌خواهد اصلی یا جعلی بودن آن را بفهمد، ارتباط برقرار کند؛ یعنی مثلا با فشار دادن یا خم کردن قسمتی از برگه اسکناس، اتفاقی بیفتد که کاملا قابل درک باشد (یک پیشنهاد فانتزی و جالب در این زمینه این بود که در بخشی از اسکناس، سلول‌های کوچک پیزوالکتریک کار گذاشته شود. با فشار دادن این سلول‌ها، جریان الکتریکی مختصری ایجاد می‌شود. این جریان می‌تواند چراغ‌‌های ال‌ای‌دی بسیار کوچکی را مثلا در داخل چشم‌های صورت روی اسکناس روشن کند).

از طرف دیگر هم نباید تعداد موارد امنیتی در طراحی اسکناس آن‌قدر زیاد، درهم‌رفته و پیچیده باشد که باعث سردرگمی مصرف‌کننده در تشخیص و تفکیک آنها باشد؛ مانند اتفاقی که درمورد اسکناس‌های یورو افتاده است.
ماجرای اولین جعل اسکناس در ایران و سوتی خنده دار جاعل

در اوایل پیدایش اسکناس در ایران، صرفاً بانک شاهی که شعباتی در مشهد، تهران، اصفهان، تبریز و شیراز داشت، اقدام به انتشار این نوع پول می‌کرد. بنابراین هر بانک با توجه به منطقه فعالیت خود، اسکناس منتشر می‌کرد و این اسکناس‌ها صرفاً در منطقه تحت پوشش این بانک قابل استفاده بود.
همین ویژگی باعث شد تا اولین جعل اسکناس در ایران با شکست مواجه شود. این اقدام که در تاریخ 1292 هجری شمسی توسط میرزا آقا خان اسکناسی صورت گرفت، با یک اشتباه کوچک باعث گرفتار شدن جاعل شد!
این جاعل حرفه‌ای، هنگام جعل اسکناس دو تومانی در مشهد به جای درج عبارت «قابل پرداخت در مشهد فقط» از عبارت «قابل پرداخت فقط در مشهد» استفاده کرده بود که جابه‌جایی این یک کلمه باعث گرفتار شدنش شد!

روش های تشخیص اسکناس جعلی
فکرش هم آزارم میده…ظرف سه روز سه تا اسکناس جعلی کاسبی کنم!…اگه اینا رو به یه شخص عادی قالب می کردند بحثی نبود ولی برای من زیاد جالب نیست..هر کاری که انجام بدیم هر ماه یه دونه جعلی را باید دشت کنیم. اینم تصویر سه برگ اسکناس موصوف الیه

به میمنت و مبارکی این اتفاق!در این پست علائم و نشونه های اسکناسهای جعلی را نقل قول می کنیم که حداقل این کلاه سر بقیه دوستان را مزین نکنه!
یه چیزی را هم یادتون باشه، اینایی را که الآن میگم مربوط به زمان فعلیه و همون جوری که نکات امنیتی اسکناسها پیشرفت میکنه ، جاعلها هم حرفه ای میشن و هر روز یه قدم جلوتر میان..
شاید رایج‌ترین روشی که اغلب مردم کوچه و بازار برای تشخیص اصل بودن اسکناس‌ها از آن استفاده می‌کنند، بالا نگه داشتن پول‌های کاغذی و تلاش برای دیدن به اصطلاح «نخ اسکناس» است، اما قابل‌توجه این دسته از افراد باید گفت که پول‌های تقلبی هم این نخ‌ها را دارند. پس وقتی که نمی‌شود با این شیوه تشخیص درستی داشت باید سراغ راه‌های دیگری رفت.
یکی از این راه‌ها تاباندن اشعه ماوراء‌بنفش به اسکناس است. با این کار، نخ‌های نامرئی امنیتی که به صورت رشته‌های تکه‌تکه در سراسر اسکناس پراکنده شده‌اند، نمایان می‌شود.(نکته اینکه : جدیدا اسکناسها و ایران چکهای جعلی هم مجهز به این امکانات شده اند!)
اگر به اشعه ماوراء بنفش دسترسی ندارید، در بازار ماژیک‌های مخصوص تشخیص اسکناس‌های اصل موجود است. خاصیت این ماژیک‌ها این است که تنها روی اسکناس‌های تقلبی رنگ پس می‌دهند. فروشندگان این ماژیک‌ها می‌گویند: اگر ماژیکی که در اختیار دارید روی اسکناس‌هایتان نقش ایجاد نکرد، یعنی پول‌ شما اصل است.
اما یک روش ساده و کم‌خرج‌تر نیز وجود دارد. در این روش یک عدد اسکناس و تکه‌ای پارچه سفید موردنیاز است. با کشیدن پارچه روی سطح اسکناس، اگر قلابی نباشد، پارچه به رنگ اسکناس در می‌آید. به این ترتیب اگر مثلا این کار را روی اسکناس دوهزار تومانی انجام دهید پارچه رنگ آبی به خود می‌گیرد. (پارچه باید روی عکس حضرت امام (ره) کشیده شود؛ چون این بخش از اسکناس رنگ پس می‌دهد). نکته دیگر اینکه با وجود رنگی شدن پارچه، اسکناس کمرنگ نخواهد شد.
بانک مرکزی ایران درخصوص مشخصات امنیتی اسکناس و ایران‌چک اعلام کرده است:
مشخصات امنیتی و قابل‌بررسی اسکناس و ایران چک به شما کمک می‌کند تا به راحتی اسکناس‌های واقعی را از موارد تقلبی و جعلی آنها تشخیص دهید. در اسکناس‌های صادره توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران موارد متعددی از خصوصیات امنیتی وجود دارد که تشخیص آنها با اندکی دقت برای شما آسان خواهد بود. در بیشتر موارد بهتر است به یک خصیصه اکتفا نکنید، بلکه موارد بیشتری را جهت حصول اطمینان بیشتر بررسی نمایید.
بانک مرکزی به صراحت اعلام کرده است: دقت داشته باشید که نگهداری و استفاده از اسکناس‌های جعلی پیگرد قانونی دارد.
– چاپ برجسته: تصویر حضرت امام خمینی(ره) در سمت راست با چاپ برجسته.
– واترمارک: طرح تصویر حضرت امام خمینی (ره) در سمت چپ و در خمیره کاغذ (واترمارک) که در مقابل نور از دو طرف قابل‌رویت است و همانند طرح تصویر واترمارک اسکناس‌های سری قبل است.
– نخ امنیتی: نخ امنیتی از نوع پلی‌استر با نوشته بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در درون کاغذ قرار گرفته است که در مقابل تابش اشعه ماوراء بنفش به رنگ‌های سبز، آبی و قرمز نمایان می‌شود.
– نشانه برجسته برای تشخیص نابینایان: سمت چپ و پایین دو نقطه به صورت برجسته برای سهولت شناسایی این اسکناس توسط عزیزان روشندل در نظر گرفته شده است.
– سیترو: سمت چپ و پایین (سمت راست مشخصه موضوع بند 4) بخشی از مبلغ اسمی اسکناس به صورت لاتین (2000) چاپ شده که با چاپ قسمت مکمل آن در پشت اسکناس در مقابل نور قابل‌رویت است. (طرح SeeThrough)
– تصویر مخفی: طرح تصویر مخفی در قسمت وسط و پایینی روی کتیبه قهوه‌ای رنگ مبلغ اسمی اسکناس به صورت لاتین (2000) به طور مخفی چاپ شده است که با قرار دادن اسکناس در حالت افقی و در مقابل نور قابل‌رویت است.
– ریزچاپ (میکروپرینت): عبارت «جمهوری اسلامی ایران» در مستطیل‌های کوچک بنفش رنگ در قسمت بالای اسکناس به صورت ریزچاپ (میکروپرینت) درج گردیده است که با ذره‌بین قابل‌رویت است.
– شماره سریال زیر نور ماوراء بنفش: شماره سریال اسکناس‌ها به رنگ قرمز در قسمت پایین سمت راست و بالای سمت چپ با استفاده از مرکب فلورسنت چاپ شده است که زیر نور ماوراءبنفش به رنگ طلایی قابل‌رویت می‌باشد.
– چاپ برجسته: بخش‌هایی از این اسکناس دارای چاپ برجسته می‌باشد که برجستگی این سطوح در مقایسه با چاپ‌های دیگر به سادگی به‌وسیله انگشتان دست قابل‌لمس است.
– فیبرهای نامرئی فلورسنت: استفاده از فیبرهای نامرئی فلورسنت در خمیره کاغذ به رنگ‌های سبز، آبی، قرمز و زرد در رو و پشت اسکناس که مقابل تابش اشعه ماوراءبنفش قابل‌رویت است.
– مرکب فلورسنت: استفاده از مرکب فلورسنت در بخش اعظم سطح اسکناس و بخشی از پشت اسکناس که در زیر نور ماوراءبنفش به رنگ سبز روشن دیده می‌شود.
– نخ امنیتی: نخ امنیتی این اسکناس از نوع پنجره‌ای با روکش فلزی است و آرم بانک مرکزی نیز در زمینه آن به چشم می‌خورد، این نخ درون خمیره کاغذ می‌باشد و فقط بخش‌هایی از آن در سطح کاغذ نمایان است.
– ریزچاپ برجسته: ریزچاپ برجسته با نوشته «بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران» که با استفاده از وسایل بزرگنمایی (ذره‌بین) به سادگی قابل‌رویت می‌باشد.
– ریزحروف برجسته منفی، مثبت: ریزحروف برجسته جمله «جمهوری اسلامی ایران» به‌صورت مثبت و منفی در طرح گنجانده شده که با استفاده از ذره بین به سادگی قابل‌رویت می‌باشد.
و اما نکات ضروری که جدا از اظهارات بانک مرکزی ،باید حتما در نظر بگیرید:
به برجستگی اسکناس اصلا اعتماد نکنید چون جدیدا با روشهایی اسکناسهای جعلی را تا حدودی برجسته می کنند.
نکات مهمی که می توان در تشخیص اسکناس جعلی از اصلی روی اون مانور داد و تکیه کرد ، دو مورده:
1: طرح سیترو که در اسکناسها جعلی حرفه ای هم عدم انظباق دو تصویر پشت و روی اسکناس کاملا مشخصه.
2:میکروپرینت ، که تا این لحظه که بنده در خدمت شما هستم هنوز توسط جاعلان عزیز! حل نشده و با کمی دقت دست اسکناس جعلی رو میشه!به طور مثال در ایران چکهای یک میلیون ریالی در زیر عبارت “بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران” با خط لاتین و بسیار ریز نوشته شده:”1million” که با ذره بین به طور کاملا قابل خوندنه اما در اسکناسهای جعلی مرکب حروف این کلمه کاملا با هم مخلوط شده و به طور واضح قابل خواندن نیست.
ویژگی های امنیتی اسکناس 20000ریالی چاپ جدید به تفصیل

1- نخ امنیتی

نخ امنیتی این اسکناس از نوع پنجره ای با روکش فلزی است و آرم بانک مرکزی نیز در زمینه آن به چشم می خورد ، این نخ درون خمیره کاغذ می باشد و فقط بخش هایی از آن در سطح کاغذ نمایان است.

2- ریزچاپ برجسته

ریزچاپ برجسته با نوشته ” بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران ” که با استفاده از وسایی بزرگ نمایی ( ذره بین ) به سادگی قابل رؤیت می باشد.

3- ریزحروف برجسته منفی، مثبت

ریزحروف برجسته جمله ” جمهوری اسلامی ایران ” بصورت مثبت و منفی در طرح گنجانده شده که با استفاده از ذره بین به سادگی قابل رؤیت می باشد.

4- نشانه برجسته برای تشخیص نابینایان

علامت مخصوص در گوشه اسکناس بطور برجسته برای شناسایی آن توسط افراد نابینا بصورت سه دایره که به آسانی قابل لمس می باشد.

5- واتر مارک

تصویر حضرت امام (ره) بصورت سه بعدی در خمیره کاغذ وجود دارد که برای رؤیت آن باید اسکناس را در مقابل تابش نور مستقیم قرار داد.

6- طرح زمینه خطی

کلیه طرح های زمینه این اسکناس بصورت خطی و با رنگ های متفاوت می باشد.

7- سیترو

این قسمت از اسکناس در مقابل نور، نمایشگر عدد 20000 است.

8- ریزمتن برجسته

ریزمتن برجسته عدد 20000 روی گنبد که با ذره بین قابل رؤیت می باشد.

9- چاپ برجسته

بخش هایی از این اسکناس دارای چاپ برجسته می باشد که برجستگی این سطوح در مقایسه با چاپ های دیگر به سادگی بوسیله انگشتان دست قابل لمس است.

10- طرح مخفی

با تغییر زاویه اسکناس به نحوی که روی اسکناس بصورت افقی در مقابل چشم قرار گیرد در سمت چپ تصویر حضرت امام (ره) طرح مخفی بصورت عدد 20000 نمایان می گردد.

مرکب فلورسنت

با تابش نور ماورای بنفش به قسمت روی اسکناس :
* رنگ امضاء وزیر امور اقتصادی و دارایی و رئیس کل بانک مرکزی از مشکی به سبز فسفری تغییر می نماید.
* قسمت هایی از طرح متمرکز شده در وسط اسکناس به رنگ فسفری آبی و سبز تغییر می نماید.
* الیاف نامرئی در خمیره کاغذ نیز به رنگهای فسفری آبی ، قرمز ، سبز و زرد نمایان خواهند شد.
* رنگ شماره سریال از قرمز به طلایی تغییر خواهد کرد.

با تابش نور ماورای بنفش به قسمت پشت اسکناس :
* بخشهایی از بالای میدان نقش جهان همچنین خطوط محوطه میدان و گنبد مسجد به فیروزه ای فسفری تغییر رنگ خواهند داشت.

 

کلمات کلیدی :

 

  مقاله بهره وری در pdf دارای 27 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله بهره وری در pdf   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله بهره وری در pdf ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن مقاله بهره وری در pdf :

بهره وری

زمان مطالعه کار – زمان انجام کار کارسنجی

بهره‌وری چیست؟
استفاده موثرتر از منابع اعم از نیروی کار، سرمایه، زمین، مواد، انرژی، ماشین‌آلات و ابزار، تجهیزات و اطلاعات در فرآیند تولید کالاها و خدمات است.
به‌عبارت دیگر :
به کلیه تلاش‌های سیستماتیک ساختار یافته برای حذف یا کاهش تلفات ناشی از مواد، ماشین‌، انسان و یا تعامل نادرست بین آنها، نظام ارتقای بهره‌وری گفته می‌شود.
نظام ارتقای بهره‌وری در 3 گروه قابل دسته‌بندی است:
– نظام‌هایی که بر حذف یا کاهش تلفات ناشی از مواد و ماشین تمرکز دارد (بهره‌وری سرمایه)
– نظام‌هایی که برحذف یا کاهش تلفات ناشی از عملکرد انسان تمرکز دارد (بهره‌وری نیروی انسانی)
– نظام‌هایی که بر حذف یا کاهش تلفات ناشی از تعامل نامناسب بین انسان، ماشین و مواد تمرکز دارد (بهره‌وری کل)

گروه اول را نظام‌های سخت‌افزار محور، گروه دوم نظام‌های انسان‌افزار محور، گروه سوم را نظام‌های نرم‌افزار محور می‌گویند.
برای ارتقای بهره‌وری قبل از هرچیز باید عوامل موثر بر بهره‌وری را بخوبی شناخت .
عوامل موثر بر بهره‌وری دو نوعند:
الف) عوامل کوتاه مدت ب) عوامل بلند مدت
عوامل کوتاه مدت در بهره‌وری غالباً به‌میزان انگیزه پرسنل برای کار و بهبود روش‌ها و سیستم‌های جاری و گردش کار و تغییرات در میزان فشار کار و نوسانات تجاری بستگی دارد.
انواع عوامل بلند مدت موثر بر بهره‌وری عبارتنـد از :
– ایجاد و توسعه محصولات جدید
– معرفی روش‌های تولید جدید
– کشف منابع جدید
– یافتن کانال‌های جدید بازاریابی
– عقلایی کردن ساخت اقتصادی و بهره‌وری

اهمیت بهره‌وری
در جهان امروز بهره‌وری تقریباً مترادف با پیشرفت می‌باشد. استاندارد زندگی در یک جامعه به درجه‌ای از تأمین حداقل نیازهای جامعه بستگی دارد به‌عبارت دیگر مقدار کیفیت غذا، پوشاک، مسکن، آموزش و امنیت اجتماعی، استاندارد زندگی را تعیین می‌کند. برای ارتقای استاندارد زندگی باید غذا، پوشاک، مسکن و ; بیشتر تولید شود. افزایش مقدار تولید کالاها و خدمات می‌تواند از طریق افزایش نهاده‌های نیروی کار و سرمایه صورت پذیرد و یا اینکه از منابع موجود به‌صورت کاراتر استفاده بعمل آید.
منابع یک کشور عموماً محدود می‌باشد بنابراین بهره‌وری بیشتر یک ضرورت برای ارتقای استاندارد زندگی یک ملت می‌باشد، بهره‌وری بیشتر موجب رشد اقتصادی و توسعه اجتماعی می‌شود. با بهبود بهره‌وری شاغلان به دستمزد بیشتر و شرایط کاری مناسب‌تر دست خواهند یافت و درعین حال فرصت‌های شغلی بیشتری تولید خواهد شد. بهره‌وری بالاتر از یک‌سو موجب کاهش قیمت‌ها شده، و از سوی دیگر سود سهامداران را افزایش می‌دهد. به هرحال دریک کشور در حال توسعه‌ای مانند ایران بدون ارتقای بهره‌وری نمی‌توان مشکل بیکاری را برطرف نمود.
برای بهره‌وری بالاتر باید ضایعات به هر شکلی که وجود دارد از قبیل ضایعات در مواد،
ماشین آلات، زمان، نیروی انسانی، فضا و دیگر اشکال آن شناسایی و حذف شود. فرآیندهایی که موجب ایجاد ارزش افزوده نمی‌شوند باید شناسایی و از چرخه تولید کنار گذارده شوند.
بهره‌وری را می‌توان از دو دیدگاه بررسی کرد :
الف) دیدگاه تکنیکی (نگرش فنی) بهره‌وری نسبت ستانده به یکی از عوامل تولید است.
ب) دیدگاه فرهنگی یک دیدگاه فکری است که همواره سعی در بهبود وضع موجود دارد.
دائره المعارف برنیتانیکا، بهره‌وری را نسبت ستاده (کالا یا خدمات و یا مجموعه‌ای ازکالاها و خدمات) به داده (عامل یا عوامل تولیدکننده) آن تعریف می‌کند.

چرخه مدیریت بهره‌وری
پس از آشنایی با تعریف بهره‌وری باید دید چگونه از آن استفاده می‌شود؟ برای برنامه‌ریزی در زمینه ارتقای بهره‌وری باید بدانیم که از منظر سطح بهره‌وری درکجا قرار داریم و به کجا می‌خواهیم برویم، برای رسیدن به مقصد چه راه‌کارهایی مناسبتر است، صاحبنظران علم بهره‌وری این مقولات را در چهارچوب چرخه مدیریت بهبود بهره‌وری مطرح می‌کنند که به آن PDCA نیز می‌گویند در کلمات اختصاری به‌کار رفته برای چرخه مدیریت بهبود بهره‌وری P حرف نخست کلمه PLAN، D حرف اول کلمه DO، C حرف اول کلمه CHECK و بالاخره A حرف آغازین کلمه ACTION می‌باشد. صاحب¬نظران علم بهره‌وری علاوه برچرخه فوق از چرخه دیگری نیز استفاده می‌کنند که به آن MEPI می‌گویند. در این چرخه M حرف اول کلمه MEASURING، E حرف مخفف کلمه EVALUATION، P حرف اول کلمه PLANING و I حرف مخفف کلمه IMPLEMENTATION می‌باشد.
همانگونه که در چرخه مدیریت بهبود بهره‌وری آمده است گام نخست در این چرخه برنامه‌ریزی است. برای برنامه‌ریزی اطلاع از سطح موجود شاخص‌های بهره‌وری امری الزامی است به‌عبارت دیگر، پیش نیاز برنامه‌ریزی، اندازه‌گیری شاخص‌های بهره‌وری است.

ضرورت اندازه‌گیری بهره‌وری:
اندازه‌گیری، جزء لاینفک و به تعبیر برخی نقطه آغاز فرآیند علمی مدیریت بهره‌وری است.
اگر بخواهیم بهره‌وری را در فرهنگ سازمانی جلوه‌گر سازیم شرط اساسی آن، وجود ابزاری برای کنترل و نظارت به پیشرفت، فراهم آوردن بازخور، تعیین هدف‌های قابل ارزیابی و ارزیابی عملکرد مدیریت است. به‌عبارت دیگر اندازه‌گیری بهره‌وری، فراهم‌ آورنده اطلاعاتی است که امکان ارزیابی پیرامون چگونگی حرکت به‌سوی هدف وضع موعود را از نقطه عزیمت و شرایط قبلی (وضع موجود) ایجاد می‌کند و سازمان را در امر ایجاد ارتباط صحیح بین بهره‌وری با سایر هدف‌های استراتژیک سازمان یاری می‌دهد. برای مثال بهبود بهره‌وری ممکن است ابزار اولیه دستیابی به افزایش سهم سازمان در بازار بورس باشد.
اندازه‌گیری بهره‌وری جدای از منافع استراتژیک آن کارکردهای تقویت‌کنند دیگری برای سازمان دارد.
برخی ازکارکردهای مفید آن عبارتند از:
1- آگاهی سازی (کسب اطلاع از اینکه سازمان در چه وضعیتی بوده و در چه مرحله‌ای از دستیابی به اهداف خود قرار گرفته است)
2- ارزیابی مشکلات (شناسایی فرصت‌ها و مقابله با تهدیدات)
3- ایجاد مکانیزمی برای ارایه بازخور (داده‌های حاصل از اندازه‌گیری باعث می‌شود تا کارکنان از کار لذت برند از موفقیت‌ها درس بیاموزند و برای غلبه بر دوران بازدهی نامطلوب دارای انگیزه شوند.
4- ایجاد اطلاعات برای انواع تصمیم‌گیری‌های مدیریتی (مدیریت برای تدوین برنامه‌های خود نیازمند به اطلاعات است)
تحلیل و اندازه‌گیری بهره‌وری زمانی عملی است که تغییرات بهره‌وری را طی زمان با شاخص‌های بهره‌وری نشان دهیم در واقع می‌توان گفت کلیه فعالیت‌های یک جامعه زمانی قابل ارزیابی است که میزان پیشرفت هر فعالیت را با درجه از مطلوبیت آن فعالیت بتوان مقایسه نمود این درجه مطلوبیت را شاخص می‌گویند. در واقع درجه مطلوبیت برای ارزیابی را نیز می‌توان به‌عنوان شاخص سنجش نام برد به‌عنوان مثال نسبت مکالمات بین‌الملل به مشترکین تلفن در دقیقه برای تحلیل بهتر تغییرات بهره‌وری لازم است شاخص‌ها در دوره‌های مشخص (ماهانه، سالانه، ;) محاسبه شوند در این روش وضعیت بهره‌وری در گذشته به‌عنوان مبنای مقایسه انتخاب می‌گردد و بدین ترتیب سال پایه یا دوره تعریف می‌گردد و اطلاعات بهره‌وری در سال پایه جهت محاسبه شاخص‌های موردنظر در سال جاری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بنابراین مقدار شاخص بهره‌وری در مجموع میزان اثر بخش و کارایی در یک سازمان را نشان می‌دهد:
بهره‌وری = اثربخش انجام کارهای درست + کارآیی انجام درست کارها
همان‌گونه که گفتیم تعریف بهره‌وری عبارتست از رابطه بین ستاده و نهادهای به کار رفته برای تولید آن ستاده، اولین گام در اندازه‌گیری بهره‌وری اندازه‌گیری ستاده شرکت است گام بعدی شناسایی انواع نهاده‌ها و اندازه‌گیری آنهاست آن‌گاه با تقسیم ستاده بر نهاده بهره‌وری به‌دست می‌آید.
ستـاده عبارتست از آن چیزی که تولید می‌شود (یک محصول) و نیز می‌توان نوعی خدمت باشد. به‌عنوان مثال در شرکت ارتباطات زیرساخت تعداد مکالمات بین‌الملل به‌عنوان ستاده محسوب می‌شود.
داده‌ها عبارتند از خدمات عوامل تولید که همان کالاهای سرمایه‌ای شامل تجهیزات فنی (مانند: مراکز سوئیچ) ساختمان و زمین، نیروی انسانی و محصولات واسطه (مانند : کابل) هستند.
تعریف شاخص‌های بهره‌وری
پرسشی که در این مرحله مطرح می‌شود آن است که شاخص‌های بهره‌وری که باید مورد اندازه‌گیری قرار گیرند کدامند؟ آیا برای کلیه بخش‌های اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی، دستگاه‌های اجرایی، واحدهای اقتصادی و; شاخص‌های بهره‌وری یکسان تعریف می‌شود؟ پاسخ به این پرسش منفی است. هر مؤسسه در ارتباط با رسالت، اهداف و مأموریت‌های خود می‌تواند شاخص‌های بهره‌وری مربوط به خود را تعریف کند.
به‌طورکلی شاخص‌های بهره‌وری را می‌توان به گروه شاخص‌های کارایی و شاخص‌های اثربخشی طبقه‌بندی کرد.

انواع شاخص‌های بهره‌وری
شاخص‌های بهره‌وری که در واقع شاخص‌های کارایی هستند، نسبت‌هایی می‌باشند که صورت آنها یک ستانده، مخرج آنها یک نهاده و روند افزایشی آنها نشان از بهبود وضعیت دارد.
شاخص‌های بهره‌وری خود به دو دسته شاخص‌های عمومی و شاخص‌های اختصاصی به‌شرح زیر طبقه‌بندی می‌شوند:
الف) شاخص‌های بهره‌وری عمومی
این شاخص‌ها عموماً با الهام از مفاهیم اقتصاد کلان تعریف می‌شوند که از جمله می‌توان شاخص بهره‌وری نیروی کار، بهره‌وری سرمایه، بهره‌وری کل عوامل، بهره‌وری انرژی و;. را نام برد.
ویژگی این شاخص به‌گونه‌ای است که با محاسبه آنها می‌توان بررسی تطبیقی در واحد اقتصادی، طبقه، گروه فعالیت، بخش و قسمت اقتصادی را انجام داد.
در اکثر شاخص‌های عمومی فوق‌الذکرصورت کسر ارزش افزوده یا ستانده و مخرج آن یک یا مجموع چند نهاده می‌باشد.
ب ) شاخص‌های اختصاصی
در هر یک از رشته فعالیت‌های اقتصادی علاوه بر شاخص‌های بهره‌وری عمومی، شاخص‌های بهره‌وری اختصاصی نیز قابل تعریف می‌باشد. این شاخص‌ها عموماً در راستای هدفی که در هر فعالیت موردنظر باشد تعریف می‌شوند.
سازمان ملی بهره‌وری ایران جهت تسهیل تعریف شاخص‌های بهره‌وری عمومی و اختصاصی به تعریف این شاخص‌ها اقدام نموده است، شایان ذکر است که شاخص‌های بهره‌وری اختصاصی پیشنهادی سازمان ملی بهره‌وری را نباید کامل تلقی کرد بلکه هر دستگاه اجرایی متولی یک یا چند بخش یا قسمتی از یک بخش ، ضرورت دارد نسبت به تکمیل آن از طریق کنترل و اصلاح اقدام و سپس در راستای اندازه‌گیری آن اقدام کند.
برخی شاخص‌های اختصاصی پیشنهادی در بخش ارتباطات زیرساخت که درکمیته بهره‌وری پیشنهاد گردیده به پیوست ضمیمه می‌باشد.

ارزش افزوده چیست؟
ارزش افزوده در واقع عبارتست از ثروت اضافه‌ای که توسط شرکت از طریق فرآیند تولید و یا ارایه خدمات ایجاد می‌شود که با کسر نهاده‌های واسطه (مثل هزینه خریدها) از عایدی‌ها به‌دست می‌آید برای مثال نهاده‌هایی نظیر کابل، مراکز سوئیچ، نیروی انسانی متخصص در طی یک فرآیند، یک ارزش جدیدی (ارایه خدمت به مشترکین) تولید می‌کنند که در واقع به ارزش نهاده‌های ما افزوده می‌شود.
محاسبه ارزش افزوده به‌منظور پرهیز از احتساب مضاعف صورت می‌گیرد. به این معنی که ارزش کالاها و خدماتی که به‌عنوان داده‌های واسطه یک فعالیت به‌کار گرفته می‌شود به نوبه خود ستانده یک فرآیند تولید بوده و لازم است از ستانده این فعالیت کسر شود تا ارزش افزوده آن به‌دست آید. بدین ترتیب ارزش افزوده ناخالص عبارت است از ارزش ستانده منهای ارزش مصرف واسطه و ارزش افزوده خالص عبارت از ارزش افزوده ناخالص منهای مصرف سرمایه ثابت
ارزش افزوده ایجاد شده در شرکت بین افرادی‌که در ایجاد آن سهیم بوده‌اند توزیع می‌شود به‌عبارت دیگر ارزش افزوده به‌صورت دستمزد برای کارکنان، استهلاک برای سرمایه‌گذاری مجدد تجهیزات، سود برای شرکت، مالیات به دولت و; تسهیم می‌شود.
روش‌های محاسبه ارزش افزوده
ارزش افزوده در هر یک از سطوح واحد اقتصادی، طبقه (متشکل از چند واحد اقتصادی دارای فعالیت مشابه)، گروه (متشکل از چند طبقه)، بخش (متشکل ازچند گروه)، قسمت (متشکل از چند بخش) و بالاخره کل اقتصاد (شامل کلیه قسمت‌های اقتصادی) قابل محاسبه است. برای محاسبه ارزش افزوده 3 روش مختلف به‌شرح زیر وجود دارد:
الف) روش تولید یا تفریق
ب) روش توزیع یا جمع
ج) روش مصرف (هزینه)
شایان ذکر است که روش‌های تولید و توزیع در سطوح مختلف، از واحد اقتصادی تا کل اقتصاد قابل محاسبه می‌باشد ولیکن روش مصرف تنها در سطح اقتصاد کلان قابل اندازه‌گیری می‌باشد. نحوه محاسبه ارزش افزوده در هر یک از روش‌ها به‌صورت تفضیلی در زیر ارایه شده است:
روش 1) محاسبه ارزش افزوده به روش تولید یا تفریق
ارزش افزوده از تفاضل مجموع مصارف واسطه به‌کار رفته در جریان تولید کالاها و خدمات از ارزش ستانده مؤسسه در طول یک‌دوره مالی به‌دست می‌آید به‌عبارت روشن‌تر:
ارزش مصارف واسطه – ارزش ستانده = ارزش افزوده
روش 2) محاسبه ارزش افزوده به‌روش جمع یا توزیع
روش متداول درموسسات، محاسبه ارزش افزوده از طریق توزیع آن به عوامل تولید است در این روش ارزش افزوده از تجمع هزینه جبران خدمات، هزینه استهلاک، مالیات و مازاد عملیاتی به‌دست می‌آید. در مواردی‌که مؤسسه علاوه برمالیات مستقیم درارتباط با واحد کالای تولید شده یا خدمت ارایه شده مالیات غیرمستقیم پرداخت می‌کند و یا اینکه برای پایین نگهداشتن سطح قیمت‌ها ازدولت یارانه‌ای دریافت می‌کند ما به التفاوت مالیات‌های غیرمستقیم منهای یارانه باید به چهارعنصر فوق اضافه شود.
روش 3) محاسبه ارزش افزوده به‌روش هزینه (مصرف)
روش هزینه برای برآورد تولید ناخالص داخلی به تفکیک نوع مصرف نهایی و نه به تفکیک نوع فعالیت اقتصادی تولیدکنندگان به‌کار برده می‌شود. این متضمن انجام برآوردهای مستقلی از مصرف نهایی خانوارها، خدمات دولتی، خدمات خصوصی غیرانتقاعی به خانوارها و افزایش موجودی‌ها، تشکیل سرمایه ثابت ناخالص و واردات و صادرات می‌باشد.

ارزش افزوده را به دو طریق می‌توان محاسبه نمود:
الف) روش تفاضلی :
خدمات و مواد خریداری شده – کل فروش = ارزش افزوده
ب) روش تجمعی:
سایر هزینه‌های توزیع شده + هزین نیروی انسانی + سود + استهلاک = ارزش افزوده
برای محاسبه ارزش افزوده شرکت ارتباطات زیرساخت از تراز مالی شرکت بهره‌ جسته‌ایم البته باید توجه داشت که به‌دلیل نوپا بودن این شرکت امکان مقایسه محاسبه با سال پایه امکان‌پذیر نبود لذا برای محاسبه از روش تجمعی استفاده گردید.
محاسبه ارزش افزوده به روش توزیع (تجمعی)
در این روش برای محاسبه ارزش افزوده چهار عنصر تشکیل‌دهنده آن یعنی جبران خدمت کارکنان، مصرف سرمایه ثابت (استهلاک) ، سود (زیان) حاصل از عملیات و خالص مالیات‌ با هم جمع می‌شود.

الف) جبران خدمات کارکنان ارقام به میلیون ریال
دستمزد و مزایای کارگران (عملیاتی) 571 ، 5
حقوق و دستمزد و مزایای کارمندان (عملیاتی) 186 ، 28
دستمزد و مزایای کارگران (اداری) –
حقوق و دستمزد و مزایای کارمندان (اداری) 061 ، 1
پاداش پایان خدمت 577 ، 4

ب) مصرف سرمایه ثابت (استهلاک)
– استهلاک ساختمان 236 ، 093 ، 827 ، 20
– استهلاک ماشین آلات 498 ، 077 ، 573 ، 97
– استهلاک وسائط نقلیه 582 ، 343 ، 847
– استهلاک ابزار کار و لوازم فنی 794 ، 265 ، 42
– استهلاک تأسیسات 686 ، 195 ، 791 ، 1
– استهلاک اثاثیه و لوازم اداری 598 ، 381 ، 830 ، 1

ج) سود (زیان) حاصل ازعملیات 268 ، 541

خالص مالیات‌ها + سود (زیان) حاصل از عملیات + استهلاک +
جبران خدمات کارکنان = ارزش افزوده

صورت‌های مالـی
برای سال مالی منتهی به 30 اسفند 1383
هزینه استهلاک 122991 (میلیون ریال)
هزینه پرسنلی (حقوق و مزایای کارکنان، دستمزد و مزایای کارگران) 39395 (میلیون ریال)
هزینه حمل و نقل و ایاب وذهاب 16 (میلیون ریال)
سود (سود خالص قبل از کسر مالیات) 541268 (میلیون ریال)
مالیات 189444 (میلیون ریال)

مالیات + سایر هزینه‌های توزیع شده + هزینه نیروی انسانی + استهلاک + سود = ارزش افزوده
189444+ 16 + 39395 + 122911 + 541268 = 893034 (میلیون ریال)

پس از اندازه‌گیری ستاده نوبت به اندازه‌گیری نهاده می‌رسد، نهاده¬ها عبارتند از خدمات حاصل از عوامل تولید مانند نیروی انسانی و سرمایه

شاخص بهره‌وری نیروی کار
این شاخص از تقسیم ارزش افزوده به تعداد شاغلین حاصل می‌شود. درصورتی‌که در کشوری اطلاع نفر ماه، نفر روز و یا نفر ساعت کار انجام شده یا پرداخت شده شاغلین در دسترس باشد در این‌صورت در مخرج کسر شاخص بهره‌وری نیروی کار، به‌جای تعداد شاغلین از این اطلاعات استفاده خواهد شد. بدیهی است که این نوع شاخص، بهره‌وری نیروی کار را با دقت بالاتری نشان می‌دهد.

مقیاس¬های نهاده نیروی کار را می¬توان به دو دسته تقسیم کرد:
1- مقیاس¬هایی که نهاده نیروی کار را برحسب واحد زمان (ساعت کار) بیان می¬کنند
2- مقیاس¬هایی که بر مبنای تعداد افراد شاغل است،
واحد معمول نهاده در کشورهای پیشرفته ساعات کار انجام شده است اما در کشور ما تعداد افراد شاغل هنوز رایج است.
از آنجایی‌که کارکنان دستمزدهای متفاوتی دریافت می¬کنند روزها و ساعات کار را باید با ارزش نسبی آنها به حسب مقیاس‌های پرداخت وزن¬دهی کرد، اگر فقط به جمع زدن تعداد ساعات کار یا تعداد افراد شاغل بپردازیم نیروی کار را به‌عنوان داده¬ای همگن و غیروزنی در نظر گرفته¬ایم، اما زمانی‌که کار با طبیعت متفاوتی انجام شده و کیفیت نیروی کار مورد توجه باشد نیروی کار را معمولاً با استفاده از دستمزد – به‌عنوان وزن آن می‌توان اندازه‌گیری کرد.
عامل بعدی هزینه نیروی کار بود، که عبارتست از کلیه هزینه‌های حقوق و دستمزد به اضافه منافع حاشیه‌ای مانند (پاداش و ;) محاسبه این هزینه‌ها مشکل نیست ولی نکته مهم انتخاب دوره پایه (سال یا ماه پایه) و تبدیل هزینه‌ها به واحد پولی سال پایه است.

جبران خدمات کارکنان
جبران خدمات کارکنان: این قلم آماری، جبران خدمات مزد و حقوق بگیران می‌باشد و عبارت از مزد و حقوق و سایر پرداختی‌ها (پول، کالاو ;) به مزد و حقوق بگیران به‌شرح ذیل می‌باشد:
مزد و حقوق، منظور از مزد و حقوق مجموع پرداختی‌های واحد اقتصادی (کارگاه) به‌صورت پول و یا کالا تحت عنوان مزد و حقوق به مزد و حقوق بگیران است.
سایر پرداختی‌ها (پول و کالا و ;) این پرداختی‌ها شامل عناصر ذیل می‌باشد.
حقوق 006 ، 822 ، 151 ، 5
مزایا 106 ، 975 ، 718 ، 1
حق تخصص 377 ، 177 ، 230 ، 4
حق مسکن 000 ، 884 ، 85
کمک عائله¬مندی 320 ، 655 ، 425
هزینه غذا 516 ، 261 ، 106 ، 1
اضافه کار 456 ، 438 ، 409 ، 4
پاداش 093 ، 374 ، 907 ، 2
کمک هزینه درمانی و بیمارستانی 866 ، 529 ، 995 ، 1
حق جذب 343 ، 744 ، 022 ، 2
حق خواربار 666 ، 817 ، 151 ، 3
فوق‌العاده مأموریت 045 ، 757 ، 673
پاداش پایان خدمت 490 ، 873 ، 576 ، 4
عیدی 745 ، 014 ، 963 ، 2
سهم کارفرما 422 ، 553 ، 992 ، 1
سایر 979 ، 135 ، 983 ، 1

شاخص اندازه گیری بهره وری نیروی انسانی
PL 1 = تعداد کل مشترکین
تعداد کل کارکنان تعداد مشترکین به ازاء هر نفر کارکنان

PL2= تعداد کل مشترکین
کل هزینه کارکنان تعداد مشترکین به ازاءیک واحد (یک میلیون ریال ) هزینه کارکنان
PL3= ارزش افزوده
تعداد کل کارکنان =893،034
477/2 360= ارزش افزوده به ازاءیک نفر کارمند (میلیون ریال)
PL4= سود ویژه
کل هزینه کارکنان =351،824
395/39 9 ~9/8= سود ویژه (بازدهی مالی) به ازاء یک واحد (یک میلیون ریال ) هزینه کارکنان
PL5= ارزش افزوده
جبران خدمات شاغلین = 034/893
395/39 = 22 23~66/ ارزش افزوده به ازاء (یک میلیون ریال ) پرداختی کارکنان

تعداد شاغلین (کل کارکنان) / ارزش افزوده = شاخص اندازه‌گیری نیروی انسانی
2477 / 893،034 = 360 (میلیون ریال)

بهـره‌وری سرمایه
بهره¬وری سرمایه عبارتست از نسبت ارزش ستاده، به مقدار سرمای سرمایه¬گذاری شده مانند مبالغی که صرف خرید تجهیزات فنی یا ساختمان مراکز و ; می‌شود استفاده از این مقیاس با مشکلاتی نیز روبه¬رو است اولاً به این دلیل که اطلاعات مربوط به سرمایه همیشه در اختیار نیست، دوم اینکه در مورد این موضوع که بهترین مقیاس سرمایه کدام است اختلاف نظر وجود دارد.
یکی از مقیاس¬های معمول سرمایه که شرکت می¬تواند به¬راحتی از آن استفاده کند دارایی‌های ثابت مشهود است که به کلیه دارایی¬هایی فیزیکی که انتظار می¬رود یک سال یا بیشتر عمر کنند گفته می‌شود، کار در جریان ساخت را که می‌باید در تولید ستاده نقش داشته باشد باید از دارایی‌های ثابت حذف کرد و به‌صورت خالص ارزش دفتری که با اطلاعات ترازنامه شرکت همخوانی داشته باشد بیان کرد.

ارزش موجودی سرمایه
این اطلاع از جمع ارزش تشکیل سرمایه ثابت منهای هزینه استهلاک به‌دست می‌آید که به آن ارزش دفتری می‌گویند. درکشورهایی که دارای نرخ تورم بالایی هستند ارزش دفتری اموال سرمایه با ارزش واقعی آن تفاوت معنی‌داری دارد.
فقدان آمار مربوط به موجودی سرمایه در اکثر کشورها خصوصاً کشورهای در حال توسعه وجود دارد.

عناصر تشکیل دهنده سرمایه ثابت :
– ماشین آلات، ابزار و وسایل کار بادوام
– تجهیزات اداری
– وسایل نقلیه
– ساختمان‌های زیربنایی، مسکونی و سایر
– زمین
اقلام تشکیل‌دهنده سرمایه ثابت:

الف) مؤسسات تولیدی شامل:
– خرید یا تحصیل اموال سرمایه‌ای
– ساخت یا ایجاداموال سرمایه‌ای
– هزینه تعمیرات اساسی اموال سرمایه‌ای توسط مؤسسه
– فروش یا انتقال اموال سرمایه‌ای

ب) شرکت¬های خدماتی و تجاری شامل:
وجوه مالی اقلام سرمایه ثابت شرکت ارتباطات زیرساخت
– زمین 756 ، 349 ، 981 ، 104 ، 2
– ساختمان 017 ، 918 ، 566 ، 663 ، 1
– راه¬های اختصاصی 632 ، 989 ، 879 ، 111
– حرارت مرکزی 751 ، 253 ، 451 ، 127
– هزینه¬های سرمایه¬ای 398 ، 098 ، 744 ، 55
– ماشین¬آلات 690 ، 172 ، 744 ، 062 ، 5
– وسائط نقلیه 755 ، 937 ، 854 ، 48
– لوازم و ابزار کار 303 ، 515 ، 756 ، 83
– دارایی¬های در حال تکمیل 954 ، 836 ، 898 ، 23

عناصر تشکیل‌دهنده ارزش موجودی انبار:

الف) مؤسسات تولیدی شامل:
– کالای تولید شده در ابتدای دوره
– کالای در جریان ساخت در ابتدای دوره
– کالایی که بدون تغییر شکل به فروش می‌رسند در ابتدای دوره
– مواد خام و اولیه و سوخت و روغن‌ها و ; در ابتدای دوره
– کالای تولید شده در انتهای دوره
– کالای در جریان ساخت در انتهای دوره
– کالاهایی که بدون تغییر شکل به‌فروش می‌رسند در انتهای دوره
– مواد خام و اولیه و سوخت و روغن‌ها و ; در انتهای دوره

ب) شرکت¬های خدماتی و تجاری شامل:
موجودی کالای سرمایه‌ای شرکت ارتباطات زیرساخت
– کالای سرمایه‌ای 173 ، 190 ، 585 ، 878

سرمایه عملیاتی شامل دارایی‌های ثابت و جاری شرکت می‌باشد و سود عملیاتی، سود قبل از کسر بهره مالیات تعریف می‌شود. در سطح یک شرکت موجودی سرمایه عبارت است از سرمایه در گردش مانند موجودی صندوق و حساب¬های دریافتنی به اضافه موجودی پایان دوره
نهاده سرمایه‌ای شرکت ارتباطات زیرساخت= تجهیزات + وجوه نقد + اسناد دریافتنی + دارایی‌های در گردش
11627910 = 9541782 + 491782 + 1571204 + 23142

سرمایه / ارزش افزوده = شاخص اندازه‌گیری سرمایه
(میلیون ریال) 08/0 ~ 076/0 = 11627910 / 893034
مفهوم سرمایه شامل ارزش دارایی‌های ثابت و جاری می‌باشد.

شاخص‌های اندازه‌گیری بهره‌وری سرمایه

سهم کارکنان از ثروت ایجاد شده 360 = 39395 = 1061+4577+5571+28186 = حقوق PK =
893.034 893.34 ارزش افزوده

توانایی مالی شرکت نسبت به انجام سرمایه‌گذاری 75/0 = 666889 = 541268 + 125621 = سود تقسیم نشده + استهلاک PK =
893.034 893.034 ارزش افزوده

نسبت سود ناویژه به سرمایه (میلیون ریال) 3/0 = = 537744 = سود ناویژه PK =
2.000.000 سرمایه
جمع حقوق صاحبان سهام (2404597)

شاخص بهره‌وری سرمایه بررسی عملکرد شرکت در خدمت ارایه شده 08/0 = 893034 = ارزش افزوده PK =
11.627.910 سرمایه به کارگرفته شده

بهـره¬وری عامـل کل
یکی از روش‌های مستقیم اندازه‌گیری بهره‌وری کل عوامل روشی است که توسط کندریک ارایه شده است این روش مبتنی بر میانگین وزنی کار و سرمایه می¬باشد کندریک در این روش از یک تابع تولید ضمنی برای تخمین تغییرات در بهره‌وری استفاده نمود.
شاخص بهره‌وری کل عوامل تولید کندریک به‌شکل زیر تعریف می‌شود:
بهره¬وری عامل کل هم به نهاد کار و هم به نهاد سرمایه در مخرج کسر توجه دارد و عبارتست از ستاد تولید شده به ازای هر واحد از نهاده‌های مرکب کار و سرمایه
این معیار اثر توأم همه نهاده‌ها (کار و سرمایه) به تولید ستاده¬ها (ارزش افزوده) در سطح شرکت را منعکس می-سازد و با در نظر گرفتن تمام عوامل کمیت¬پذیر ستاده و نهاده می¬تواند تصویر واقعی اقتصادی شرکت را ارایه نماید.
کل ستاده‌های شرکت در دور موردنظر بر مبنای قیمت دوره پایه = بهره‌وری کل شرکت در دور موردنظر
کل نهاده‌های شرکت در دور موردنظر بر مبنای قیمت‌ دوره پایه

به این ترتیب شاخص بهره‌وری کل شرکت برای دوره موردنظر به¬صورت زیر قابل محاسبه خواهد بود.
بهره¬وری کل شرکت در دور موردنظر = شاخص بهره‌وری کل شرکت
بهره¬وری کل شرکت در دور پایه

 

کلمات کلیدی :

 

  مقاله آینه‌ها در pdf دارای 7 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله آینه‌ها در pdf   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله آینه‌ها در pdf ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن مقاله آینه‌ها در pdf :

آینه‌ها

(Mirorrs)

بدون شک همه ما هر روز با آینه سر و کار داریم و از آن استفاده می‌کنیم. اما آیا تا کنون از خود پرسیده‌ایم که آینه چگونه بوجود آمده است؟! چگونه به تکامل رسیده است؟! و چه نقشی را در زندگی و دنیای پیشرفته امروزی بازی می‌کند؟! احتمال اینکه اولین آینه ، آبگیرها بوده باشند بسیار قوی است و در واقع واژه “آبگینه” یا “آب گونه” شاید از چنین خا

ستگاهی بوجود آمده باشد.

تاریخچه
کاوشهای باستان شناسان مبین این نکته جالب است که آینه‌های شخصی و ساده بیش از 50 قرن قدمت دارند و در دورانهای گذشته از ارزشی اغراق آمیز برخوردار بوده‌اند. زمانی در آسیای صغیر آینه را از جنس برنز و مس مفرغ می‌ساختند و آن را صیقل د

اده و با دسته‌های پر نقش و نگار عرضه می‌کردند و به تدریج آینه‌های فولادی به علت قابلیت صیقل یافتن بیشتر و شفافیت بیشتر ، نسبت به برنز و مس و مفرغ ، جایگزین آینه‌های قدیمی‌تر شدند، تا اینکه تحول اساسی در صنعت تولید آینه بوجود آمد. در قرن 12 میلادی کاربرد شیشه در تولید آینه کشف شد و اولین آینه‌های شیشه‌ای که با ورقه‌هایی پوشیده از سرب به بازار عرضه می‌شدند بوجود آمدند.
مدتی بعد ماهیت سمی بودن سرب آشکار گردید و به همین دلیل استفاده از مخلوط جیوه و قلع بجای سرب آغاز شد. این تغییر و تحولات باعث شدند که ونیز که در آن زما

ن محل تولید اینگونه آینه‌ها بود به یک قطب اقتصادی تبدیل شود. با وجود این ، اختراع و تولید آینه را نباید جزو نیازهای اولیه و تنها در حد یک ابزار شخصی تصور کنیم، امروزه کاربردهای علمی آینه‌ها بسیار بیشتر از کاربردهای اولیه و ظاهری آنها هستند.

داشنمندان از مدتها قبل خواص آینه‌های تخت و کوژ و کاو (محدب و مقعر) را می‌شناختند و حتی با استفاده از آنها برای متمرکز کردن نور آفتاب وسایلی را برای به آتش کشی

دن اجسام اختراع کرده بودند. حتی در این مورد افسانه‌ای وجود دارد که می‌گویند ارشمیدس دانشمند معروف قرن سوم قبل از میلاد بوسیله شبکه‌ای از اینگونه آینه‌ها ، کشتیهای بادبانی مهاجمان رومی را به آتش می‌کشیده است، تا اینکه فرمانروای روم سرانجام در شب موفق به تسخیر شهر “سیراکوز” می‌گردد.

تصویر در آینه‌ها
آینه‌ها سطوح بازتابنده هستند که تصویر جسم نورانی قرار گرفته در جلوی خودشان را نشان می‌دهند، بسته به فاصله جسم از آینه مشخصات تصویر (مکان – وارونگی – برگردان جانبی – بزرگی) ممکن است متفاوت باشد. این وسیله نوری از دیر باز در زندگی بشر نقش عمده‌ای داشته و استفاده‌های فراوانی از آن به عمل آمده است. در طبیعت شکل گیری تصویر در آب یا در شیشه‌های پنجره و یا سطوح بازتابان فلزی و پدیده‌هایی از این قبیل به وفور وجود دارند. بر حسب نوع کاربرد و چگونگی شکل گیری تصویر و مشخصات آن به دو دسته عمده ت

قسیم شده‌اند:
آینه‌های تخت

آینه‌هایی هستند که در منازل وجود دارد و از جسم نورانی تصویری مستقیم و مجازی و برگردان تشکیل می‌دهند، طوری که سمت راست جسم برای تصویر سمت چپ به حساب می‌آید و برعکس که در اکثر سیستمهای نوری ساده کاربرد فراوان دارند. در کارهای عادی و مصارف عمومی از این آینه استفاده می‌شود. به لحاظ هزینه پایین و تولید راحت و انبوه سازی و سادگی مکانیزم توسعه فراوانی دارد.

در منازل ، باشگاهها و مغازه‌ها و دکوراسیون در آینه کاری و معماری و در بتینه کاری و تزئینات ساختمان کاربرد فراوان دارند. از قدیم الایام به صورتهای طبیعی یافت می‌شدند، که با پیشرفت علم و صنعت با کیفیتهای بالاتر نیز به بازار عرضه شد که حتی در برخی سیستمهای اپتیکی نیز بکار گرفته‌اند.
موارد استفاده آینه‌های تخت
امروزه بهره وری این آینه‌ها را بالا برده‌اند و آینه‌هایی با ضریب بازتابش بسیار بالایی هم ساخته‌اند. در سیستمهای نوری و برخی دستگاههای حساس نوری از جمله لیزرها از این آینه‌ها استفاده می‌شود، آینه‌های شیشه‌ای نیم بازتابان نیز از این نوعند.
انواع آینه‌های تخت
• آینه‌های شیشه‌ای: که بر حسب نوع کیفیت و صیقل بودن شیشه و مواد اندود کننده دارای کیفیت متفاوتی می‌باشند.
• آینه‌های فلزی: آینه‌های فلزی را بیشتر از نوع تخت می‌سازند و در دندانپزشکی و قطعات ریز اپتیکی کاربرد دارند.
• آینه‌های لایه گذاری شده: آینه‌ای با چند لایه اندود جهت بالا بردن ضریب بازتابش و اصلاح آینه‌ها شیشه‌ای و جلوگیری کامل از شبح نوری ساخته شده‌اند.

آینه‌های کروی

این آینه‌ها به دو دسته عمده آینه‌های محدب و آینه‌های مقعر تقسیم می‌شوند. این آینه‌ها از لحاظ همگرایی و واگرایی پرتوهای نوری و شکل گیری تصویر و بزرگنمایی و وارونگی و سایر مشخصات تصویر کاربردهای ویژه‌ای در سیستمهای نوری دارند.

آینه شلجمی
در چراغهای اتومبیلها و برخی سیستمهای موازی ساز نورها بکار می‌روند، که شکلی شبیه آینه‌های کروی اما متفاوت از آنها دارند.

آینه‌های توان بالا
نوعی آینه‌های چند لایه‌ای هستند که در سیستمهای بازتاب کامل نور و نیز در سیستمهای لیزری و برخی طیف سنجها و محاسبات دقیق و حساس نوری کاربرد دارند.
تقسیمات آینه‌ها
آینه‌ها را بر حسب جنس مواد سازنده و نحوه کارشان به چند دسته عمده بصورت زیر نیز تقسیم بندی می‌کنند که اسامی آنها گویای چگونگی ساخت آنها نیز می‌باشد.
آینه‌های شیشه‌ای
این آینه‌ها از جنس شیشه بوده که پشت آن به توسط مواد باز تابنده اندود شده است و به لحاظ هزینه پایین و مکانیزم ساده کاربرد وسیعی دارند، معمولا سطوح این آینه‌ها به توسط جیوه (Hg) و نقره (Ag) و آلومینیوم (Al) اندود می‌شود. البته یک لایه رنگ هم روی فلز زده می‌شود که از آن محافظت نماید.
آینه‌های فلزی
یک نوع آینه‌های فلزی همان آینه‌ای شیشه‌ای اندود فلزی شده هستند،

 

 

نوع دوم که بیشتر مد نظر ماست جهت جلوگیری از شبح نوری که از تداخل دو بازتاب لایه خارجی و داخلی آینه ایجاد می‌شود و وضوح تصویر را پایین می‌آورد. آینه‌های تک لایه‌ای فلزی هستند، که فلزات با سطوح صیقل یافته ساخته می‌شود که مشهورترینشان آینه آلومینیومی یا آینه استیل و ; که توان بازتابی خوبی دارند و در دستگاههای اپتیکی هم جواب خوبی می‌دهند.
آینه‌های مایع
یک آینه دیگر با سمت گیری بسیار ویژه ، آینه‌ای است که از سطح یک مایع تشکیل می‌یابد. برای مثال ، از یک تشت پر از جیوه و یک باریکه لیزر برای تعیین امتداد قائم یک محل استفاده می‌شود و به منزله یک شاقول اپتیکی دقیق مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای همین مقصود ، می‌توان حتی از مایعاتی که قدرت بازتابی کمتری دارند ولی سمی نیستند، استفاده کرد.
آینه های کروی
در مصارف عمومی از این آینه ها استفاده می شود:

• آیا تا به حال از خود پرسیده اید که چرا در ماشین ها از آینه محدب استفاده می شود؟
• آیا تصویر خود را در کاسه استیل درداخل و بیرونش یا در قاشق استیل دیده اید؟
• تشکیل تصویر روی صحفه تلویزیون خاموش و پدیده ها متنوع طبیعی دیگر که برای پاسخ گویی به این سؤالات، آینه های کروی را از لحاظ نوع تصویری که تشکیل می دهند. و یا روش همگرایی یا واگرایی نور به دو دسته عمده تقسیم می کنیم.
انواع آینه های کروی:
• آینه های مقعر یا همگرا:
آینه هایی که سبب همگرایی نور می شود و از پرتو های با زتابی تصویری حقیقی در جلوی آینه تشکیل می دهند که دارای تصویر حقیقی و کانون حقیقی و فاصله کانونی مثبت می باشند.

• آینه های محدب یا واگرا:
آینه هایی که سبب واگرایی نور می شوند و از امتداد پرتوهای باز تابی تصویری در پشت آینه تشکیل می دهند این آینه ها دارای تصویر مجازی، کانون مجازی، فاصله کانونی منفی می باشند.
تعاریف بنیادی در تصویر گیری:
1 تصویر حقیقی : از تقاطع پرتو های بازتابش که همگرایند، در فضای جسم ابجاد می شود .
2 تصویر مجازی :از تقاطع امتدادهای پرتوهای بازتابش که واگرایند در فضای تصویر در پشت آینه ایجاد می شوند.
3 فضای جسم : فضای جلوی آینه یا سمت چپ آینه فضای جسم نام دارد که جسم و تصویر در این فضا حقیقی می باشند.
4 فضای تصویر : فضای پشت آینه یا سمت راست آینه فضای تصویر نام دارد که جسم و تصویر در این فضا مجازی می باشند.
5 کانون حقیقی : از تجمع و همگرا شدن

 

پرتوهایی که موازی محور اصلی بر آینه می تابد و از بینهایت می آیند، در یک نقطه روی محور اصلی آینه در فضای جسم تشکیل می شود.
6 کانون مجازی : از تقاطع امتدادهای پرتو های واگرا شونده از سطح آینه که موازی محور اصلی آینه بر آن تابش کرده بودند، بر روی محور اصلی در پشت آینه در فضای تصویر ایجاد می شود .
7 میدان دید آینه ها : فضایی که آینه پوشش می دهد تا از تمام اجسام موجود در آن فضا تصویر دهد.
8 محور اصلی: محور نوری اشیاء نوری است. که از مرکز آنها می گذرد و محور تقارن آنها نیز هست و هر پرتوی تابش موازی آن یا خود و یا امتدادش از کانون آینه می گذرد.
9 محور فرعی : هر محور موازی محور اصلی که محور تقارن آینه نبوده و بر خارج ازرأس آن وارد می شود.
10 رأس آینه : نقطه ای که محور اصلی،آینه را در آن نقطه قطع می کند و آینه کروی فقط بر این نقطه در باز تابش ها همانند آینه تخت عمل می کند یعنی زاویه تابش و باز تابش برابر می شود.
11 فاصله کانونی : فاصله کانونی مربوط به کانونهای حقیقی مثبت که در سمت چپ آینه اند و فاصله کانونی مربوط به کانونهای مجازی منفی که در سمت راست آینه واقع هستنددر آینه های کروی اندازه فاصله کانونی نصف شعاع کره ای است که آینه قسمتی از آن کره است.
نحوه ساخت آینه های کره ای :

اگریک تکه شیشه ای را داشته باشیم که آن را صیقلی دهیم و یک طرف آنرا بصورت یک دیو پتر کروی (سطح کروی) در آوریم که جدا کننده دو محیط با ضرایب شکست مختلف از هم هستندآینه کروی بوجود می آید اگر تراش شیشه طوری باشد که بتوان قسمت قعودی آنرا نقره اندود نماییم آینه مقعر ساخته می شود. بنابراین آینه های کروی قطاعی از کراتی است که به مرکزیت آینه شکل می گیرند.

اگر یک دیو پتر شیشه ای داشته باشیم با اندود کردن قسمت داخلی

دیو پتر آینه محدب و با اندودسازی قسمت خارجی آن آینه مقعررا می سازیم.

نحوه تصویر گیری از آینه های کروی :
برای تشکیل تصویر در آینه های کروی ردیابی کلیه پرتو ها لازم نیست و پرتو های خاصی را ردیابی می کنیم تا تصویر را تشکیل دهیم;قواعد تابش و باز تابش و سایر مشخصات برخی پرتو های ویژه عبارتند از:

1 آینه جهت کلی نور تابش را تغییر می دهد و معمولا جسم در سمت چپ آینه قرار می گیرد.
2 پرتو های نور موازی با محور اصلی (محور اپتیکی یا محور نوری)، پس از باز تابش خود یا امتدادش به ترتیب از کانون آینه مقعر یا محدب می گذرد که به فاصلهf از رأس آینه قرار دارد.
3 پرتو های تابشی که خود یا امتدادش از کانون آینه می گذرد بعد از برخورد با سطح آن موازی با محور اصلی سیستم باز می تابند.
4 پرتوی نوری که از رأس آینه باز تابش می یابد، زاویه ای با محور اپتیکی می سازد که برابر با زاویه پرتوی فرودی نسبت به محور نوری است.
5 پرتوی نوری که از مرکز انحنای آینه عبور می کند، روی خودش باز می تابد.
پرتوهای ویژه اخیر جهت شکل دهی و یافتن تصویر جسم نورانی مقابل آینه کافی است و ردیابی پرتوی به توسط این پرتو های خاص و مشخص صورت می پذیرد.

مشخصات تصویر در آینه های کروی:
آینه مقعر دارای تصویری حقیقی و معکوس در جلوی آینه می باشد که بزرگی و کوچکی آن به فاصله جسم ازآینه بستگی دارد. در صورتی که آینه محدب تصویری مجازی و مستقیم در پشت آینه دارد که همواره تصویری کوچکتر از جسم ارائه می دهد. آینه های مقعر محدودترین میدان دید را دارند در صورتیکه آینه های محدب بیشترین میدان دید را دارا هستند و برای همین در اتوبوس ها و سایر وسائل نقلیه از این آینه ها استفاده می شود.
علائم بکار رونده در آینه ها:
رابطه بین فاصله کانونی و تصویر و جسم از آینه بصورت (f=1/(1/p+1/q می باشدکه در آن p فاصله جسم از آینه و q فاصله تصویر از آینه و f فاصله کانونی است و مقدارش نصف شعاع دایره شامل آینه است، یعنی اگر شعاع دایره Rباشد،(f=R/2) می شود.
کاربردهای و کاشف قانون جاذبه ، از آینه‌ها در ساخت تلسکوپ جدید که خود اختراع کرده بود بهره جست و به این ترتیب نسل جدید از این گونه تلسکوپها را بوجود آورد. از آن زمان ، یعنی از سال 1671م تا کنون آینه‌های بسیار شفافتر و بزرگتر و در نتیجه تلسکوپهای بسیار عظیمتر و دقیقتری توسط دانشمندان گوناگون بوجود آمده‌اند. تلسکوپهایی که برای ساخت آنها هزینه‌های بسیار گزافی صرف شده است. برای نمونه ، آینه تلسکوپ عظیم رصدخانه کوه پالومار در کالیفرنیا 5 متر و 8 میلیمتر قطر و حدود 20 تن وزن دارد! چنین آینه‌هایی با دقت و شفافیت بسیار بالایی که دارند می‌توانند نگاه انسانهای کنجکاو و جستجو گران فضا را تا اعماق فضا گسترش دهند.

البته باید اقرار کرد در واقع بدون وجود اینگونه آینه‌ها نگ

اه انسان کنونی از سطح زمین فراتر نمی‌رفت. بنابراین یکی از نتایج اختراع و تکامل آینه‌ها ، گسترش نگاه انسان از کیهان و برملا شدن بسیاری از رازهای پیدایش هستی را در بر داشته است. علاوه بر این ، در بسیاری از تکنیکهای پیچیده هواپیمایی و سیستمهای رادار ، انواع میکروسکوپها و ابزار آلات پزشکی و بسیاری از ابزارهای پیشرفته کنونی ، انواع گوناگون آینه‌ها ، نقشی بسیار اساسی را به عهده دارند.

بنابراین انسان بدون آینه ، هرگز صاحب علوم امروزی و تکنولوژی امروزی نمی‌شد و بسیاری از رازهای دنیای علم و طبیعت و کهکشانها برای انسان ناشناخته باقی می‌ماند. اما ، این مسأله‌ای نبود که بتوان به کمک تلسکوپهای زمینی به

آن دست افت و در حقیقت از اینجا بود که پروژه‌های پر خرجی آغاز شد.

 

کلمات کلیدی :

 

  مقاله علوم و تکنولوژی هسته ای در pdf دارای 15 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله علوم و تکنولوژی هسته ای در pdf   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله علوم و تکنولوژی هسته ای در pdf ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن مقاله علوم و تکنولوژی هسته ای در pdf :

علوم و تکنولوژی هسته ای

در جهان حاضر مرسوم است که مولفه های قدرت ملی یک کشور را مرکب از چهار قدرت علمی و فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و نظامی می دانند. اگرچه امروزه نسبت به اینکه کدامیک از این قدرتهای چهارگانه حرف اول را می زند بحثهای مختلفی وجود دارد، اما بدون شک این چهار قدرت با هم ارتباط تنگاتنگ داشته و هر یک بر دیگری تأثیر (مسقتیم یا غیر مستقیم) خواهد داشت. علوم و تکنولوژی هسته ای از جمله مواردی است که در حال حاضر به صورت یک ع

امل مهم و تعیین کننده در هر یک از چهار مورد مذکور نقش ایفا می نماید. امروزه تأثیر تکنولوژی هسته ای در گسترش دانش بشری، تسلط بر طبیعت، تأمین رفاه و پیشرفت زندگی بشر غیر قابل تردید است و بدون شک کشورهای مختلف نیز هر یک برحسب توان خود به این تکنولوژی روی آورده اند و هر کشوری براساس مقتضیات زمانی و مکانی، استراتژی

و تاکتیک خاصی را برای خود برمی گزیند.
1- مقدمه
انرژی هسته ای از عمده ترین مباحث علوم و تکنولوژی هسته ای است و هم اکنون نقش عمده ای را در تأمین انرژی کشورهای مختلف خصوصا کشورهای پیشرفته دارد. اهمیت انرژی و منابع مختلف تهیه آن، در حال حاضر جزء رویکردهای اصلی دولتها قرار دارد. به عبارت بهتر، از مسائل مهم هر کشور در جهت توسعه اقتصادی و اجتماعی بررسی ، اصلاح و استفاده بهینه از منابع موجود انرژی در آن کشور است. امروزه بحرانهای سیاسی و اقتصادی و مسائلی نظیر محدودیت ذخایر فسیلی، نگرانیهای زیست محیطی، ازدیاد جمعیت، رشد اقتصادی ، همگی مباحث جهان شمولی هستند که با گستردگی تمام فکر اندیشمندان را در یافتن راهکارهای

مناسب در حل معظلات انرژی در جهان به خود مشغول داشته اند.
در حال حاضر اغلب ممالک جهان به نقش و اهمیت منابع مختلف انرژی در تأمین نیازهای حال و آینده پی برده و سرمایه گذاریها و تحقیقات وسیعی را در جهت سیاستگذاری، استراتژی و برنامه های زیربنایی و اصولی انجام می دهند. هم اکنون تدوین استراتژی که مرکب از بررسی تمامی پارامترهای تأثیر گذار در انرژی و تعیین راهکارهای مناسب جه

ت تمیزتر و کارا ترنمودن انرژی و الگوی بهینه مصرف آن می باشد، در رأس برنامه های زیربنایی اکثر کشورهای جهان قرار دارد. در میان حاملهای مختلف انرژی،انرژی هسته ای جایگاه ویژه ای دارد. هم اکنون بیش از 430 نیروگاه هسته ای در جهان فعال می باشند و انرژی برخی کشورها مانند فرانسه عمدتا از برق هسته ای تأمین می شود.
جمهوری اسلامی ایران بیش از سه دهه است که تحقیقات متنوعی را در زمینه های مختلف علوم و تکنولوژی هسته ای انجام داده و براساس استراتژی خود، مصمم به ایجاد نیروگاههای هسته ای به ظرفیت کل 6000 مگاوات تا سال 1400 هجری شمسی می باشد. در این زمینه، جمهوری اسلامی ایران در نشست گذشته آژانس بین المللی انرژی اتمی، تمایل خود را نسبت به همکاری تمامی کشورهای جهان جهت ایجاد این نیروگاهها و تهیه سوخت مربوطه رسما اعلام نموده است.
2- انرژی هسته ای
انرژی بدست آمده از فعل و انفعالات هسته ای را انرژی هسته ای می گویند. این انرژی از دو منشاء می تواند سرچشمه بگیرد. یکی شکافت هسته اتمهای سنگین و دیگری همجوشی یا گداخت هسته اتمهای سبک . ذیلا به اختصار به این دو فعل و انفعال هسته ای که به تولید انرژی هسته ای منجر می گردند پرداخته می شود.
2-1) شکافت هسته ای
پس از کشف نوترون توسط”چاودیک” در سال 1932، هان و استراسمن، دانشمندان آلمانی، در سال 1939 طی مقاله ای نشان دادند که این ذره می تواند عناصر سنگینی از قبیل اورانیوم را شکافته و آنها را به عناصر دیگر با جرم کمتر تبدیل نماید. شکافت اورانیوم که علاوه بر آزادسازی انرژی یا گسیل چند نوترون نیز همراه می شود، منشا تحولات بسیاری در قرن اخیر شده است. در طی تحقیقاتی که در قبل از جنگ جهانی دوم بویژه در فرانسه و آلمان انجام گرفت، محقق گشت که نوترونهای آزاد شده می توانند تحت شرایط مناسب برای ایجاد شکافت در دیگر هسته های اورانیوم مورد استفاده قرار گیرند و بدین ترتیب یک واکنش زنجیر

ه ای را می توان آغاز نمود که باعث آزادسازی مقدار قابل ملاحظه ای انرژی گردد.
این شکافت بیشتر مربوط به 235-U (اورانیوم با جرم اتمی 235) بود و وجود یک حداقل جرمی از اورانیوم برای یک واکنش زنجیره ای لازم به نظر می رسید. این حداقل را جرم بحرانی نامیدند. در طول جنگ جهانی دوم، این تحقیقات در کشورهای انگلستان، کانادا و عمدتا آمریکا ادامه یافت و نتیجتا به ساخت اولین راکتور اتمی در زیرزمین دانشگاه شیکاگو توسط فرمی و چندی بعد به تولید اولین بمب اتمی منجر گردید که بطور موفقیت آمیزی فجایع اس

ف بار هیروشیما و ناکازاکی را بوجود آورد. راکتور اتمی نمونه بارز استفاده صلح آمیز از انرژی اتمی بود در حالیکه بمب اتمی بوضوح استفاده غیرصلح آمیز آن را آشکار می ساخت. بهرحال هر دوی این فرایندها به تولید انرژی هسته ای که ناشی از شکافت هسته اتمهای سنگین بود منجر گشتند، البته یکی کنترل شده(راکتور اتمی) و دیگری کنترل نشده (بمب اتمی) به حساب می آمد.
به هر حال شکافت هسته های سنگین به دو هسته سبکتر، همراه با آزاد شدن مقادیر زیادی انرژی است و این فرایند تنها در هسته های سنگینی چون اورانیوم و پلوتونیوم اتفاق می افتد. از بین ایزوتوپهای اورانیوم و پلوتو نیوم نیز U-235 ، Pu-239 وPu-241 قابلیت شکافت را دارند تا ایزوتوپهای دیگر. برای ایجاد شکافت مناسب، باید واکنش هسته ای بصورت زنجیره وار و پیوسته انجام گردد وگرنه نتیجه مطلوب حاصل نخواهد گردید.
در یک واکنش زنجیره ای هسته ای، ابتدا یک نوترون با انرژی مشخص و سرعت مورد نظر به هسته قابل شکافت مثل 235- U برخورد می کند. نتیجه این برهم کنش، نفوذ نوترون به داخل هسته بوده و با برهم خوردن توازن نیروهای جاذبه و دافعه، هسته سنگین به دو هسته شکسته شده و همراه با آن مقادیر زیادی انرژی و چندین نوترون سریع آزاد می گردد. متوسط تعداد نوترونهای تولید شده در شکافت 235- U حدود 5/2 و در 239-PU حدودا 3 درجه می باشد. هرکدام از این نوترونها با برخورد با هسته های دیگر موجب آزاد شدن انرژی و چندین نوترون دیگر خواهند شد. چنانچه شرایط مهیا باشد، این واکنش بطور زنجیره وار ادامه می یابد تا زمانیکه به عللی از جمله کاهش جرم ماده شکافت پذیر متوقف گردد. تعداد نوترونهای ناشی از شکافت را اصطلاحا تحت عنوان فاکتور تکثیر می شناسد و به K نمایش می دهند چنانچه 1< K باشد در این صورت سیستم فوق بحرانی خواهد بود و تکثیر نوترونها و آزاد شدن انرژی با سرعتی بیش از حد تصور ادامه می یابد و این همان فرآیندی است که در سلاحهای هسته ای روی می دهد. چنانچه1= K باشد سیستم را بحرانی می نامند. به عبارت بهتر به ازای هر نوترونی که به هر دلیل در سیستم مصرف و یا از آن خارج می گردد یک نوترون در نتیجه شکافت تولید می شود. اگر 1>K ب

اشد سیستم را زیر بحرانی می دانند. در این سیستم تولید نوترونها در مجموع روبه کاهش رفته و نهایتا فعل و انفعالات هسته ای در سیستم متوقف خواهد گردید. به فرض اینکه 2=K باشد، پس تولید نوترونها در اثر شکافتهای زنجیره ای بصورت تصاعدی 32،16،8،4،2 و ; خواهد بود. در این حالت چنانچه جرم 235- U، یک کیلوگرم (Kg ) بوده و این شکافتها تا 80 بار ادامه یابند، انرژی معادل 20 کیلوتن TNT در زمانی کمتر از1us آزاد خواهد گردید.
2-2) همجوشی یا گداخت هسته ای
هم جوشی یا گداخت هسته ای را می توان به عنوان فرایند عک

س شکافت هسته ای قلمداد کرد، یعنی فرایندی که در آن دست کم یکی از محصولات واکنش هسته ای ازهر یک ازمواد واکنش زای اولیه پر جرمتر باشد . گداخت هسته ای در مواردی که جرم کل هسته های محصول از جرم کل مواد واکنش زاکمتر باشد منجر به رهایی انرژی خواهد شد. این شرط برای هسته های سبک یا اعداد جرم A1 و A2 که برای آنها 60> (A2+A1) باشد، همیشه برقرار است. فعل و انفعالاتی که در ستاره ها رخ می دهد و منجر به تولید انرژی بسیار زیادی می گردد، شناخته شده ترین و بارزترین نمونه های همجوشی یا گداخت هسته ای است. این واکنشها که عموما به زنجیره پروتون – پروتون موسوم می باشند با واکنشی بین دو پروتون و تشکیل یک دوتریوم آغاز می شود. سپس با واکنش یک پروتوم و دوتریوم و تشکیل 3He ادامه یافته و نهایتا با واکنش دو اتم 3He و تشکیل 4He خاتمه می یابد. دراین فرایند حدود 7/24 Mev انرژی آزاد می گردد. برای شبیه سازی همین واکنش در روی زمین تحقیقات بسیاری از اواسط قرن بیستم میلادی انجام گرفته است و هنوز نیز ادامه دارد. دراین تحقیقات مشخص گردید که سطح مقطع واکنش بین دوتریوم (2H) و تریتیوم (3H) و همچنین مقدار انرژی آزاد شده به ازای هر اتمی که در آن واکنش شرکت دارد خیلی بیشتر از واکنشهای مذکور می باشد. در این واکنش در نتیجه همجوشی بین دو تریوم و تریتیوم یک اتم هلیوم همراه با یک نوترون و حدود 6/17 Mev انرژی آزاد می گردد.
گداخت هسته ای را سرچشمه انرژی فردا می دانند و گمان می رود سوخت یک راکتور گداخت هسته ای همانطور که بیان گردید مخلوطی از دو تریوم و تریتیوم باشد. واکنش همجوشی بین این دو ماده در دمای حدود 10 به توان 7 درجه سانتیگراد صورت می گیرد و گرمای تولید شده بواسطه همجوشی آنها باعث واکنشهای گداخت دیگر نیز خواهد گردیدو این امر یک سری واکنشهای زنجیره ای را بوجود خواهد آورد که می توان با استفاده از انرژی بسیار زیاد تولید شده، توربینهای مولد برق را بکار انداخت. از محسنات راکتورهای گداخت، درجه بالای ایمنی آنهاست و برخلاف راکتورهای شکافت هسته ای که پسمانهای رادیو اکتیو بسیاری تولید می کنند، پسمان راکتورهای گداخت مقدار کمی هلیوم غیر رادیواکتیو است. البته در واکنش همجوشی هسته ای، طبق آنچه بیان گردید، نوترون نیز تولیدمی شود که می تواند به مرور راکتور را رادیو اکتیو کند ولی با انتخاب مواد مناسب می توان به جذب نوترونها اقدام نمود و در نتیجه این

مسئله نیز مرتفع خواهد گردید. در حال حاضر دستگاهی که فعل و انفعالات گداخت هسته ای در آن بوقوع می پیوندد تحت عنوان توکامک شناخته می شود پیش بینی ها از دهه 2020 میلادی به عنوان نقطه آغاز به کار راکتورهای تحاری هم جوشی هسته ای حکایت دارند.
3- کاربردهای علوم و تکنولوژی هسته ای
علیرغم پیشرفت همه جانبه علوم و فنون هسته ای در طول نیم قرن گذشته، هنوز این تکنولوژی در اذهان عمومی ناشناخته مانده است. وقتی صحبت از انرژی اتمی به میان می آید، اغلب مردم ابر قارچ مانند حاصل از انفجارات اتمی و یا راکتورهای اتمی برای تولید برق را در ذهن خود مجسم می کنند و کمتر کسی را می توان یافت که بداند چگونه جنبه های دی

گری از علوم هسته ای در طول نیم قرن گذشته زندگی روزمره او را دچار تحول نموده است. اما حقیقت در این است که در طول این مدت در نتیجه تلاش پیگیر پژوهشگران و مهندسین هسته ای، این تکنولوژی نقش مهمی را در ارتقاء سطح زندگی مردم، رشد صنعت و کشاورزی و ارائه خدمات پزشکی ایفاء نموده است. موارد زیر از مهمترین استفاده های صلح آمیز از علوم و تکنولوژی هسته ای می باشند:
1- استفاده از انرژی حاصل از فرآیند شکافت هسته اورانیوم یا پلوتونیوم در راکتورهای اتمی جهت تولید برق و یا شیرین کردن آب دریاها.
2-استفاده از رادیوایزوتوپها در پزشکی، صنعت و کشاورزی
3- استفاده از پرتوهای ناشی از فرآیندهای هسته ای در پزشکی، صنعت و کشاورزی
ایزوتوپهای یک عنصر، هسته هایی شامل تعداد پروتونهای یکسان و تعداد نوترونهای متفاوت می باشند.
یکسان بودن عدد اتمی در ایزوتوپها باعث گشته که خواص شیمیایی و بعضا فیزیکی یکسان داشته باشند اما در عین حال خواص هسته ای متفاوتی دارند. در حالیکه بطور طبیعی اکثر ایزوتوپهای موجود از پایداری نسبی برخوردار هستند، اما ایزوتوپهای ساخته دست انسان، عمدتا غیرپایدار می باشند. پایداری یک ایزوتوپ توسط نیمه عمر آن تعیین می گردد و نیمه عمر زمانی است که مقدار یک ایزوتوپ از طریق تلاشی به نصف می رسد.
نیمه عمرها می توانند از کسری از ثانیه تا صدها میلیون سال تغییر یابند. ایزوتوپهای رادیواکتیو(رادیوایزوتوپها) زمانیکه متلاشی می گردند سه نوع تابش را منتشر می سازند:
1- ذرات آلفا که دارای بار مثبت بوده و مرکب از دو پروتون و دو نوترون هستند(++4He)
2- ذرات بتا که الکترونهای انرژتیک با بار منفی یا پوزیترونها با بار مثبت می باشند
3- تابشهای گاما که بدون بار بوده و بسیار نافذ هستند.
برخی از عناصر رادیواکتیو مثل رادیوم و یا ایزوتوپهای رادیواکتوی مثل 235-U در طبیعت یافت می شوند ولی اکثر آنها در راکتورهای اتمی و یا بوسیله شتابدهنده ها تولید می گردند. 82-Br و58- Co و131-Iو32-Pو42-Kو111-Agو64-Cuو38-Cl از مهمترین رادیو ایزوتوپهای تولید شده در راکتورهای اتمی می باشند و از آن طرف رادیو ایزوتوپهای 7-Beو206-Biو18-Fو132-I د ر شتابدهنده ها ساخته می شوند. امروزه از رادیو ایزوتوپها و پرتوهای ناشی از فرایندهای هسته ای جهت بهبود محصولات غذایی، نگهداری مواد غذایی، تعیین منابع آبهای زیرزمینی، استرلی

زه کردن منابع و تولیدات پزشکی، آنالیز هورمونها، کنترل فرایندهای صنعتی و بررسی آلودگی محیط زیست استفاده فراوانی به عمل می آید.
تولید گونه هایی از محصولات غذایی دارای حاصلخیزی بیشتر، تولید گونه های مقاوم نسبت به آفات و کم آبی، استفاده موثر تر از منابع آبی و جمع آوری آنها، کنترل نابودی آفات، جلوگیری از فساد محصولات در هنگام نگهداری، از مهمترین موارد استفاده از علوم و تکنولوژی هسته ای در کشاورزی است. کاربرد روشهای هسته ای در علوم پزشکی نسبت به سایر بخشها معروفتر و عمومی تر است. بیش از 100 سال است که دانشمندان با خواص اشع

ه ایکس آشنا شده اند و از آن برای تشخیص پزشکی استفاده می کنند. تصویربرداری، تشخیص، پیش بینی و درمان برخی بیماریها در نتیجه استفاده از پرتودهی و رادیوایزوتوپها حاصل می گردد. بطور مثال ید 131(131-I) برای تشخیص محل و مکان تومورهای مغزی مورد استفاده قراز می گیرد و یا از آن برای تعیین فعالیت غده تیروئید و کبد استفاده می شود. کرم -51(51-Cr ) برای تحقیقات خون شناسی، 75-Se برای بررسی لوزالمعده، 57- Co برای تشخیص کم خونی، 14-C برای تحقیقات بیولوژیکی و داروسازی، 137- Cs جهت درمان غدد سرطانی، 67-Cu برای از بین بردن غدد سرطانی از رایج ترین رادیوداروها در امر پزشکی می باشند. استفاده از پرتو گاما تولید شده از کبالت -60(60-Co ) از موثرترین و مقرون به صرفه ترین روشها در زمینه سترون نمودن وسایل، ابزار آلات و تولیدات پزشکی است.
طی نیم قرن گذشته، تکنولوژی هسته ای کاربردهای گسترده ای در صنعت یافته است. تسهیل عملیات اکتشاف و استخراج معادن زیرزمینی نفت و گاز، تشخیص محل نشت سیالات در لوله ها و مخازن، تعیین میزان خوردگی فلزات، اندازه گیری دقیق قطرسنجی، ضخامت سنجی و سطح سنجی، تعیین فرسودگی غشاء داخلی کوره های صنعتی، استفاده از اثرات متقابل پرتوها با مواد جهت بهینه سازی عملکرد آنها در صنعت و; تماما از مهمترین استفاده های صنعت از علوم و فنون هسته ای است. در این زمینه بطور مثال 241- Am جهت تعیین محل حفاری چاههای نفت، 109- Cd جهت آزمایش عیار فلزات، 14- C برای تحقیقات باستان شناسی، 85- Kr جهت اندازه گیری ضخامت صفحات و الیاف بکار می روند.
4- برق هسته ای
از مهمترین منابع استفاده صلح آمیز از انرژی اتمی، ساخت راکتورهای هسته ای جهت تولید برق می باشد. راکتورهسته ای وسیله ای است که در آن فرایند شکافت هسته ای بصورت کنترل شده انجام می گیرد. در طی این فرایند انرژی زیاد آزاد می گردد به نحوی که مثلا در اثر شکافت نیم کیلوگرم اورانیوم انرژی معادل بیش از 1500 تن زغال سنگ بدست می آید. هم اکنون در سراسر جهان، راکتورهای متعددی در حال کار وجود دارند که بس

یاری از آنها برای تولید قدرت و به منظور تبدیل آن به انرژی الکتریکی، پاره ای برای راندن کشتیها و زیردریائیها، برخی برای تولید رادیو ایزوتوپوپها و تحقیقات علمی و گونه هایی نیز برای مقاصد آزمایشی و آموزشی مورد استفاده قرار می گیرند. در راکتورهای هسته ای که برای نیروگاههای اتمی طراحی شده اند (راکتورهای قدرت)، اتمهای اورانیوم و پلوتونیم توسط نوترونها شکافته می شوند و انرژی آزاد شده گرمای لازم را برای تولید بخار ایجاد کرده و بخار حاصله برای چرخاندن توربینهای مولد برق بکار گرفته می شوند.
راکتورهای اتمی را معمولا برحسب خنک کننده، کند کننده

، نوع و درجه غنای سوخت در آن طبقه بندی می کنند. معروفترین راکتورهای اتمی، راکتورهایی هستند که از آب سبک به عنوان خنک کننده و کند کننده و اورانیوم غنی شده(2 تا 4 درصد اورانیوم 235) به عنوان سوخت استفاده می کنند. این راکتورها عموما تحت عنوان راکتورهای آب سبک(LWR ) شناخته می شوند. راکتورهای WWER,BWR,PWR از این دسته اند. نوع دیگر، راکتورهایی هستند که از گاز به عنوان خنک کننده، گرافیت به عنوان کند کننده و اورانیوم طبیعی یا کم غنی شده به عنوان سوخت استفاده می کنند. این راکتورها به گاز- گرافیت معروفند. راکتورهای HTGR,AGR,GCR از این نوع می باشند. راکتور PHWR راکتوری است که از آب سنگین به عنوان کندکننده و خنک کننده و از اورانیوم طبیعی به عنوان سوخت استفاده می کند. نوع کانادایی این راکتور به CANDU موسوم بوده و از کارایی خوبی برخوردار می باشد. مابقی راکتورها مثل FBR (راکتوری که از مخلوط اورانیوم و پلوتونیوم به عنوان سوخت و سدیم مایع به عنوان خنک کننده استفاده کرده و فاقد کند کننده می باشد) LWGR(راکتوری که از آب سبک به عنوان خنک کننده و از گرافیت به عنوان کند کننده استفاده می کند) از فراوانی کمتری برخوردار می باشند. در حال حاضر، راکتورهای PWR و پس از آن به ترتیب PHWR,WWER,BWR فراوانترین راکتورهای قدرت در حال کار جهان می باشند.
به لحاظ تاریخی اولین راکتور اتمی در آمریکا بوسیله شرکت “وستینگهاوس” و به منظور استفاده در زیر دریائیها ساخته شد. ساخت این راکتور پایه اصلی و استخوان بندی تکنولوژی فعلی نیروگاههای اتمیPWR را تشکیل داد. سپس شرکت جنرال الکتریک موفق به ساخت راکتورهایی از نوع BWR گردید. اما اولین راکتوری که اختصاصا جهت تولید

برق طراحی شده، توسط شوروی و در ژوئن 1954در “آبنینسک” نزدیک مسکو احداث گردید که بیشتر جنبه نمایشی داشت، تولید الکتریسیته از راکتورهای اتمی در مقیاس صنعتی در سال 1956 در انگلستان آغاز گردید. تا سال 1965 روند ساخت نیروگاههای اتمی از رشد محدودی برخوردار بود اما طی دو دهه 1966 تا 1985 جهش زیادی در ساخت نیروگاههای اتمی بوجود آمده است. این جهش طی سالهای 1972 تا 1976 که بطور متن شوک نفتی اوایل دهه 1970 می باشد که کشورهای مختلف را برآن داشت تا جهت تأمین انرژی مورد نیاز خود بطور زاید الوصفی به انرژی هسته ای روی آورند. پس از دوره جهش فوق یعنی از سال 1986 تاکنون روند ساخت نیروگاهها به شدت کاهش یافته بطوریکه بطور متوسط سالیانه 4 راکتور اتمی شروع به ساخت می شوند.
کشورهای مختلف در تولید برق هسته ای روند گوناگونی داشته اند. به عنوان مثال کشور انگلستان که تا سال 1965 پیشرو در ساخت نیروگاه اتمی بود، پس از آن تاریخ، ساخت نیروگاه اتمی در این کشور کاهش یافت، اما برعکس در آمریکا به اوج خود رسید. کشور آمریکا که تا اواخر دهه 1960 تنها 17 نیروگاه اتمی داشت در طول دهه های 1970و 1980 بیش از 90 نیروگاه اتمی دیگر ساخت. این مسئله نشان دهنده افزایش شدید تقاضای انرژی در آمریکاست. هزینه تولید برق هسته ای در مقایسه با تولید برق از منابع دیگر انرژی در امریکا کاملا قابل رقابت می باشد. هم اکنون فرانسه با داشتن سهم 75 درصدی برق هسته ای از کل تولید برق خود درصدر کشورهای جهان قرار دارد. پس از آن به ترتیب لیتوانی(73درصد)، بلژیک(57درصد)، بلغارستان و اسلواکی(47درصد) و سوئد (8/46درصد) می باشند. آمریکا نیز حدود 20 درصد از تولید برق خود را به برق هسته ای اختصاص داده است.
گرچه ساخت نیروگاههای هسته ای و تولید برق هسته ای در جهان از رشد انفجاری اواخر دهه 1960 تا اواسط 1980 برخوردار نیست اما کشورهای مختلف همچنان درصدد تأمین انرژی مورد نیاز خود از طریق انرژی هسته ای می باشند. طبق پیش بینی های به عمل آمده روند استفاده از برق هسته ای تا دهه های آینده همچنان روند صعودی خواهد داشت. در این زمینه، منطقه آسیا و اروپای شرقی به ترتیب مناطق اصلی جهان در ساخت نیروگاه هسته ای خواهند بود. در این راستا، ژاپن با ساخت نیروگاههای اتمی با ظرفیت بیش از 25

000 مگا وات درصدر کشورها قرار دارد. پس از آن چین، کره جنوبی، قزاقستان، رومانی، هند و روسیه جای دارند. استفاده از انرژی هسته ای در کشورهای کاندا، آرژانتین، فرانسه، آلمان، آفریقای جنوبی، سوئیس و آمریکا تقریبا روند ثابتی را طی دو دهه آینده طی خواهد کرد.
5- چرخه سوخت هسته ای
اورانیوم متداولترین سوخت برای راکتورهای هسته ای است. در مقایسه با اورانیوم، کاربرد توریوم و پلوتونیوم خیلی محدودتر است. اورانیوم را می توان بهU) بکار برد، اما اکسید اورانیوم متداولترین ماده برای سوخت راکتورهای تجاری است. اورانیوم به طور طبیعی به شکل مخلوطی از اکسیدهای مختلف است که به طور وسیعی در پوسته زمین به صورتهای پراکنده یافت می شود. غلظت اورانیوم در پوسته زمین حدود 2ppm است که نشاندهنده فراوانی آن حتی بیشتر از عناصری مثل جیوه و نقره می باشد.
برای استفاده از اورانیوم به عنوان سوخت، ابتدا باید آنرا از سنگهای معدنی استخراج و جداسازی نمود (مرحله فراوری سنگ معدن اورانیوم). سپس با تبدیل و غنی سازی ، آنرا آماده برای تهیه سوخت کرد(مرحله تبدیل و غنی سازی اورانیوم). پس از آن با روشهای شیمیایی و فیزیکی مختلف به تولید سوخت هسته ای مناسب مبادرت نمود(مرحله تولید سوخت هسته ای) و نهایتا پس از استفاده سوخت در راکتوراتمی به بازفرآوری سوخت مصرف شده و جداسازی اورانیوم، پلوتونیوم و محصولات شکاف دیگر پرداخت(مرحله بازفرآوری). به مجموعه این فرایندها، چرخه سوخت هسته ای گفته می شود. بعبارت بهتر، به مجموعه فرایندها و مراحل تولید سوخت هسته ای تا مصرف و سپس بازفرآوری آن چرخه سوخت هسته ای می گویند. لفظ چرخه بدان جهت بکار می رود که عناصر شکاف پذیر پس از مصرف در راکتورهای هسته ای تحت بازفرآوری قرار گرفته و مجددا برای مصرف آماده می گردند. مراحل مختلف چرخه سوخت هسته ای عبارتند از:
1- فراوری سنگ معدن اورانیوم
2- تبدیل و غنی سازی اورانیوم
3- تولید سوخت هسته ای
4- بازفرآوری
شکل زیر شمایی از چرخه سوخت هسته ای را نمایش می دهد.

هم اکنون به لحاظ صنعتی، کشورهای فرانسه، ژاپن، روسیه، آمریکا و انگلستان دارای تمامی مراحل تکنولوژی فراوری اورانیوم در تمامی مراحل چرخه سوخت هسته ای در اشل صنعتی می باشند. چنانچه اشل غیرصنعتی منظور گردد، کشورهای دیگری

مثل هند نیز به لیست فوق اضافه خواهند شد. کشورهای کانادا و فرانسه در مجموع دارای بزرگترین کارخانه های تبدیل اورانیوم هستند که محصولات آنها شامل UO3,UO2,UF6 می باشند، پس از آنها به ترتیب کشورهای امریکا، روسیه و انگلستان قرار دارند. در زمینه غنی سازی، بی تردید امریکا و روسیه دارای بزرگترین شبکه غنی سازی جهان می باشند. در اشل صنعتی این دو کشور کار غنی سازی را از سال 1945 در امریکا و 1949 در شوروی آغاز نموده اند. پس از آنها، به ترتیب فرانسه، هلند و انگلستان بیشترین غنی سازی را انجام می وخت آن جهت استفاده در نیروگاههای BWR,PWR می باشد. پس از امریکا، کانادا تولید کننده اصلی سوخت هسته ای در جهان(برای راکتورهای PHWR) می باشد. به نظر می رسد کشور کانادا از پرسابقه ترین کشورها جهت تولید سوخت هسته ای است که فعالیت خود را در این زمینه از سال 1956 آغاز نموده است. پس از امریکا و کانادا، کشورهای انگلستان، روسیه ، ژاپن، فرانسه، آلمان، هند، کره جنوبی و سوئد تولید کنندگان اصلی سوخت هسته ای می باشند. در زمینه بازفرآوری سوخت مصرف شده، امریکا بیشترین سهم بازفراوری سوخت هسته ای را در جهان داراست. پس از آن فرانسه، انگلستان، روسیه، هند و ژاپن قرار دارند. درحال حاضر بین کشورهای جهان سوم، هندوستان پیشرفته ترین کشور در زمینه دانش فنی چرخه سوخت هسته ای می باشد.
6- دیدگاههای اقتصادی و زیست محیطی برق هسته ای
جمهوری اسلامی ایران در فرایند توسعه پایدار خود به تکنولوژی هسته ای چه از لحاظ تأمین نیرو و ایجاد جایگزینی مناسب در عرصه انرژی و چه از نظر دیگر بهره برداریهای صلح آمیز آن در زمینه های صنعت، کشاورزی، پزشکی و خدمات نیاز مبرم دارد که تحقق این رسالت مهم به عهده سازمان انرژی اتمی ایران می باشد، بدیهی است در زمینه کاربرد انرژی هسته ای به منظور تأمین قسمتی از برق مورد نیاز کشور قیود و فاکتورهای بسیار مهمی از جمله مسایل اقتصادی و زیست محیطی مطرح می گردند.
1-6) دیدگاه اقتصادی استفاده از برق هسته ای
امروزه کشورهای بسیاری بویژه کشورهای اروپایی سهم قابل توجهی از برق مورد نیاز خود را از انرژی هسته ای تأمین می نمایند. بطوریکه آمار نشان می دهد از مجموع نیروگاههای هسته ای نصب شده جهت تأمین برق در جهان به ترتیب 35 درصد به اروپای غربی، 33 درصد به آمریکای شمالی، 5/16 درصد به خاور دور، 13 درصد به اروپای شرقی و نهایتا فقط 74/0 درصد به آسیای میانه اختصاص دارد. بدون شک در توجیه ضرورت ایجاد تنوع در

سیستم عرضه انرژی کشورهای مذکور، انرژی هسته ای به عنوان یک گزینه مطمئن اقتصادی مطرح است. بنابراین ابعاد اقتصادی جایگزینی نیروگاههای هسته ای با توجه به تحلیل هزینه تولید(قیمت تمام شده) برق در سیستمهای مختلف نیرو قابل تأمل و بررسی است. از اینرو در اغلب کشورها، نیروگاههای هسته ای با عملکرد مناسب اقتصادی خود از هر لحاظ با نیروگاههای سوخت فسیلی قابل رقابت می باشند.
بهرحال طی چند دهه گذشته کاهش قیمت سوختهای فسیلی در بازارهای جهانی، سبب افزایش هزینه های ساخت نیروگاههای هسته ای به دلیل تشدید مقر بالا رفتن قیمت تمام شده هر واحد الکتریسیته در این نیروگاهها شده است. از یک طرف مشاهده میشود که طی این مدت حدود 40 درصد از هزینه های چرخه سوخت هسته ای کاهش یافته است و از سویی دیگر با توجه به پیشرفتهای فنی و تکنولوژی حاصل از طرحهای استاندارد و برنامه ریزیهای دقیق بمنظور تأمین سرمایه اولیه مورد نیاز مطمئن و به هنگام احداث چند واحد در یک سایت برای صرفه جوئیهای ناشی از مقیاس مربوط به تأسیسات و تسهیلات مشترک مورد نیاز در هر نیروگاه، همچنان مزیت نیروگاههای اتمی از دیدگاه اقتصادی نسبت به نیروگاههای با سوخت فسیلی در اغلب کشورها حفظ شده است.
سایر دیدگاههای اقتصادی در مورد آینده انرژی هسته ای حاکی از آن است که براساس تحلیل سطح تقاضا و منابع عرضه انرژی در جهان، توجه به توسعه تکنولوژیهای موجود و حقایقی نظیر روند تهی شدن منابع فسیلی در دهه های آینده، مزیتهای زیست محیطی انرژی اتمی و همچنین استناد به آمار و عملکرد اقتصادی و ضریب بالای ایمنی نیروگاههای هسته ای، مضرات کمتر چرخه سوخت هسته ای نسبت به سایر گزینه های سوخت و پیشرفتهای حاصله در زمینه نیروگاههای زاینده و مهار انرژی گداخت هسته ای در طول نیم قرن آینده، بدون تردید انرژی هسته ای یکی از حاملهای قابل دسترس و مطمئن انرژی جهان در هزاره سوم میلادی به شمار می رود. در این راستا شورای جهانی انرژی تا سال 2020 میلادی میزان افزایش عرضه انرژی هسته ای را نسبت به سطح فعلی حدود 2 برابر پیش بینی می نماید. با توجه به شرایط موجود چنانچه از لحاظ اقتصادی هزینه های فرصتی فروش نفت و گاز را با قیمتهای متعارف بین المللی در محاسبات هزینه تولید(قیمت تمام شده) برای هر کیلووات برق تولیدی منظور نمائیم و همچنین تورم و افزایش احتمالی قیمتهای این حاملها(بویژه طی مدت اخیر) را براساس روند تدریجی به اتمام رسیدن منابع ذخایر نفت و گاز جهانی مدنظر قرار دهیم، یقینا در بین گزینه های انرژی موجود در جمهوری اسلامی ایران، استفاده از حامل انرژی هسته ای نزدیکترین فاصله ممکن را با قیمت تمام شده برق در نیروگاههای فسیلی خواهد داشت.

2-6) دیدگاه زیست محیطی استفاده از برق هسته ای
افزایش روند روزافزون مصرف سوختهای فسیلی طی دو دهه اخیر و ایجاد انواع آلاینده های خطرناک و سمی و انتشار آن در محیط زیست انسان، نگرانیهای جدی و مهمی برای بشر در حال و آینده به دنبال دارد. بدیهی است که این روند به دلیل اثرات مخرب و مرگبار آن در آینده تداوم چندانی نخواهد داشت. از اینرو به جهت افزایش خطرات و نگرانیها تدریجی در مورد اثرات مخرب انتشار گازهای گلخانه ای ناشی از کاربرد فرایند انرژیهای فسیلی،

فزایش دمای کره زمین و کاهش آلودگی محیط زیست یاد می شود. همچنانکه آمار نشان می دهد، در حال حاضر نیروگاههای هسته ای جهان با ظرفیت نصب شده فعلی توانسته اند سالانه از انتشار 8 درصد از گازهای دی اکسید کربن در فضا جلوگیری کنند که در این راستا تقریبا مشابه نقش نیروگاههای آبی عمل کرده اند.
چنانچه ظرفیتهای در دست بهره برداری فعلی تولید برق نیروگاههای هسته ای، از طریق نیروگاههای با خوراک ذغال سنگ تأمین می شد، سالانه بالغ بر 1800 میلیون تن دی اکسید کربن، چندین میلیون تن گازهای خطرناک دی اکسید گوگرد و نیتروژن، حدود 70 میلیون تن خاکستر و معادل 90 هزار تن فلزات سنگین در فضا و محیط زیست انسان منتشر می شد که مضرات آن غیرقابل انکار است. لذا در صورت رفع موانع و مسایل سیاسی مربوط به گسترش انرژی هسته ای در جهان بویژه در کشورهای در حال توسعه و جهان سوم، این انرژی در دهه های آینده نقش مهمی در کاهش آلودگی و انتشار گازهای گلخانه ای ایفا خواهد نمود.
درحالیکه آلودگیهای ناشی از نیروگاههای فسیلی سبب وقوع حوادث و مشکلات بسیار زیاد بر محیط زیست و انسانها می شود، سوخت هسته ای گازهای سمی و مضر تولید نمی کند و مشکل زباله های اتمی نیز تا حد قابل قبولی رفع شده است، چرا که در مورد مسایل پسمانداری با توجه به کم بودن حجم زباله های هسته ای و پیشرفتهای علوم هسته ای بدست آمده در این زمینه در دفن نهایی این زباله ها در صخره های عمیق زیرزمینی با توجه به حفاظت و استتار ایمنی کامل، مشکلات موجود تا حدود زیادی از نظر فنی حل شده است و طبیعتا در مورد کشور ما نیز تا زمان لازم برای دفع نهایی پسمانهای هسته ای، مسائل اجتماعی باقیمانده از نظر تکنولوژیکی کاملا مرتفع خواهد شد.
از سوی دیگر بنظر می رسد که بیشترین اعتراضات و مخالفتها در زمینه استفاده از انرژی اتمی بخاطر وقوع حوادث و انفجارات در برخی از نیروگاههای هسته ای نظیر حادثه اخیر در نیروگاه چرنوبیل می باشد، این در حالی است که براساس مطالعات بعمل آمده احتمال وقوع حوادثی که منجر به مرگ عده ای زیاد بشود نظیر تصادف هوایی، شکسته شدن سدها، انفجارات زلزله، طوفان، سقوط سنگهای آسمانی و غیره، بسیار بیشتر از وقایعی است که نیروگاههای اتمی می توانند باعث گردند.
به هر حال در مورد مزایای نیروگاههای هسته ای در مقایسه با نیروگاههای فسیلی صرفنظر از مسایل اقتصادی علاوه بر اندک بودن زباله های آن می تو

ان به تمیزتر بودن نیروگاههای هسته ای و عدم آلایندگی محیط زیست به آلاینده های خطرناکی نظیر SO2,NO2,CO,CO2 ، پیشرفت تکنولوژی و استفاده هرچه بیشتر از این علم جدید، افزایش کارایی و کاربرد تکنولوژی هسته ای در سایر زمینه های صلح آمیز در کنار نیروگاههای هسته ای اشاره نمود.
در مجموع ارزیابیهای اقتصادی و مطالعات بعمل آمده در مورد مقایسه هزینه تولید(قیمت تمام شده) برق در نیروگاههای رایج فسیلی کشور و نیروگاه اتمی نشان می دهد که قیمت این دو نوع منبع انرژی صرفنظر از هزینه های اجتماعی، تقریبا نزدیک به هم و قابل رقابت با یکدیگر هستند. چنانچه قیمت مصرف انرژیهای فسیلی برای نیروگاههای کشور برمبنای قیمتهای متعارف

بین المللی منظور شوند و همچنین در شرایطی که نرخ تسعیر هر دلار در کشور 8000 ریال تعیین گردد، هزینه تولید(قیمت تمام شده) هر کیلووات ساعت برق در نیروگاههای فسیلی و اتمی بشرح زیر می باشد.

 

کلمات کلیدی :

 

  مقاله آموزش و پرورش در pdf دارای 30 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله آموزش و پرورش در pdf   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله آموزش و پرورش در pdf ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن مقاله آموزش و پرورش در pdf :

مقدمه:
سال هاست که مدیران سعی کرده اند تغییرات و اصلاحاتی در آموزش و پرورش به وجود آورند تا در نهایت روشها و روندهای موثر برای نیل به اهداف آموزشی را بر گزینند ؛ اما هنوز، موفقیت چشمگیری در این زمینه به دست نیاورده اند . از این رو، باید ضمن برداشتن قدمهای استوارتر و برنامه ریزیهای دقیق ، سریع ، امیدوار کننده و منسجم از فعالیتهای پیشین به مثابه تجربیات آموزشی بهره برد.

اصولا تغییر و تحول در سازمنها و موسسه ها ، اعم از دولتی یا خصوصی به دست اعضای آنها شکل می گیرد . به زبان ساده، رابطه مطلوب مدیر با افراد و گروهها و ارتباط متقابل آنها با یکدیگر به منور نیل به اهداف سازمانی منجر به تغییر می شود. از این رو، در هر تغییر ، به ویژه تغییرات آموزشی ، به چهار سطح دانش ، گرایش ، رفتار و انجام تغییر یابد ، توجه داشت . با توجه به آنچه گذشت ، مطالب زیر در زمینه تغییرات آموزشی قابل بحث است:
به نظر می رسد که در گذشته ، تمرکز تغییر آموزشی بیشتر بر ابزار بوده است تا افراد . به بیانی دیگر ، کوششهایی پیگیر در زمنیه ی تهیه ابزار ، طرح آماده سازی و ارائه روشها ، موضوع ها و شیوه های سازمان دادن یا اداره ی موسسه های آموزشی به عمل آمده است ، اما به امر آماده کردن افراد برای پذیرش مشتاقانه تغییر و انجام آن توجه چندانی نشده است . حال آنکه ، اصولا آموزش با انسانها سر و کار دارد تا زمانی که تغییری در آنان حاصل نشود و سطح دانش ، بینش و مهارت شغلی آنها بالا نرود و گرایش و رفتارشان در پذیرش تغییر و آمادگی برای عملی کردن آن متحول نشود، پیشنهاد و ارائه هر تغییری بدون نتیجه بوده یا به شکست من

جر خواهد شد.

هر تصمیمی که برای تغییر آموزش اتخاذ می شود، ممکن است متک

ی به فرضیه های سنتی باشد که از دیر باز در افراد درونی شده است و نمی توان از کنار آنها بی اعتنا گذشت . این فرضیه ها ممکن است ،مشوق افراد یا گروهها در ادامه راهشان شده یا سبب نومیدی آنان گردد. اگر به جای محدود کردن افکار به فرضیه ها و گمانهای بسته ، در جستجوی بنیاد های علمی صحیح و راه حلهای کارساز باشیم و از نظام آموزشی باز- که در آن از تبادل افکار و آرای صاحبنظران تعلیم و تربیت بهره برداری شود – پیروی کنیم به تغییرات آموزشی امیدوار کننده ای دست خواهیم یافت. گر چه الگوی سنتی گاه هدفهای کلی اجرایی ، برنامه ریزی و ارزشیابی د

ارد اما رفتار ها به گونه ای است که نمی توان همیشه از آن انتظار منطقی داشت و دیدگاههای آنها ممکن است در عمل به علت پیروی از احساسات افراطی ، متغیر باشد.
بررسی موارد زیر ممکن است روند تغییر را تسریع کند:
برخی از رفتارهای که در خود یا مردم مشاهده می کنیم ناشی از عوامل درونی است یعنی آنچه را که بیان می کنیم یا به شکل رفتار آشکار نشان می دهیم از درون ما سر چشمه می گیرد. تغییر این نوع رفتارها نه فقط باید با توجه به آگاهی و شناخت ابزار ها و روشها صورت گیرد بلکه باید با تغییر عقیده که سبب تصمیم گیری و عمل سازنده است و در واقع عامل داخلی است همراه باشد.
رفتار های که ناشی از عوامل بیرونی است نیز تحت تاثیر ادراک یا مفهوم یابی شخص و همچنین شرایط و امکانات ، هدفها و ارزشها یی که برای اجرا در ذهن او وجود

دارد قرار می گیرد. به عبارت ساده، تنها دانش، روش ، فن و سبک تدوین برای موفقیت آنان موثر است . واضح است که هر راهبرد هر دقم هم منطقی باشد ، اگر با اصول عقیدتی فرد هماهنگ نباشد ، رفتار مطلوب او تاثیری سوء خواهد داشت.
تغییر مبنای عقیدتی مردم درباره ی تغییر یا اصطلاح یا تصمیم گیریهای اموزشی با زور و اکراه نتیجه بخش نیست و نیاز به ایجاد شرایط مناسب و امکانات لازم در نظام آموزشی خواهد داشت. نظام آموزشی بسته ، به این دلیل که بیشتر با اشیاء سر و کار دارد ، هدفهایش ساده و ابتدایی است و کنترل رخدادها به دست مدیر و به طور متمرکز صورت می گیرد ، در جام

عه ی امروزی کارایی ندارد و با نظام آموزشی متحول سازگار نیست. بر عکس ، نظام آموزشی باز به علت سر و کار داشتن با مردم ، داشتن هدفهای باز و گسترده و علمی و پیش بینی نکردن نتیجه از قبل ، جوابگوی مسائل آموزش و پرورش در حال حاضر خواهد بود.
صاحبنظران آموزشی معتقدند که این رویه سبب ایجاد راهبردهای موثر می شود و لبه کند روند تغییرات را تیز می کند زیرا ، افراد از تغییر آگاه می شوند و نیاز به آن را احساس می کنند و برای آن آماده می شود. محیط آماده برای اصلاح و یا تغییر ، محیطی است که در آن روابط دوستانه حاکم باشد و افراد احساس کنند که شخصیت آنان محترم شمرده می شود ، به شرکت فعال و بازدهی بیشتر تشویق می شوند ، به عقیده ها ، ارزشها ، هدفهای کلی و جزیی و راه حلهای ممکن توجه می کنند و راههای مشاهده و تفکر را در روابط متقابل با دیگران جستجو و کشف می کنند ، مهارتهای اجرایی و نو آوری های نظام باز را برسی می کنند ، برای مسئل مورد نظر اهمیت و ارزش خاص قائل می شوند و مراحل تغییر را جدی می گیرند و به دور از هر نوع بی میلی و اکراه به انجام آن همت می گمارند .
چنانچه تغییرات با دودلی و تردید باشد ، بدون شک به ناکامی منتهی خواهد شد .
برنام تحصیلی مدارس ، گاه دانش آموزان را به حفظ کردن پاسخهای فرمول وار وادار
می کند. این کار ، انگیر دانش آموزان برای اندیشیدن دربار مسائل جدید را از میان می برد و حالت بی اعتنایی در او بوجود می آورد .
هنجارهای تحمیلی بدون پذیرش ، یا تعهد اجرایی مجریان ، سبب رنجش ، احساس بیهودگی و ناکامی آنان می شود. بی تردید ، برسی مسائل از نظر گاه های مدیران ، والدین ، شوراهای آموزشی ، نظریه پردازان ، فناوران (

تکنولوژیستهای ) آموزشی و قانون گذاران با دیدگاه معلم در کلاس تفاوت دارد . از همین رو است. در هر تغییر ، به ویژه تغییرات آموزشی به چهار سطح دانش ، گرایش ، رفتار و انجام تغییر باید توجه داشت . تغییر مبنای عقیدتی مردم دربار تغییر یا اصلاح یا تصمیم گیری های آموزشی با زور و اکراه نتیجه بخش نیست و نیاز با ایجاد شرایط مناسب و امکانات لازم در نظام آموزشی خواهد داشت .
نظام آموزشی باز به علت سر و کاردا

شتن با مردم ، داشتن هدفهای باز و گسترده و علمی و پیش بینی نکردن نتیجه از قبل ، جوابگوی مسائل آموزش و پرورش در حال حاضر خواهد بود .
تغییر به هیچ وجه نباید از بالا تحمیل شودطر بیندازند.
که هنگام برنامه ریزی باید بدان توجه داشت و کاربرد علمی برنامه ها را نیز ارزشیابی کرده
هنگام حذف موانع تغییر ، فراهم کردن شرایط و امکانات ، وسایل و منابع و تجهیزات و استفاده از فناوری تغییر ، فشارها و محدودیتهای محیطی ، تعریف و توجیه مسئله تغییر ، هدفها و راههای عملی نیل به آنها پیش می آید که این موانع ن

یز باید بر طرف شود تا بتوان ، در حین اجرا ، به نو آوری ها ، ابداعها و ابتکارهای تازه همت گماشت و با ایمان و عقید خوش بینانه مراحل تغییر یا اصلاح را طی کرد .
عقل راهبردی ؛ یعنی تهیه نقشه کاری موثر برای بلند مدت یا کوتاه مدت و قدرت برخورد با مسائلی که بتوان آنها را به آسانی حل کرد؛ مانند تجدید بنای ساختمان مدرسه ، کمک به همکاران در حل یک معضل شغلی و آموختن اینکه چگونه

در آینده خوشبخت شویم و یا چگونه از شکستی درس گرفته ف آنرا به موفقیت تبدیل کنیم.
درک موقعیت زمانی و مکانی ، ایجاد گزینه هایی که هیچ کس فکر نمی کند وجود دارد و توجه به ذوق مردم و مسائل انها نمونه هایی از عقل سلیم و عقل راهبردی است.
روح مشتاق و خود انگیزی که تغییر و احساس امکان تغییر را به دیگران القا می کند رابطه ای روشن گرانه و اجتماعی به وجود می آورد که با

 

فناوری تغییر ارتباط مستقیم دارد. تغییر به هیچ وجه نباید از بالا تحمیل شود زیرا این افراد هستند که باید تغییر را قبول کنند و در پاره ای موارد خود را برای آینده ای بهتر ، به خطر بیندازند . با توجه به مطالب بالا برای تغییر در مدرسه پیشنهاد های زیر ارائه می شود:
1- دانش آموزان باید تفکر مستقل و انتقادی را بیاموزند، مشتاقانه و با کاوش آرمانگرانه ای فکر خود را به کار اندازند و فعلانه به کشف نکات مهم تغییر بپردازید؛
2- دانش آموزان نسبت به خود ، به یکدیگر ، به مدرسه و به جامعه مسئولیت بیشتری را عهده دار شوند؛ و گرایشهای مثبت یادگیری و رفتار شخص خود را تقویت کنند؛
3- معلمان با هم تفاهم کاملی داشته باشند، کارهای یکدیگر را تایید کنند، استاندارد های معمولی را توسعه دهند و انتظار های دانش آموزان را برآورده سازند؛
4- معلمان در ایجاد محیطی مساعد برای پیشرفت برنامه تحصیلی مدرسه تلاش کنند؛
5- مدیران مدارس و مسئولان دوایر، بیشتر اوقاتشان را صرف پیشرفت علمی دانش آموزان کرده ، خود را گرفتار تشریفات اداری و کاغذ بازیهای بیش از حد نکنند؛
6- روسا و معاونان مدرسه جوی مثبت و مملو از همکاری ، خود انگیزی به وجود آورند و در حل مشکلات و تنشهای دانش آموزان و تقویت جو عاطفی مدرسه ، بسیار ساعی باشند.
این پیشنهادها برای اجرای تغییر آموزشی تاثیر مثبت خواهند داشت و طرفدارانی که با امید واری آن در دنبال می کنند به این امر مهم کمک خواهند کرد.
مدیرانی که با ذکر جمله ی ( کلاس شلوغ است) خلاقیت دانش آموزان را خاموش می کنند ، و اولیایی که به تهدید و به طرح دعوا و ادامه مرافعه می پردازند و نیز معلمانی که به جای تشویق دانش آموزان ، وسیله ی دلسردی و وازدگی آنان را از کلاس ، مدرسه و اجتماع فراهم می کنند از دشمنان تغییر و اصطلاحات آموزشی هستند .دست اندر کاران آموزشی که به هر نحوی کارهایی را به معلمان تحمیل می کنند، در واقع اولین مانع پیشرفت مدرسه را به وجود می آورند . حتی طراحان و برنامه ریزانی که معلمان را در تصمیم گیریها شرکت نمی دهند و نظرگاههای آنان را درباره مسئله تغییر جویا نمی شوند ، همه از موانع تغییر محسوب می شوند. با وجود سدهایی که در راه تغییر آموزشی وجود دارد آیا می توان دست روی دست گذاشت و دردنیایی که همه چیز به سرعت پیشرفت می کند
بی حرکت ماند؟ نظر شما درباره ی تغییر آموزشی چیست؟ چه کسانی در این مهم شرکت می کنند؟ چه اندازه به خود، همکاران و دانش آموزا

ن تان امیدوارید؟ تغییر به آسانی و سرعت صورت نمی پذیرد. شیوه های آموزشی زودگذر هستند اما مردم باقی می مانند. رفتار با مردم و توجیه روش و روحیه تغییر بیش از هر چیزی اهمیت دارد. علاوه بر آگاهی ، یافتن راه میان بر و توجه و تشریک مساعی همگانی لازمه تغییر و تحول آموزشی است . بیان فلسفه ی تغییر گفتگو با مردم، ایجاد محیطی سرشار از اعتماد برای گوش دادن و انتخاب بهترین گفته ها و عملکرد های به موقع ، یعنی زمانی که شرایط مساعد باشد، تغییر را از قوه به فعل در می آورد.

آموزش و پرورش از نظر کارآمدی و اثر بخشی

لازمه یک جامعه پوینده و روبه رو شد، تلاش برای ورود به عرصه های
« کاربردی » و اتخاذ سیاست های راهبردی و عملیاتی کردن برنامه هاست. امروز باید از لاک توصیفی بیرون آمد و با پوست اندازی و عبور از مراحل مقدماتی پا به مراحل جدی تر و رشد یافته تری گذاشت.

به عبارت دیگر باید از جایگاه « وعظ» و « خطابه » یا توصیف های شاعرانه وضعیت موجود پایین آمد و به مرحله ی « عمل شجاعانه » – البته با تعیین اولویت های اساسی – قدم نهاد.
توصیف وضعیت موجود ، بیان مشکلات و موانع ، تلاش برای تخریب دیگران یا تخفیف عملکرد آنان به منظور سرپوش گذاشتن بر نقاط ضعف خود و شناخت آسیب ها و دردها بدون ارائه راهکارهای معقول و منطقی چنان شمولیت و رسمیت ی

افته است که اغلب افراد و گروهها ی اجتماعی بقا و دوام خود را در چنین اعمال و حرکاتی می دانند . این رفتار دها به یک « عادت عمومی » و روال عادی تبدیل شده است به گونه ای که با شنیدن اولین جملات ، احساس دل زدگی و تکراری و غیر واقعی بودن در مخاطب ایجاد می شود.
به نظر می رسد ایجاد فضای جدید و هدایت فرایند اندیشه ها و تفکرات به این سمت و سو که « توصیف و بیان مسائل به تنهایی چاره ساز نیست و به منزله ی تشخیص پزشکی است که تشخیص او درمانی در پی ندارد » لازم می باشد . در این حالت پزشک فقط سعی می کند با بیان علائم و نشانه ها ی بیماری کار را خاتمه یافته تلقی نماید .
بنابراین از هدف اصلی ، که علاج بیماری است ، باز می ماند که نتیجه ملموس و مشهود استمرار این روند غیر معمول ، روی گردانی مراجع و بیمار از طبیب است.
یکی از راههای خروج از این بست و حالت « ایستا » و مقابله با فضای شاعرانه ، طرد و بی توجهی به سخنان آنان یکی از عوامل بازدارنده از کارهای بیهوده و هدایت به سمت اندیشیدن ، عمل کردن و در نهایت ، پیشرفت و سازندگی است.
در عصر ما تحولات عمیقی در کلیه ی شوون فرهنگی ، سیاسی و اقتصادی حاصل شده است. علوم و تکنولوژی ( فن آوری) در ارتباطات ، وضع تربیتی ، ایده آل های اجتماعی ، میزان ها و استاندارد های اخلاقی ، آداب دینی وضع طبقاتی و شغل و حرفه افراد تغییرات شگرفی به وجود آورده است.
تا به حال وظیفه عمده دست اندر کاران تعلیم و ت

ربیت ، صرفا « انتقال میراث فرهنگی » (1) بود . این کار از معلم به عنوان مترجم یا مفسر میراث فرهنگی ، غیر از کمک به فهم دانش آموزان و افزایش حس قدر دانی آنها در مقابل میراث فرهنگی انتظاری نداشت . « ارزش سنجی میراث فرهنگی » گام دیگری بود که باید برای حفظ میراث فرهنگی برداشته می شد.
این عمل بررسی و مطالعه میراث فرهنگی را با توجه به ضرورت وجود و وجه عقلانی آن لازم می شمرد به شرط آن که در معرض آزمایش قرار داده می شد. در این حالت دانش آموزان باید از چنان رشد فکریی برخوردار باشند که ارزش میراث فرهنگی را تعیین و آنچه مفید است ، حفظ نمایند و خود را دست بسته تسلیم گذشتگان نکنند.

روند رو به رشد و تکامل نحوه برخورد با میراث فرهنگی ادامه داشت تا در سایه علم و پیشرفت به این نتیجه رسیدند که تنها با انتقال و ارزش سنجی میراث فرهنگی ، توسط معلمان و دست اندر کاران تعلیم و تربیت ، وظیفه آنها پایان نمی پذیرد بلکه آنچه بیش از همه اهمیت دارد « توسعه و پیشرفت میراث فرهنگی » است.
بدون تردید افتخار و سربلندی نصیب ملتی خواهد بود که بر آثار گذشتگان خود بیفزاید و در رشته های مختلف ، افکار و نظرها و آداب تازه عملی و قابل حصولی به وجود آورد.
اگر امروزه اندیشمندان و نظریه پردازان ما صرفا به انتقال معلومات بپردازند و بدون و در نظر گرفتن شرایط و مقتضیات زمان هچنان از قدم گجذاشتن به عرصه های عمل و اجرا گریزان باشند، باید بدانند که حداقل یک قرن از دستاورد های بشری عقب ترند و در مراحل اولیه درجا می زنند.
« جان دیویی » نیز معتقد است (2):
مفهوم تعلیم و تربیت در گذشته انتقال معلومات و مهارت ها بود ، روی همین اصل ، روش عمده تدریس معلمان ، سخنرانی یا مطالعه کتب درس

ی بود .»
اگر تعلیم و تربیت را چنانچه جان دیویی معتقد است ، تجدید نظر در تجربیات گذشتگان و تشکیل مجدد آنها ، بدانیم یا آن را عبارت از رشد قوه قضاوت صحیح یا هدایت رشد فرد تلقی کنیم ، روش کار ما با آنچه در گذشته معمول بوده ، کاملا تفاوت خواهد کرد.
جان دیویی « روش حل مساله » را که همان روش علمی
(Sientific Method) می باشد، بهترین و اس

اسی ترین روش تربیتی می داند. او برای رسیدن به این مرحله اقداماتی از قبیل ، بیان مساله ، جمع آوری معلومات و مدارک، پیدا کردن راه حل های مناسب ، آزمایش راه حل ها ، انتخاب راه حل متناسب و در نهایت « استنجاج » را توصیه می کند.
به نظر می رسد اصول تربیتی این اندیشمند بزرگ تعلیم و تربیت ، باید در تمامی مجاری سیاست گذاری و اجرایی مسوولان و دست اندر کاران تعلیم و تربیت کشور نفوذ کند و نصب العین قرار گیرد. در غیر این صورت امید پیشرفت و داشتن جامعه ای بالنده و سربلند ، سرابی بیش نخواهد بود.
هیچ عقل سلیمی ، شناسایی نیازهای یک جامعه را اعم از مادی و معنوی و از آن مهم تر مقایسه های تطبیقی تحلیل و تشریح دقیق مسائل و حتی « خود گرایی محض » را در جای خودش نفی نمی کند ، در مکتب متعالی اسلامی و حکومت دینی نیز بر تفکر و اندیشه به عنوان یکی از شاخصه های اصلی مسلمان بودن عنایت ویژه ای شده است ، ولی هیچ گاه به تنهایی ارزشمند و مطلوب نبوده است ، ایده ها ، افکار ، اندیشه ها و نظریات ، زمانی ارزش واقعی پیدا می کنند که از ساخت اندیشه صرف به صحنه عمل و اثرگذاری قدم بگذارند و وجه « اصطلاح طلبی » و « کارآمدی» آنها در درون نظام موجود
، به منصفه ظهور و بروز برسد و با معیارهای مقبول ، توانایی آنها مورد سنجش و ارزیابی قرار گیرد؛ در غیر این صورت هیچ سود و حسنی بر آن مترتب نخواهد بود.
اگر بخواهیم این مطلب ما هم مصداق بارز « ناکارآمدی » جلوه نکند و سخن عاشقانه لقب نگیرد، تبیین کار آمدی و اثر بخشی ، ما را بیشتر و بهتر به مقصور رهنمون خواهد شد.
مسلما « پیش نیاز » کارآمدی و تاثیرگذار بو

دن برنامه ها « اعتقاد راسخ »
به اهمیت برنامه ریزی ، ارائه طرح و برنامه های دقیق و منظم ، سازمان دادن کارهاست ، که تنها با داشتن نیروهای فعال ، موثر و مسلط به امور برنامه ریزی و معتقد به اهداف مشخص میسر خواهد بود ، افرادی که با اهتمام ویژه کارها را تا حصول نتیجه پی گیری کنند و حتی از جزئی ترین مسائل و موضوعات اغماض ننماید.

 

یکی از دانشمندان روانشناسی « اثر بخشی » را در جمله زیر به شکل زیبا و کاملی خلاصه کرده است (3) :
سازمان موثر + برنامه های موثر + افراد موثر = اثر بخشی
بی مناسبت نیست اگر اثر بخشی را به خیمه ای تشبیه کنیم که در این صورت « ستون » و عمود آن ، چیزی جز افراد موثر نخواهد بود. افراد موثر برنامه های خ

وب و کارآمدی ارائه می کنند و در اجرا و نظارت بر آنها با جدیت وارد می شوند و نیز با همان پشتکار و خلاقیت می توانند سازمان موثری بوجود بیاورند لذا در این صورت است که آموزش ، نگهداری و به روزکردن نیروها و ارزش و احترامی که لازمه استمرار این حرکت است ، اهمیت و جایگاه فوق العاده ای پیدا می کند .
فرد موثر نمی گوید چقدر آدم خوبی هستم ، بلکه او با « عمل » خویش خوب و موثر بودنش را ثابت می کند ، فرد موثر با تاریکی دشنام نمی دهد ، بلکه با روشن کردن شمعی ، تاریکی ها را از بین می برد . او مانند رودخانه ای است که همیشه روان است ، چون گفته اند رودخانه را هل ندهید او خود جاری است او مثل کوه استوار است ، چون گفته اند کوه را دربند نکشید . پس او ، هم همیشه در جریان است و هم ثابت قدم و استوار . لازمه تحقق این امر عمل به این جمله حکیمانه است که : « برای پیشرفت و ترقی لازم نیست نابغه باشید ، فقط کافی است یک قدم به جلو بگذارید » . نکته دیگر در اثر بخشی ، برنامه های موثر است . یک برنامه مطلوب باید این ویژگی هارا داشته باشد:
1- عملی و قابل اجرا بودن .
2- به صرفه و اقتصادی بودن.
3- آسان بودن و سهل الاجرا بودن.

4- جامع و مانع و کامل بودن.
5- عمومیت و شمولیت داشتن.
6- بومی و محلی بودن.
حاصل و « برایند » این دو موضوع یعنی داشتن نیروهای مجرب و کار آمد که بتوانند برنامه ها و طرح های موثر و مفیدی ارئه نمایند ، « سازمان موثری »
در یک تقسیم بندی کلی ولی مشخص ، کلیه مطالب ، سخنرانی ها ، مقالات ، اندیشه ها و نظرات ارائه شده در جامعه را می توان به دوبخش « توصیفی »
و « تجویزی » ( کاربردی یا عملیاتی ) تفکیک کرد که مقصود اصلی ما هدایت به سمت ارائه موضوعات و مطالب تجویزی و راهبردی است.
امروزه در جامعه در بسیاری از موارد شاهد نهادینه شدن اثرات و روشهای « بارنومی» به جای اندیشه و عمل هستیم . متاسفانه اکثر مسوولان ما به جای نهادینه کردن پاسخگویی و « عقلانیت » که از مختصات و ویژگی های یک جامعه رشد یافته می باشد ، بدون توجه به آثار و تبعات ناشی از این عمل ، به کلی گویی و ارائه مطالب غیر قابل سنجش و فاقد ارزش عملی می پردازنذد و همیشه سعیشان بر این است که به هر طریقی شده از زیر بار مسئولیت و مطالبات به حق مردم شانه خالی کنند در بین افراد موثر که از اهم اصول سه گانه اثر بخشی محسوب می شود مدیریت سازمان نیز که بخشی از نیروهای انسانی موثر است از اهمیت فوق العاده ای برخوردار می باشد مدیریت پویا و ثمر بخش در یک مجموعه الزامات و اقتضائاتی دارد که بدون رعایت آنها امید به داشتن یک سازمان و مجموعه کاران و قابل قبول به حرکت به سوی اهداف عالی بسی عبث و بیهوده خواهد بود .یکی از این الزامات توجه به بازخورد هاست اگر مدیریتی تصمی های بگیرد و خط مشی های را به مرحله ای اجرا در آورد محیط و

اطرافیان نسبت به این تصمیم ها از خود عکس العمل نشان خواهند داد . مدیریت باید راهها و روش های داشته باشد که این عکس العمل ها را دائما دریافت کرده و متناسب با آن عمل کند و در صورت لزوم در نحوه ی تصمیم گیری ها و خط مشی ها تغییرات مناسبی ایجاد نماید. در هر زمینه مدیریتی علائم هشدار دهنده ای وجود دارد که خطا بودن تصمیم ها و خط مشی ها را به بهترین شکل به مدیریت منتقل می کند . مدیر و مسئولی که نسبت به این علا

ئم هشدار دهنده چه از جانب ارباب رجوع و چه از طرف زیر مجموعه سازمانی بی توجه باشد یقینا خود و مجموعه تحت مدیریت خویش را به سوی از هم پاشیدگی و اضمحنا

ن پیش خواهد برد که بدون شک کاربردی و تجویزی بودن یا نبودن راه حل ها و خط مشی ها یکی از مهمترین این علائم آگاهی بخش است اگر از حوضه اسازترین ارگانهای نظامی که به نوبه ی خود در راس سازمانهای مولد نیروهای خلاق و کار آمد قرار دارند ( آمزش و پرورش ) داشته باشیم اهم محورهای کاری این عنصر تعیین کننده ، حیاط اجتماعی و سیاسی نظام را می توان در موارد ذیل به صورت خلاصه بیان کرد تا شاید مسیر حرکت به سمت کارآمدی

و اثر بخشی قدری هموارتر گردد:

 

1- در آموزش و پرورش یا هر سازمان و ارگان دیگری دو گروه مشغول فعالیت هستند نیروهای « صف » و « ستاد » هدف اصلی و فلسفه ی وجودی نیروهای ستادی این است که با ارائه اطلاعات خدمات و راهکارهای کلی روند امور و انجام وظیفه را برای نیروهای صف تسهیل نمایند. یا به عبارت دیگر نیروهای ستاد باید در خدمت نیروهای صف قرار گیرد . ولی متاسفانه این روند کاملا جریان معکوسی را طی می کند و مثل بسیاری از کارها که هویت و فلسفه اصلی خود را به فراموشی سپرده اند ، عملا هدف خود را گم کرده است ، به نحوی که نیرو های ستاد معمولا خود را یک سر و گردن از آنها که بار اصلی مسئولیت بر دوششان است بالاتر احساس می کنند. و تصورشان بر این است که باید همواره فرمانشان مطاع باشد یکی از اولیت های آموزش و پرورش باید بر این مسئله معتوف باشد که هر کدام از نیروها به جایگاه اصلی و واقعی خود رهنمون شود تا کارها مجاری قانونی و طبیعی خود را پیدا کند و نیروهای خط مقدم با احساس تکریم شخصیت و با شور و علاقه و اطمینان بیشتری به فعالیت بپردازند .
2- در یک مظام پویا و هدف همیشه میزان تناسب دو مقوله « داده ها و ستادها یکی از معیار های اصلی زنده و فعال بودن آن محسوب می شود.امروزه آموزش و پرورش به مثابه ماشینی است که هر آنکه در دست دارد ( مفاهیم و معلومات ) به درون آن ریخته می شود بدون آنکه نتیجه و بازده کارها کنترل و بازبینی شود .« ارزشیابی » از فرایند امور یکی از مهمت

رین شیوه های پی بردن به نتیجه و کار آمدی امور است . فقط این شیوه است که می تواند ستاده ها را قابل مشاهده و اندازه گیری نماید ، با اندکی تامل در واقعیت های موجود در این وزارت خانه می توان دریافت که ارزشیابی واقعی از کار ها یا به طور کلی فراموش شده است و یا به صورت ظاهری و صوری و برای رفع تکلیف انجام می گیرد ایجاد یک سیستم منظم و فعال ارزیابی و ارائه «بازخور» از کارها به منظور اصلاح مداوم امور با توجه به اصل پیگیری نقاط قوت و کنار گذاشتن نقاط ضعف از اهم امور و اولیت های آموزش و پرورش است که احتمام جدی به آن می تواند بسیاری دیگر از مشکلات و گرفتاریها را مرتفع نماید.
3- یکی از تفاوتهای کارشناسان حوزه های ستادی با کارمندان سایر ادارت در نحوه انجام کارها و میزان اختیارات انهاست نیروهای حوزه ی ستادی مغز متفکر و ستون فقرات آن مجموعه محسوب می شود . طرحهها و برنامه ها و عیده های جدید از این طریق ارائه شده و

مراحل خود را طی می کند . یک مدیر خوب و طرفدار توسعه و پیشرفت می تواند با نگه داری و تدارک مناسب انها بهترین و جدیدترین طرحها را به معرض اجرا بگذارد . در این جا مدیر نمی تواند و نباید ایده ها ، دیدگاهها و افکار شخصی خود را « مطلق انگاری» به عنوان وحی منزل به کارشناسان خود تحمیل نماید او باید سعه صدر و با دیدی وسیع تر سیاستها را تبین و راه را برای ارائه طرحها و برنامه های بدیع و کار آمد باز کند . یک مدیر با کفایت باید مشوق کسرت سلائق و دیدگاهها باشد تا نیروهایش در یک فضای آرام و آکانده از مهر و رعطوفت و خالی از تشویش و دغدغه استعدادهای بالقوه خود را به فعلیت برسانند. و راهکارهای بهتر و مثمر ثمرتری را ارائه نمایند.
وضعیت گذشته چنین حالتی را روایت نمی کرد ، در یک حوزه ستادی کارشناسان حکم نیرو های درجه چندم را داشتند ، لذا تسهیلات ، استفاده
و بهره مندی از امکانات ، حتی احترام و برخوردار های ظاهری بر اساس رتبه اداری صورت می گرفت . آنها ناگزیر بودند مطیع محض باشند و ذهنیات مافوق خود را در قالب طرح و برنامه های تحمیلی ارائه کنند، در غیر اینصورت با لطایف الحیل به حاشیه رانده می شدند و بر حرکت آنها خط بطلان کشیده می شد. افراد پرسشگر و دارای ذهن خلاق و کارشناسان پرتحرک و اندیشمند معمولا مورد بی مهری قرار می گرفتند. آنها با بهانه ها و انگ های مختلف از صحنه اثر گذاری به خارج و یا حاشیه رانده می شدند .
در این محیط سنگین تنها افرادی می توانستند به حیات کاری خود ادامه دهند که قابلیت دگردیسی ، رنگ به رنگ شدن ، را داشته باشند و خود را با شرایط و مقتضیات جدید وفق دهند.
بنابراین یکی دیگر از اولویت آموزش و پرورش باید این باشد که نقش جایگاه واقعی کارشناسان را به رسمیت بشناسد و عزت احترام تحلیل رفته را به آن بازگرداند و با پرهیز از اعمال نفوذ و سلیقه و تحمیل عقاید و تحکم در انجام امور ، حیثیت خدشه دار شده آنها را ترمیم نماید . در غیر اینصورت انتظار طرحها و برنامه های بدیع و اثر گذار و کاربردی به راه پیمودن در تاریکی با چشمان بسته شبیه تر خواهد بود.

 

4- با ایجاد فضای اعتماد و اطمینان در بین نیروهای موجود و تکریم شخصیت و پاس داشت زحمات آنها و اعمال سیاست های تشویقی و تنبیهی متناسب و رعایت قانون برای همه می توان حس همکاری را افزایش داد، تلاش ها را منسجم و مضاعف کرد و امید به بهبود و ارتقای وضع موجود را تقویت نمود.
تحقق شعار زیبای « شایسته سالاری » در انتصاب مدیران مجرب و متعهد ، آفات بی اعتمادی به مدیر مجموعه و آسیب های مترتب بر آن را از بین خواهد برد.
5- تغییرات در یک سازمان یا به طور کلی هر تغییر اجتماعی دیگر به خودی خود یک امر خنثی و فاقد هر گونه قضاوت ارزشی است (4) تغییر و دگرگونی ، به باور ها و ارزش های آن سازمان یا جامعه بستگی دارد که باید در صورت لزوم به دقت مورد بررسی و سنجش قرار گیرد.
برای ایجاد تغییر ، ابتدا باید « نیاز به تغییر » احساس و مشخص گردد. هر گاه رفتارها ، گرایش ها ، طرح ها و برنامه ها ی موجود مورد تایید قرار نگیرد و یا نتایج مورد انتظار به بار نیاورد ، نیاز به تغییر به وجود می آید. لازمه این کار شناخت « نیرو ها

ی مقاوم » و تلاش برای کاستن از میزان مخالفت آنها و افزایش نیروهای موافق است . پس از آن سناخت دقیق امکانات و شرایطی که تغییر را تسهیل یا ممکن می سازد در دستور کار قرار خواهد گرفت . با این توصیف به خوبی مشخص می گردد که « تغییر و تحول » بنفشه ارزشمند و مفید نیست، کاری که معمولا با کنار گذاشتن طرح ها و برنامه های گذشته به بهانه قدیمی و کهنه بودن

و مترادف گردیده است.
اگر در آموزش و پرورش مدیرانی موفق و کارآمد جلوه کنند که هر روز طرح ها و برنامه های جدید ارائه کنند و از انجام و استمرار کارهای تجربیاهای جدید بدون اجرای « طرح آزمایش » و مطالعه مقدماتی صورت عملی به خود می گیرد و پس از مدتی به ویژه با کنار رفتن مدیر بساط تمامی لوازم و تمهیدات آن برچیده می شود. یکی از اصول بنیادی اثر بخشی و کار آمدی طرح ها و برنامه ها « استمرار » و « تعمیق » و پیگیری آن تا حصول نتیجه یا بازخورد نهایی است.
صرف هزینه های گزاف – چه مادی و چه معنوی – به منظور تغییرات غیر ضروری و بعضا بی محتوا ، نظیر تغییر هر ساله کتب آموزشی بدون دقت نظر در متن و محتوای آنها ، ارسال بخشنامه ها و دستورالعمل های متعدد و سلیقه ای ، انجام کارهای موازی ، نگرش های سطحی و مقطعی به امور ، برگزاری همایش ها و جشنواره های خالی از هدف ، دادن آمارهای غیر واقعی و گمراه کننده و بی توجهی به اصل صرفه جویی اگر به یک روال و عادت معمول و عمومی تبدیل و یا به عبارتی « اپیدمی » شده باشد، گروه نحیف و به ظاهر مسرف کننده آموزش و پرورش تحمل آن را نخواهد داشت.
اهداف آموزش و پرورش زمانی تحقق خواهد یافت که برنامه ها و محتوای آموزشی و تغییرات لازم با توجه به نیازها و امکانات و خواسته های دانش آموزان تهیه و اجرا گردد.(5)
بدون تردید توانایی انطباق و تلقین نیازها و علایق مخاطبان با اهداف سازمانی ، نوعی« هنر » است که باعث می شود، هم نیاز های مخاطبان مد نظر قرار گیرد و هم اهداف به فراموشی شپرده نشود.
6- تحقق اهداف غایی آموزش و پرورش – چه در بخش اجرا و

چه در اجرا – مستلزم ایجاد « هماهنگی منطقی » بین همه بخش ها و ادارات تابعه است. حصول اطمینان کامل در این خصوص ، انتخاب شیوه های مطلوب و پیدا کردن راههای مطمئن ، رسیدن به اهداف را میسر می کند و نتایج مورد نظر را به بار می آورد. سیاست « بخشی نگری » در حوزه های مختلف آموزش و پرورش قطار مقصد متعالی را از مسیر اصلی خارج خواهد کرد. وجود حوزه های متعدد تصمیم گیری و سیاست گذاری برای یک امر واحد ، انجام کارهای مشابه در سطوح مختلف ، سرمایه های انسانی و مادی را بدون بازدهی مطلوب بر باد خواهد دارد.
7- و کلام آخر این که ، اعتماد به نیروهای انسانی و تقو

یت آنها ، سعی بلیغ در مردمی صنفی کردن واقعی فعالیت های دانش آموزی و باور آنها ، پیگیری امور از طریق تشکل ها و سازمانهای دانش آموزی، پرهیز از ارسال دستور العمل های متعدد و موازی ، اصطلاح ساختار مدیریتی و تدوین شرایط احراز قانونمند برای آن ، اعتقاد و اعمال سیاست شایسته سالاری ، پرهیز از وارد شدن به جریان های سیاسی و رقابت های ناسالم و تنگ نظرانه گروهها و جناح های سیاسی ، ترمیم و ترفیع جایگاه نیروی انسانی و پاس داشت زحمات آنان ، ارزیابی و ارائه بازخورد مناسب از نحوه انجام کارها می تواند ضمن کمک به اثر بخشی برنامه ها زمینه را برای تحقق اهداف عالی مهیا نماید.

ایجاد تحول در برنامه ریزی های آموزشی
چه باید کرد که آموزش و پرورش ، به جای محدود کردن خلاقیت کودکان و نوجوانان ، سبب رشد و گسترش آن شود؟
این سوال از این جهت مهم است که هدف آموزش و پرور

ش ایجاد تغییرات مطلوب در رفتار دانش آموزان است . گاه تغییراتی که به نظر معلمان و اجتماع « مطلوب» می آید، با خلاقیت دانش آموز مغایر است ، به نحوی که به نظر معلمان کوشش در راه ایجاد آن تغییرات مطلوب جلوی بروز خلاقیت دانش آموزان را می گیرد .

 

کلمات کلیدی :